Recepcja Humboldta
Wilhelm von Humboldt (1767-1835)- niemiecki uczony i polityk. Największy teoretyk w językoznawstwie XIX w. Uznawany jest za ojca językoznawstwa ogólnego. Inicjator i organizator Uniwersytetu Berlińskiego. Swoją teorię opracował na podstawie badań nad wieloma językami Dalekiego Wschodu i Ameryki.
Język traktował jako działanie (energia), nie zaś jako wytwór działań. Nawiązując do filozofii Kanta i Herdera, zakładał, że w języku należy odróżnić konkretne realizacje od wewnętrznej formy języka. W badaniu języka należy brać przede wszystkim pod uwagę jego rozwój jako przejaw wewnętrznej formy.
Według Humboldta język jest „swoistą emanacją ducha danego narodu”, zewnętrznym wyrazem „formy wewnętrznej”, przez którą manifestuje się określony pogląd na świat (przez wewnętrzną formę języka trzeba rozumieć specyfikę struktury psychologicznej danej społeczności językowej). Mentalność, kultura i ogólna postawa ideowa danego narodu pozostaje w bezpośrednim związku z poziomem rozwoju jego języka. Podkreślał też nierozerwalny związek między myśleniem, a językiem., przy czym twierdził, że język subiektywizuje poznanie ( a więc recepcja zależy od języka). W języku danego narodu odbija się światopogląd tego narodu. Język zakreśla w poznaniu człowieka zaklęty krąg, z którego jedynym wyjściem jest poznanie innego języka. Uczenie się nowego języka to poznawanie siatki pojęciowej właściwej temu językowi, przyjęcie innego światopoglądu.
H. wprowadził pojęcie „wewnętrznej formy języka”. Forma ta przejawia się przede wszystkim w kategoriach gramatycznych języka, których stosunek do elementów leksykalnych jest różny w różnych językach. Na tej podstawie H. opracował typologię języków:
- języki izolujące (np. chiński, elementy leksykalne i gramatyczne stoją w nich
zupełnie oddzielnie)
- j. aglutynacyjne ( np. turecki, elementy leks. i gramat. są ze sobą tylko
mechanicznie zestawione)
- j. inkorporacyjne (np. języki Indian amerykańskich)
- j. fleksyjne (np. indoeuropejskie, w których kategorie gramat. wyrażane są przez
końcówki wyrazów)
Teoria H. wywarła ogromny wpływ na językoznawstwo XIX i XX W. Na jego poglądy powoływał się F. de Saussure i szkoła genewska ( neohumboldtyzm).
Bibliografia:
Milka Ivić Kierunki w lingwistyce
Encyklopedia Językoznawstwa Ogólnego pod red. K. Polańskiego