NARZĄD SMAKU

Narząd smaku jest umiejscowiony w błonie śluzowej języka, podniebienia miękkiego, nagłośni i na tylnej ścianie gardła.

Błona śluzowa pokrywająca język usiana jest drobnymi wypukłościami - są to brodawki: stożkowate, nitkowate, okolone, liściaste i grzybowate. Brodawki okolone przystosowane do odbioru wrażeń smakowych, są umiejscowione na górnej powierzchni języka w pobliżu jego nasady w formie litery ,,V", ostrzem skierowanym ku tyłowi. Występują one w liczbie od 8 do 12. Środkowa ich część jest podobna do brodawki grzybowatej, otoczonej rowkiem i wałem błony śluzowej. Kubki smakowe znajdują się na bocznych ścianach brodawki i wewnętrznej powierzchni wału. Na dnie rowka otaczającego środkową część brodawki jest ujście gruczołów surowiczych, których zadaniem jest wypłukiwanie rozpuszczonych resztek pokarmowych. Resztki te muszą zostać usunięte, aby następne próbki pokarmu mogły dostać się do zakończeń nerwowych kubków smakowych. Brodawki liściaste - również smakowe - rozmieszczone są na brzegach bocznych tylnej części języka. Są one zbudowane z pionowych fałdów błony śluzowej pokrytej nabłonkiem wielowarstwowym płaskim. Między fałdami są rowki, do których uchodzą przewody wyprowadzające gruczołów brodawki liściastej. W nabłonku w obrębie rowków występują kubki smakowe.

Brodawki grzybowate, też smakowe, znajdują się w przedniej części języka i na jego brzegach między brodawkami nitkowatymi. Mają one postać grzybka, są pokryte cienkim nabłonkiem i dlatego przeświecające naczynia nadają im barwę żywoczerwoną. W nabłonku tym występują kubki smakowe, które są właściwym narządem smaku, a ponadto są przystosowane do odbioru wrażeń cieplnych i dotykowych. Kubek smakowy zajmuje całą szerokość nabłonka, ma kształt jajowaty, jego oś długa jest ustawiona prostopadle do błony podstawnej. Kubek smakowy nie dochodzi do powierzchni nabłonka, ale komunikuje się z nią przez otworek smakowy. Komórki smakowe znajdują się między komórkami podporowymi wewnętrznymi, a także między wewnętrznymi a zewnętrznymi. Część komórki smakowej zwrócona ku powierzchni nabłonka zakończona jest pręcikiem smakowym, wystającym przez otworek smakowy na powierzchnię błony śluzowej. Brodawki nitkowate pełnią funkcję mechaniczną. Są one rozmieszczone równomiernie na całej powierzchni grzbietowej języka i stanowią główną masę wszystkich brodawek. Mają one kształt nitek, najdłuższe z nich znajdują się w środkowej części języka i są zwrócone ku tyłowi. W obrębie wierzchołka brodawki komórki jej nabłonka ulegają zrogowaceniu, co sprowadza je do roli mechanicznej przy pobieraniu i rozdrabnianiu pokarmu.

Człowiek rozróżnia cztery podstawowe smaki: słodki, słony, kwaśny i gorzki. Smak słodki i słony odbierany jest przez brodawki leżące na końcu języka, kwaśny przez części boczne języka, gorzki przez brodawki usadowione na nasadzie języka. Człowiek jest w stanie odróżnić smak około 4000 różnych substancji.

---