Lesz Stankiewicz - Zjawisko bezdomności. Etapy przechodzenia w stan bezdomności
Definicja i zakres problemowy bezdomności
W latach międzywojennych bezdomność została uznana za problem społeczny, odróżniająca zjawisko społeczne od bezdomności osoby.
W 1929 w polskim ustawodawstwie po raz pierwszy pojawiła się ta kwestia, nad którą toczona wiele dyskusji. Okres wojny i podziemne organizacje doprowadziły do tego, że starano się dotrzeć do wszystkich, którzy wymagali wsparcia i pomocy.
Oficjalnie do 1989 w Polsce bezdomność nie występowała, nie definiowało się jej (jedynie jako dysfunkcja uprawniająca do korzystania z pomocy społecznej). Po transformacji problem ten zaczął się wyraźnie ujawniać i wzrastać m.in. przez likwidację hoteli robotniczych. Później pojawiają się definicje:
Bezdomni to ludzie bez wystarczającego schronienia, którzy żyją w schroniskach lub innych pomieszczeniach pomocniczych jako korzystający z nich bez umowy najmu. […] należą do grupy ze szczególnymi trudnościami społecznymi. (Jednak brak mieszkania to nie jedyny wyróżnik bezdomności).
Zjawisko polegające na braku domu lub miejsca stałego pobytu gwarantującego […] poczucie bezpieczeństwa, zapewniającego schronienie przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz zaspokojenie podstawowych potrzeb na poziomie uznanym […] za wystarczający. Bezdomność jest […] przedmiotem polityki społecznej państwa.
Bezdomność to sytuacja osób, które z różnych przyczyn, czasowo lub trwale, nie są w stanie własnym staraniem zapewnić sobie schronienia spełniającego minimalne warunki pozwalające uznać je za pomieszczenia mieszkalne.
Ten kierunek powinien być uzupełniony jeszcze o skutki, które tę sytuację wywołują (charakteryzują bezdomność):
Skutki kulturowe
Skutki osobowościowe - zaakceptowanie w sobie osobowości bezdomnego
Brak miejsca zamieszkania
Bezdomność dla społeczeństwa stanowi zagrożenie spokoju i bezpieczeństwa m.in. epidemiologiczne. Dotyczy ponad 300 tysięcy osób.
Przyczyny bezdomności
Każdy człowiek w określonych warunkach może stać się bezdomny!
Jednak ludzka odporność na sytuacje jest różna. Jedni walczą, inni proszą o pomoc a inni poddają się i jeszcze mnożą problemy. Oni najczęściej popadają w nałogi, powodują problemy rodzinne, zadłużają się, popadają w konflikt z prawem. Wraz ze zmianą sytuacji osób zmienia się ich osobowość - tracą ambicję i godność, żebrzą, grzebią w śmieciach. Oni najczęściej tworzą bezdomnych.
Trzy główne typy bezdomności:
Spowodowana czynnikami obiektywnymi niezależnymi od człowieka np. pożar domu
Dobrowolna, przyjęcie takiego stylu życia np. koczownictwo
Wynikająca z rozwoju cywilizacyjnego np. urbanizacji, który nasila się m.in. w czasie bezrobocia
W Niemczech pod koniec lat 80-siątych wzrosła liczba bezdomnych, głównie przez niedostatek mieszkań, wzrost czynszów i brak tanich mieszkań. Ludzie nie mają pieniędzy by opłacić czynsz więc go nie płacą. Eksmisje są powodem ponad połowy przypadków bezdomności. Inne to sytuacje krytyczne, niezgodność użytkowania mieszkania czy zwalnianie np. z domów opieki. Akcentuje się też uwarunkowania jednostkowe (nałogi, problemy rodzinne, niskie dochody).
Wg A. Duracz-Walczak bezdomność jest spowodowana czynnikami:
Społecznymi
(sytuacje społeczno-ekonomiczne: bezrobocie, likwidacja hoteli, brak miejsc w zakładach opiekuńczych i opieki społecznej, brak opieki nad wychowankami domów dziecka po 18 r. ż.)
Związanymi z patologią i chorobami - (alkoholizm, przestępczość, prostytucja, psychopatia)
Natury psychologicznej (epizody) - Świadomy wybór
Natury prawnej - możliwość eksmiji
Etapy przechodzenia w stan bezdomności
Proces przechodzenia jest drogą długą. Trwa w czasie i ma swoją dynamikę.
Składa się z 5 etapów:
Załamanie się planu życiowego i rozpad rodziny np.
zrywanie więzi
utrata kwalifikacji zawodowych
bezrobocie
problemy zdrowotne
trudności finansowe i zadłużanie się
uleganie nałogom i patologii
utrata poczucia bezpieczeństwa
Celem działania pracy socjalnej jest wzmocnienie w osobach celu rozwiązania problemu, przygotowanie alternatyw, ukazanie perspektyw, udostępnianie form wsparcia i możliwości zatrudnienia.
Ubóstwo np.
Głód
Zimno
Brak pieniędzy
Utrata bezpieczeństwa
Celem pracy jest tworzenie polityki lokalnej, koordynacja świadczeń, możliwości zatrudnienia, budowanie więzi, wartościowanie racjonalności.
Różne wymiary stawania się bezdomnym np.
Akceptacja świadoma i emocjonalna utraty domu i upadku
Nawyki wędrowca
Nowi znajomi z kręgu
Przystosowanie się do ubóstwa
Patologia
Brak planów życiowych
Brak wartości
Celem dodatkowo jest opieka zdrowotna, leczenie uzależnień.
Przystosowanie się do bezdomności np.
Akceptacja
Nawyki żywieniowe, higieniczne itp.
Znajomi
Przystosowanie się
Patologie
Rezygnacja
Brak perspektyw i wartości
Dodatkowo świadczenia w domach opieki, działania prewencyjne.
Bezdomność właściwa
Osobowość bezdomnego
Utrwalenie nawyków
Akceptacja
Patologie
Wypalanie się
Programy wsparcia, mała szansa wyjścia.