Wszyscy zastanawiamy się nad tym czym jest grupa społeczna.

Grupa społeczna to co najmniej dwie osoby mające wspólny cel i wchodzące ze sobą w interakcje, bezpośrednie lub pośrednie, czyli przebiegające przy udziale struktur organizacyjnych. Jest zbiorowością względnie trwałą i spójną. Jej członkowie wzajemnie na siebie wpływając przyczyniają się do ugruntowania wspólnych norm i postaw.

I .Jednym z najważniejszych kryteriów, które klasyfikują grupy jest ich wielkość gdzie dzielimy grupy na małe i duże . Aby ułatwić zrozumienie podanej wyżej definicji przedstawię przykład który nam to ułatwi :

Obserwujemy sytuację w której na wczasach powiedzmy przy śniadaniu spotykają się dwie, lub trzy młode dziewczyny są one w podobnym wieku pozornie nie zwracają na siebie uwagi jednak pod koniec posiłku jedna zwraca się do drugiej z zapytaniem skąd pochodzi i dowiaduje się że obie pochodzą z tej samej miejscowości i będą studiować na tej samej uczelni, trzecia pani też mieszka nieopodal ich miejsca zamieszkania i już od roku też studiuje na podobnym kierunku. Zapewne później przedstawiają się sobie i rozpoczynają rozmowę. Jedna z nich proponuje aby razem spędziły ten dzień. Zakładając ,że panie znalazły wspólne tematy zainteresowań i cel jakim jest spędzenie w podobny sposób urlopu, zaprzyjaźniły się znajomość ta będzie kontynuowana przez okres wypoczynku i później w okresie nauki.

Tak oto powstała grupa mała w podanym przykładzie należy zwrócić uwagę, że cechą najważniejszą, która różni małe grupy społeczne od niegrup jest fakt, że wszyscy członkowie pozostają ze sobą w interakcji.

Interakcja- wzajemne oddziaływanie na siebie dwu, lub więcej osób, aby określony kontakt nazwać interakcją powinny być spełnione trzy warunki:

1.każdy z partnerów świadomie emituje pewne zachowanie i odbiera zachowanie

2.zachodzi proces komunikowania się

3. partnerzy wzajemnie wpływają na siebie

W małych grupach interakcja ma charakter interakcji bezpośredniej czyli każdy członek grupy ma kontakt z każdym. Natomiast w dużych grupach np. grupach zawodowych np. adwokatów, nauczycieli nie są w stanie kontaktować się ze sobą bezpośrednio czynią to za pomocą struktur organizacyjnych.

II.W przedstawionym powyżej przykładzie powstała mała grupa ma ona charakter nieformalny, powstała ona spontanicznie pod wpływem zaistniałej sprzyjającej sytuacji, na bazie więzi łączących ich członków.

Grupa o charakterze formalnym powstaje ze względu na wymagania stawiane jednostce z zewnątrz np. grupa studentów, klasa szkolna, zespół pracowników.

III. Grupy społeczne możemy podzielić na grupy pierwotne i wtórne. Grupy pierwotne to zazwyczaj grupy małe, gdzie członkowie nawiązują bliskie i trwałe związki. Spędzają ze sobą dużo czasu, wiedzą o sobie dużo nawzajem i dzielą się zdobytymi doświadczeniami. Interakcje mają tu duży ładunek emocjonalny. Przykładem tu może być rodzina. Grupy wtórne to grupy większe są to grupy realizujące konkretne cele .Związki w grupie mają charakter oficjalny i okresowy. Grupa trwa do momentu osiągnięcia celu.

IV. Można też zastosować podział na grupy swoje i obce. Zbiorowość do której osoba należy w stosunku do której jest lojalna i ma poczucie z nią tożsamości to oczywiście grupa swoja . Grupa do, której osoba nie należy i nie ma w stosunku do niej żadnych zobowiązań to „obcy”. Między tymi grupami rodzi się często niechęć.

V. Należy wspomnieć też o pojęciu grupy odniesienia, gdyż każda grupa, która stanowi podstawę przy ocenie swojej sytuacji przez jednostkę, lub do której jednostka aspiruje, pragnie zdobyć jej aprobatę, zostać jej członkiem lub odwrotnie budzi u niej dezaprobatę i chce się odróżnić aby nie być z tą grupą kojarzoną.

Cel grupy- może to być dowolny stan, zdarzenie, przedmiot do którego zmierzają dążenia wszystkich jej członków lub przynajmniej większości.

Cel grupy staje się celem realnym jeżeli wydaje się prawdopodobne osiągnięcie go, jeżeli jest przeciwnie ma on charakter celu potencjalnego.

Skąd bierze się cel grupowy? Możemy wyróżnić dwa pochodzenia celów grupowych:

1. Cel może być narzucony grupie z zewnątrz, wiąże się to z faktem że małe grupy wchodzą w skład większych organizacji, instytucji.

2. Cel może powstać w trakcie interakcji jej członków i być przez nią wykreowany.

Cel grupy powinien być jednorodny, gdyż konkurencyjność osłabia grupę i może prowadzić do jej rozpadu. Przy realizacji celu grupy nie chodzi jednak o osiągnięcia poszczególnych członków, co może prowadzić do konfliktów wewnątrzgrupowych , ale o osiągnięcie go przez grupę jako całość. U podstaw celu grupowego mogą się znajdować potrzeby czy motywy indywidualne, ale w wyniku interakcji między członkami grupy powinno dojść do ukształtowania własnego unikalnego celu dla grupy i być przez nią akceptowany.

Istotne jest jasne sformułowanie celu, tak aby grupa potrafiła pokazać prowadzące do niego działania, gdyż im jaśniejszy cel tym:

• mniej napięć przeżywają osoby wykonując zadania związane z celem

• chętniej wykonują przydzielone jej zadanie

• cel i sposób realizacji określa atrakcyjność grupy

• członkowie grupy chętniej poddają się naciskom grupy w związku z wykonywanym zadaniem

Przykład : wspomniane trzy studentki postanawiają uszyć identyczne kostiumy na bal karnawałowy jest to cel określony jasno - kupują materiał, szukają wykroju i wykonują pozostałe prace z tym związane. Natomiast inaczej miała by się sytuacja gdyby chciały poszerzyć swoją wiedze z zakresu mody i krawiectwa.

Cel grupowy możemy wykorzystać do likwidacji konfliktów międzygrupowych. W momencie gdy dla obu grup pojawi się nowy nadrzędny cel z dwu grup może powstać nowa grupa , która będzie go realizować.

Cel grupy warunkuje najbardziej istotne jej cechy: jak spoistość, integracja, więź i in., a także zachowania członków grupy, stopień wzajemnej atrakcyjności.

Normy grupowe - można zdefiniować jako przepis określający jak powinien lub nie powinien zachowywać się jej członek. Ale co dają normy grupie? Po pierwsze ułatwiają osiągnięcie celu przez grupę po drugie powodują, że grupa istnieje mając swój nie powtarzalny charakter.

Istnienie norm w grupie i ich przestrzeganie przez członków prowadzi do konformizmu, czyli prowadzi do upodobnienia się ich członków.

Wyróżniamy normy grupowe formalne- są one zapisane w postaci pisanych dokumentów np. regulamin pracy oraz normy nieformalne - powstające w efekcie wzajemnych kontaktów w grupie.

Przyswajanie norm grupowych:

Jeśli grupa wydaje się nam atrakcyjna i chcemy do niej należeć będziemy się zachowywać według norm przez nią narzuconych ucząc się ich.

Ludzie uczą się norm grupowych pod naciskiem wywieranym na członków przez grupę w celu jej ujednolicenia.

W procesie przyswaja norm duża rolę odgrywa modelowanie. Poprzez obserwację kogoś innego członek grupy uczy się, naśladując określony wzór zachowań .

Grupa poza wywieraniem nacisku czy modelowaniem stosuje wobec swoich członków kary za złamanie istniejących norm, niekiedy bardzo surowe czasami nawet usuwając daną osobę ze swojej grupy. Czasami chociaż rzadko stosuje nagrody za przestrzeganie norm. Dzieje się tak na przykład kiedy osoba nie przestrzegająca norm pod wpływem nacisku czy kary zaczyna się zachowywać zgodnie z normami grupy.

Struktura grupy i kierownictwo

Oprócz faktu , że grupa obiera sobie jakiś cel i tworzy normy grupowe w toku interakcji tworzy się struktura grupy. Strukturą grupy określa się układ pozycji, jakie członkowie zajmują względem siebie z uwagi na łączące ich więzi. Możemy ustalić jednak strukturę grupy na podstawie jednej szczególnej cechy np. siły, stopnia lubienia się członków, zdolności intelektualnych. Na podstawie jakiejś cechy da się wyróżnić osoby, którym jest ona przypisana w najwyższym stopniu a innym w najniższym np. są bardzo lubiani lub są nie lubiani, czyli w każdej grupie są określone pozycje do których przypisane jest zróżnicowane natężenia jakiejś ważnej cechy np. Kiedy mówimy o pozycji kierownika musimy brać pod uwagę pozycję podwładnych itp. Ważne jest że z niektórymi pozycjami w grupie wiążą się role społeczne. Rolą społeczną jest zbiór przepisów określających jak powinien zachowywać się i jak nie powinien postępować człowiek zajmujący daną pozycję, o roli społecznej powiem jeszcze kilka słów później. Tak kierownik musi niezwykle ściśle przestrzegać norm zasadniczych dla grupy , jednak jeśli chodzi o normy nie mające większego znaczenia kierownik ma większe możliwości odstępstw od nich.

Rodzajów struktur możemy wyróżnić tyle, ile jest więzi łączących grupę ze względu na realizowane cele. W zasadzie wyróżniamy cztery struktury grupowe:

• socjometryczna

• władzy

• awansu

• komunikacji

Struktury w grupie mogą powstawać pod wpływem warunków zewnętrznych, kiedy to organizacja której częścią jest grupa narzuca jej strukturę. Ponieważ istnieją z zasady dokumenty ustalające rodzaj struktury nazywamy je strukturami formalnymi. Struktury w grupie mogą też powstawać pod wpływem warunków wewnętrznych, kiedy to w toku interakcji między członkami grupy formuje się struktura nieformalna, czyli nie ma żadnego dokumentu, który by ją obrazował.

Struktura socjometryczna grupy jest określana na zasadzie wyborów dokonywanych przez członków grupy na podstawie stawianych określonych pytań np. Z kim chcesz realizować zadanie do wykonania? Z kim chcesz pojechać na długi rejs? itp. Im większa liczba par odwzajemnionych wyborów tym większa spoistość grupy. Spoistość grupy- jest jedną z najbardziej skomplikowanych , ale niezwykle użytecznych wartości grupy, może się ona przejawiać w różnorodny sposób i zależy od bardzo wielu czynników.

Przykład:

Spoistość jest cechą grupy, która wręcz warunkuje jej trwałość. To tendencja członków do trzymania się razem, solidarność grupy. Do najważniejszych uwarunkowań spoistości należy:

• wysoka wzajemna atrakcyjność

• integracja strukturalna

• wspólne postawy w sprawach ważnych dla grupy

Wysoki stopień spoistości grupy powoduje, że nacisk wywierany przez grupę jest dużo silniejszy.

Ustalenie struktury socjometrycznej grupy pozwalają ustalić kto zajmuje najwyższą pozycję w grupie, kto jest nieformalnym przywódca grupy.

Struktura władzy i kierownictwo

Członkowie grupy, którzy zajmują wysoką pozycję w strukturze socjometrycznej z zasady mają również wysoką pozycję w strukturze władzy. Czym jest władza ogólnie : władza polega na tym że osoba ją dzierżąca jest w stanie kontrolować zachowania osób jej podległych. Kontrola zachowania innego człowieka opiera się na pięciu podstawach:

1. Ulegamy drugiemu człowiekowi bo nam wpajano od dzieciństwa przestrzeganie pewnych norm społecznych np. dziecko powinno słuchać starszych, w dorosłym życiu generalizując przyjmujemy , że starszym jest ktoś wyżej w strukturze władzy formalnej.

2. Poddajemy się czyjejś władzy bo jest on ekspertem w danej dziedzinie.

3. podporządkujemy się też osobom stojącym wyżej w hierarchii ponieważ dysponuje ona nagrodami np. możemy otrzymać premię wykonując zalecone zadania.

4. Członkowie grupy powstrzymają się od pewnych niepożądanych zachowań obawiając się kary ze strony osoby dominującej.

5. Mając pozytywną postawę w stosunku do osoby stojącej wyżej u władzy, gdy ją lubimy i się z nią identyfikujemy. Chętnie wykonuję jej polecenia i nie kwestionuję ich.

Struktura władzy wiąże się z problematyką kierownictwa. Wiadomo, że jedną z wielu funkcji jakie spełnia kierownik jest wykonywanie władzy. Funkcje kierownika możemy podzielić na dwie części: na funkcje odnoszące się do zadania ( ustalanie celu, środków, koordynuje działania, kontroluje wykonane zadania) i na funkcje związane za stosunkami wewnątrzgrupowymi ( godzenie członków grupy, dbanie o poprawne stosunki w grupie).

Wyróżnia się trzy zasadnicze style kierowania:

• autokratyczny - kierownik sam ustala cele grupowe i określa udział poszczególnych osób w ich realizacji, decyzje podejmuje bez konsultacji z grupą, częściej karze niż nagradza

• demokratyczny- ustalanie celów i sposobów działania jest przywilejem całego zespołu, zadania są dzielone zgodnie z preferencjami członków, zaś kierownik częściej stosuje nagrody niż kary

• liberalny- członkom grupy pozostawiona jest pełna swoboda, kierownik nie instruuje ich i nie ocenia, w zasadzie nie uczestniczy w pracy grupy( tak naprawdę brak jest kierowania)

Role społeczne

Każdy pełni różnorodne role społeczne : jesteśmy kobietami lub mężczyznami, dziećmi, dorosłymi, szefami lub podwładnymi, kupującymi lub sprzedającymi itd. jedne pełnimy przez całe życie inne z nich są okazjonalne, krótkotrwałe. Czyli rola społeczna to względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób.

Należąc do różnych gryp, zróżnicowana jest nasza pozycja w ich strukturach i tak oto przychodzi nam pełnić jednocześnie wiele ról co może prowadzić do konfliktów np. między rolą matki i kobiety pracującej, przyjaciela i szefa itd.

Rola jaką odgrywamy w grupie jest ściśle związana z piastowaną pozycją w grupie, inaczej mówiąc to zespól praw i obowiązków, jakie ma jednostka ze wzglądu na swoje miejsce w strukturze grupy. Realizacja roli zależy:

1. od właściwości jednostki, które mogą sprzyjać bądź przeszkadzać w pełnieniu jej

2. od poziomu identyfikacji jednostki z grupą

3. od wzoru określającego idealne wykonanej roli przyjętego przez grupę

4. od wywieranego przez grupę nacisku

Konflikt ról to nic innego jak kolizja praw i obowiązków jednej roli z prawami i obowiązkami drugiej. Przykładem: Pani X jako kobieta pracująca wie, że musi wykonać sprawozdania w określonym terminie a mija on za kilka dni, jako matka powinna zostać w domu z chorym dzieckiem i zająć się nim, a nie wysyłać do przedszkola z gorączką. Rozwiązanie konfliktu nie jest łatwe.

Na gruncie psychologii przyjęło się jeszcze jedno rozumienie roli społecznej, rolę w tym ujęciu rozumie się jako przyjęty przez jednostkę sposób autoprezentacji wobec otoczenia, niezależny od miejsca zajmowanego w grupie, ale wychodzący naprzeciw jego potrzebom. Czyli niezależnie ile ról pełnimy w życiu, dodatkowo gramy jedną najbardziej stałą dzięki której my i nasze otoczenie ma poczucie, ż jesteśmy sobą.

Grupa społeczna to co najmniej dwie osoby mające wspólny cel i wchodzące ze sobą w interakcje, bezpośrednie lub pośrednie, czyli przebiegające przy udziale struktur organizacyjnych. Jest zbiorowością względnie trwałą i spójną. Jej członkowie wzajemnie na siebie wpływając przyczyniają się do ugruntowania wspólnych norm i postaw.

• dzielimy grupy na małe i duże

• małe grupy :wszyscy członkowie pozostają ze sobą w interakcji

Interakcja- wzajemne oddziaływanie na siebie dwu, lub więcej osób, aby określony kontakt nazwać interakcją powinny być spełnione trzy warunki:

1.każdy z partnerów świadomie emituje pewne zachowanie i odbiera zachowanie

2.zachodzi proces komunikowania się

3. partnerzy wzajemnie wpływają na siebie

Grupy mogą mieć charakter formalny i nieformalny.

- charakter nieformalny, powstała ona spontanicznie pod wpływem zaistniałej sprzyjającej sytuacji, na bazie więzi łączących ich członków.

- grupa o charakterze formalnym powstaje ze względu na wymagania stawiane jednostce z zewnątrz np. grupa studentów, klasa szkolna, zespół pracowników.

Grupy pierwotne i wtórne

• Grupy pierwotne to zazwyczaj grupy małe, gdzie członkowie nawiązują bliskie i trwałe związki.

• Grupy wtórne to grupy większe są to grupy realizujące konkretne cele .

Można też zastosować podział na grupy swoje i obce.

Grupy odniesiesienia każda grupa, która stanowi podstawę przy ocenie swojej sytuacji przez jednostkę, lub do której jednostka aspiruje, pragnie zdobyć jej aprobatę, zostać jej członkiem lub odwrotnie budzi u niej dezaprobatę i chce się odróżnić aby nie być z tą grupą kojarzoną.

Cel grupy- może to być dowolny stan, zdarzenie, przedmiot do którego zmierzają dążenia wszystkich jej członków lub przynajmniej większości.

- Cel może być narzucony grupie z zewnątrz

• Cel może powstać w trakcie interakcji jej członków

• Jasność celu

Normy grupowe - można zdefiniować jako przepis określający jak powinien lub nie powinien zachowywać się jej członek.

normy grupowe formalne- są one zapisane w postaci pisanych dokumentów

normy nieformalne - powstające w efekcie wzajemnych kontaktów w grupie

Przyswajanie norm grupowych:

• atrakcyjność grupy

• nacisk grupy

• modelowanie

• kary i nagrody

---