1, Babka lancetowata ( Plantago lanceolata )
Surowce lecznicze:W leczeniu wykorzystuje się najczęściej liście, a czasem także nasiona.
Działanie: żołądkowe, wykrztuśne, przeciwzapalne, osłaniające, przeciwbakteryjne, przeciwbiegunkowe.
Od wieków używano liści babki do leczenia ran, zwłaszcza trudno gojących się, ropiejących, czyraków i oparzeń. I dzisiaj babka ma podobne zastosowanie, a ponadto stosowane doustnie odwary i napary z liści babki są dobrym lekiem w przypadku biegunek, stanów zapalnych przewodu pokarmowego. Znoszą skurcze mięśni gładkich jelit, zwiększają nieco wydzielanie soków żołądkowych, co ułatwia trawienie.
2, Liść bluszczu - Folium hederae helicis
Zastosowanie: Liść bluszczu stosuje się jako środek żółciopędny. Ma również działanie wykrztuśne, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwgośćcowe, przeciwastmatyczne. Stosowany przeciw migrenie. Działa antymitomiczne (hamuje podział komórkowy tkanek patologicznych), antynowotworowo. U kobiet pobudza krwawienia miesięczne
3, Brzoza brodawkowata i brzoza omszona (Betula verrucosa i Betula pubescens). Surowiec leczniczy stanowią liście, których zbiór odbywa się w lecie.
Liście brzozy mają działanie moczopędne, przeciwreumatyczne i napotne. Poprawiają przemianę materii i działają odtruwająco na układ krwionośny Brzoza brodawkowata ( Betula verrucosa )
Surowce lecznicze:W celach leczniczych używane są liście, pączki, sok i czyr (guzowata narośl na pniu).
Działanie: liście — moczopędne, napotne, wzmagające przemianę materii, bakteriobójcze;
Liście brzozy pobudzają wydzielanie moczu, a z nim produktów przemiany materii, oraz dezynfekują drogi moczowe: Mogą być polecane w chorobach nerek powodujących zmniejszone wydzielanie moczu, w kamicy moczowej, w przewlekłych zakażeniach, w obrzękach pochodzenia sercowego, a także w gośćcu przewlekłym postępującym oraz w skazie moczanowej. Z chorób skóry, w których mogą być pomocne liście brzozy wymienić trzeba zapalenie łojotokowe, trądzik młodzieńczy i łuszczycę. Liście brzozy mogą być użyteczne w leczeniu uszkodzeń wątroby spowodowanych stosowaniem silnych środków chemicznych..
4, Cebula zwyczajna (Allium cepa )
Surowce lecznicze:W leczeniu wykorzystuje się cale świeże cebule, liście oraz sok.
Działanie: dezynfekujące, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, moczopędne, poprawiające przemianę materii, wykrztuśne.
5, Czosnek pospolity ( Allium sativum )
Surowce lecznicze:W celach leczniczych wykorzystuje się świeże cebulki czosnku.
Działanie: dezynfekujące, obniżające ciśnienie tętnicze krwi, żołądkowe, poprawiające przemianę materii.
Związki czynne zawarte w czosnku mają silne działanie bakteriobójcze i to w bardzo niewielkich stężeniach, niszczą grzyby i pierwotniaki. Czosnek spożywany doustnie niszczy drobnoustroje przewodu pokarmowego, a jeszcze silniej układu oddechowego. Może być używany do leczenia przewlekłych biegunek bakteryjnych a także zapaleń gardła, krtani i oskrzeli.
6, Dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum) jest byliną występująca pospolicie w lasach i na łąkach Europy, Azji i Afryki północnej. Surowcem leczniczym jest ziele dziurawca, zbierane w początkach kwitnienia.
Dziurawiec działa uspokajająco i powoduje poprawę nastroju w nerwicach oraz lekkich stanach depresyjnych. Stosuje się go również w schorzeniach wątroby i przewodu pokarmowego. Olejek z dziurawca działa bakteriobójczo i sprzyja gojeniu się ran. Dziurawiec zwyczajny ( Hypericum perforatum )
Surowce lecznicze:W celach leczniczych wykorzystywane jest całe ziele dziurawca.
Działanie: rozkurczowe, wzmacniające naczynia, uspokajające, dezynfekujące, korzystne działanie na skórę.
7, Jałowiec pospolity ( Juniperus communis )
Surowce lecznicze:Dla celów leczniczych zbiera się szyszkojagody jałowca, zwane popularnie jagodami.
Działanie: moczopędne, żółciopędne, żołądkowe, wykrztuśne.
8, Jemioła pospolita ( Viscum album )
Surowce lecznicze; W celach leczniczych wykorzystuje się ulistnione wierzchołki rośliny razem z kwiatami i owocami.
Działanie: obniżające ciśnienie tętnicze krwi, uspokajające serce, pobudzające przemianę materii.
9, Jeżyna fałdowana ( Rubus Plicatus )
Surowce lecznicze ;W celach leczniczych wykorzystywane są owoce i liście.
Działanie: ściągające, przeciwbiegunkowe, przeciwzapalne, moczopędne, poprawiające przemianę materii.
10, Konwalia majowa ( Convallaria majalis )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych zbiera się kwiatostan z liśćmi, bądź same liście.
Działanie: nasercowe, moczopędne.
Konwalia jest cennym lekiem nasercowym. Ma tonizujący, zwiększający siłę skurczu, wpływ na serce. Ponadto działa uspokajająco i słabo moczopędnie. Może być stosowana wtedy, gdy serce wykazuje nadwrażliwość na preparaty naparstnicy czy cebuli morskiej. Jest korzystna w przypadkach ostrej niewydolności serca, w zaburzeniach rytmu i prawokomorowej niewydolności krążenia, w wadach serca, a szczególnie w zwężeniu zastawki dwudzielnej. Wskazaniem do stosowania tego ziela jest tzw. serce płucne, czyli uszkodzenie lub przeciążenie serca z powodu chorób płuc, np. rozedmy. Konwalia jest dobrze tolerowana przez ludzi w wieku podeszłym. Wskazaniem do jej stosowania są napady szybkiego bicia, kołatania serca, skłonność do obrzęków i nadciśnienie tętnicze, przy którym wykorzystywany jest głównie jej efekt moczopędny
11, Koper włoski (Foeniculum capillaceum), inaczej zwany fenkułem, jest byliną pochodzącą z regionu śródziemnomorskiego. Surowiec zielarski stanowią bogate w olejki eteryczne suche owoce, przypominające wyglądem kminek.
Działanie wiatropędne, rozkurczowe i wykrztuśne. Wpływają pobudzająco na trawienie oraz łagodzą zaburzenia jelitowe.
12, Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) Surowiec stanowi zebrany wczesną wiosną lub jesienią korzeń, z którego otrzymywana jest waleriana.
Korzeń kozłka lekarskiego stosuje się w nerwicach, trudnościach w zasypianiu oraz dolegliwościach układu pokarmowego na tle psychosomatycznym. Krople walerianowe używane są jako lek uspokajający. Wyciąg z korzenia kozłka dodany do kąpieli pomaga odprężyć się i zrelaksować.
13, Krwawnik pospolity (Achillea millefolium) jest rośliną powszechnie występującą w Europie, Azji oraz Ameryce Północnej. W Polsce rośnie na suchych łąkach, pastwiskach oraz na brzegach lasów. Surowiec zielarski stanowi ziele zebrane w okresie kwitnienia.
Krwawnik ma działanie przeciwkrwotoczne oraz przeciwzapalne. Pobudza wydzielanie soków trawiennych w żołądku i dwunastnicy oraz wspomaga pracę nerek. Stosuje się go jako środek rozkurczowy. Krwawnik pospolity ( Achillea millefolium )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych używane jest ziele i kwiaty krwawnika.
chroniąc przed światłem.
Działanie: ziele — przeciwkrwotoczne, żołądkowe, rozkurczowe, przeciwzapalne
kwiaty — przeciwzapalne, przeciwskurczowe, bakteriostatyczne
14, Lipa drobnolistna i szerokolistna (Tilia cordata i Tilia platyphyllos) są drzewami występującymi w całej Europie, a ich okres kwitnienia przypada na czerwiec i początek lipca. Surowiec zielarski stanowią kwiatostany obu gatunków lipy.
Kwiat lipy stosuje się jako środek napotny i przeciwgorączkowy. Ma on również działanie przeciwskurczowe, moczopędne i wzmacniające układ odpornościowy organizmu. Napar z lipy stosuje się dla złagodzenia kaszlu, w stanach skurczowych przewodu pokarmowego oraz przy nerwobólach. Używany jest również do płukania jamy ustnej i gardła. Lipa drobnolistna i szerokolistna ( Tilia cordata,Tilia platyphyllos )
Surowiec leczniczy;Dla celów leczniczych zbiera się kwiatostany lipy.
Działanie: napotne, uspokajające, moczopędne, żółciopędne, poprawiające przemianę materii.Związki czynne, zawarte w kwiatach lipy, pobudzają wydzielanie gruczołów trawiennych, zwiększając wydzielanie soku żołądkowego, żółci, a także produkcję moczu. Poprawiają więc trawienie i przyswajanie pokarmów oraz wydalanie toksycznych produktów przemiany materii. Bogata zawartość śluzów działa osłaniające na śluzówkę żołądka, zapobiega samostrawieniu.
15, Marchew siewna ( Daucus carota )
Surowce lecznicze;W leczeniu może być wykorzystany korzeń spichrzowy oraz nasiona marchwi.
Działanie: korzenie — przeciwcukrzycowe, przeciwrobacze, działają korzystnie na przewód pokarmowy, poprawiają metabolizm; nasiona — rozkurczowe.
16, Malina właściwa ( Rubus idaeus )
Surowce lecznicze;W leczeniu znalazły zastosowanie owoce i liście malin.
Działanie: liście — ściągające; owoce — napotne
17, Mniszek lekarski (Taraxacum officinale), powszechnie zwany mleczem, występuje jako pospolity chwast na całej półkuli północnej. Kwiaty po przekwitnięciu tworzą kulę puchu, zwaną dmuchawcem. Surowiec zielarski stanowi przede wszystkim korzeń.
Mniszek działa wspomagająco na przemianę materii oraz pobudzająco na apetyt. Stosowany jest jako lek pomocniczy w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego. Wykazuje również właściwości moczopędne. Mniszek pospolity ( Taraxacum officinale )
Surowce lecznicze;W leczeniu może być wykorzystany korzeń mniszka, kwiat mniszka, a w dietetyce — liście.
Działanie: żółciopędne, moczopędne, żołądkowe.
18, Orzech włoski (Juglans regia) jest drzewem występującym w krajach śródziemnomorskich oraz w Azji środkowej. W Polce uprawiany dla owoców. Surowiec zielarski stanowią liście orzecha zbierane w okresie zawiązywania się owoców.Orzech włoski stosowany jest najczęściej w przewlekłych nieżytach żołądka i jelit. Wykazuje również działanie przeciwbiegunkowe. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym, bakteriobójczym i przeciwkrwotocznym orzech włoski stosowany jest zewnętrznie do przemywania oczu, płukania jamy ustnej i gardła, przemywania ran oraz w postaci okładów na stłuczenia lub stany chorobowe skóry (wypryski, trądzik). Nalewka spirytusowa z niedojrzałych owoców pomaga w zaburzeniach żołądkowych.
19, Pierwiosnek lekarski ( Primula veris )
Surowce lecznicze'W celach leczniczych wykorzystuje się korzenie, czasem kwiaty i liście.
Działanie: wykrztuśne.
Pierwiosnek lekarski jest od dawna znanym lekiem, który przynosi ulgę w suchym uporczywym kaszlu, rozrzedza bowiem i zwiększa ilość śluzu produkowanego w drogach oddechowych. Ułatwia odkrztuszanie wydzieliny z oskrzeli. Jest skutecznym lekiem przy zapaleniach gardła i krtani, zapaleniach oskrzeli. Pierwiosnek może być korzystnym lekiem w leczeniu gruźlicy i pylicy płuc, dla palaczy tytoniu i ludzi narażonych na wdychanie dymów i pyłów przemysłowych.
20, Podbiał pospolity (Tussilago farfara) jest chwastem występującym w Polsce powszechnie w zaroślach, na gliniastych stokach i nasypach. Kwitnie wiosną jako jedna z pierwszych roślin. Surowiec zielarski stanowią liście podbiału. Podbiał działa wykrztuśnie i łagodząco w suchym, drażniącym kaszlu. Używany jest w zapaleniach błon śluzowych gardła i jamy ustnej. Ze względu na możliwość występowania substancji uszkadzających wątrobę zaleca się ograniczenie jego stosowania do kilku dni w roku. Podbiał pospolity ( Tussilago farfara )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych używane są liście i kwiaty podbiału.
Działanie: wykrztuśne, rozkurczowe.
Liście podbiału są znanym od dawna i cenionym lekiem przy przeziębieniach, anginach, zapaleniach błon śluzowych jamy ustnej oraz w zapaleniach krtani. Osłaniają one błony śluzowe, zmniejszają tym samym ich podrażnienie w przeziębieniach, co łagodzi uporczywy kaszel. Powodują zwiększoną produkcję wydzieliny śluzu w drogach oddechowych i pobudzają ruchy rzęsek nabłonka oddechowego, co ułatwia oczyszczanie się i dezynfekcję dróg oddechowych. Ponadto związki czynne z liści podbiału działają rozkurczowo na mięśnie gładkie oskrzeli i ułatwiają przepływ powietrza w drogach' oddechowych.
21, Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) należy do najpospolitszych chwastów leśnych i ogrodowych. Charakterystyczną cechą tej byliny są parzące włoski na obrzeżach liści. Surowiec zielarski stanowi ziele zebrane przed kwitnieniem.
Pokrzywa ma działanie moczopędne i znajduje zastosowanie w infekcjach dróg moczowych i w profilaktyce kamicy nerkowej. Dzięki zawartości żelaza polecana jest również przy niedokrwistości i anemii. Wyciągi z pokrzywy korzystnie wpływają na dolegliwości prostaty. W kosmetyce i dermatologii pokrzywa używana jest jako środek przeciwłojotokowy i przeciwłupieżowy. Pokrzywa zwyczajna ( Urtica dioica )
Surowce lecznicze; W celach leczniczych zbiera się liście i korzenie pokrzyw.
Działanie: liście — moczopędne, hamujące krwawienia, poprawiające przemianę materii; korzenie — moczopędne, do pielęgnacji skóry.
Pokrzywa pobudza czynność wydzielniczą żołądka, trzustki i wątroby. Poprawia trawienie i przyswajanie pokarmów, zwiększa wydalanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii, przede wszystkim mocznika i dlatego może być wykorzystana w leczeniu przewlekłych zakażeń i kamicy moczowej. Pokrzywa znosi stany zapalne w przewodzie pokarmowym, a także hamuje małe krwawienia. Może być dobrym lekiem w zaburzeniach czynności przewodu pokarmowego, a nawet biegunkach.
22, Porzeczka czarna ( Ribes nigrum )
Surowce lecznicze; W celach leczniczych używane są liście i owoce porzeczki czarnej
Działanie: moczopędne, przeciwzapalne.
Związki czynne zawarte w liściach porzeczki zwiększają wydzielanie moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii, w tym przede wszystkim kwasu moczowego. Liście porzeczki mogą być używane w leczeniu obrzęków pochodzenia sercowego i nerkowego. Dzięki zawartości garbników, liście porzeczki są stosowane jako lek przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny i ściągający. Garbniki te mają własności hamowania rozwoju bakterii w przewodzie pokarmowym. Mogą być używane do płukania i przemywania skóry i błon śluzowych w przypadku zakażeń jamy ustnej i gardła, angin, a także oparzeń, wysypek, uszkodzeń naskórka.
23, Poziomka pospolita( Fragaria vesca )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych mogą być wykorzystane liście, ziele i owoce poziomki.
Działanie: moczopędne, ściągające.
Związki zawarte w liściach poziomki mogą być użyteczne w leczeniu kamicy moczowej, zwiększają bowiem ilość wydalanego moczu, a z nim szkodliwych produktów przemiany materii. Ponadto dezynfekują drogi moczowe, co może być korzystne w leczeniu przewlekłych zakażeń towarzyszących często kamicy moczowej. Liście poziomki mogą być polecane w zaburzeniach przemiany materii, w miażdżycy, a także w nadciśnieniu tętniczym.
24, Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) w Polsce występuje pospolicie jako chwast polny. Surowiec stanowi kwiatostan rumianku pozyskiwany od maja do lipca z roślin rosnących dziko lub uprawianych. Można go pomylić z innymi występującymi u nas odmianami rumianku, które nie mają właściwości leczniczych.
Działanie przeciwzapalne, łagodzące i bakteriostatyczne. Wykazuje również właściwości napotne i moczopędne. Często stosowany jest w bólach żołądka i nieżytach jelit. Zewnętrznie, ze względu na właściwości dezynfekujące i przeciwzapalne, używany jest w postaci okładów na rany, na oparzenia i w zapaleniu spojówek. Posiada łagodzące działanie na skórę, a napar może stanowić doskonały dodatek do kąpieli ziołowych.
25, Szałwia lekarska (Salvia officinalis) pochodzi z rejonu śródziemnomorskiego. Uprawiana jest w całej Europie jako roślina przyprawowa i lecznicza. Surowiec zielarski stanowi liść szałwii lekarskiej.
Działanie odkażające, ściągające i przeciwzapalne. Napar używany jest do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła. Pobudza wydzielanie soków trawiennych, przez co stanowi środek wspomagający w dolegliwościach przewodu pokarmowego. Zewnętrznie okłady z szałwii stosuje się na rany, stany zapalne skóry i oparzenia. Szałwia lekarska( Salvia officinalis )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych wykorzystywane są liście szałwi.
Działanie:Przeciwpotne, przeciwzapalne, żołądkowe, dezynfekujące, przeciwcukrzycowe.
Działanie przeciwpotne wyciągów z liści szałwi występuje już po 2-3 godzinach od spożycia i trwa 1 -3 dni. Od dawna znano własności przeciwzapalne szałwi i to zarówno zewnętrznie jak i do wewnątrz stosowanej. Szałwia hamuje rozmnażanie się wielu rodzajów bakterii Gram dodatnich i Gram ujemnych, a także odpornych na antybiotyki, unieczynnia toksyny bakteryjne. Szałwia zatrzymuje krwawienia z przewodu pokarmowego i zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego. Jest korzystna w leczeniu chorób wątroby przebiegających z upośledzonym wytwarzaniem żółci lub po toksycznym uszkodzeniu wątroby. Ponadto przywraca prawidłową czynność skurczową jelit, znosi skurcze jelit, ułatwia trawienie i przyswajanie pokarmów, działa wiatropędnie. Ma także właściwości obniżania poziomu cukru we krwi, co może być korzystne w leczeniu cukrzycy. Jest to jednak działanie stosunkowo słabe i może uzupełniać jedynie działanie innych leków przeciwcukrzycowych. Zmiany w leczeniu cukrzycy należy zawsze uzgodnić z lekarzem.
26, Skrzyp polny (Equisetum arvense) występuje w Europie powszechnie. W Polsce rośnie na podmokłych łąkach, na ugorach i przydrożach. Surowiec stanowi ziele skrzypu zbierane przez całe lato.
Działanie moczopędne i używany jest w nieżytach dróg moczowych oraz w profilaktyce kamicy nerkowej. Wykazuje również właściwości remineralizujące. W dolegliwościach reumatycznych i artretycznych oraz w zaburzeniach krążenia stosowane są kąpiele z dodatkiem wyciągu ze skrzypu.
27, Sosna zwyczajna( Pinus sivestris )
Surowce lecznicze'Do celów leczniczych wykorzystuje się pączki, młode pędy, pędy uiglone, korę i żywicę.
Działanie'Pączki sosny mają działanie wykrztuśne, dezynfekujące, moczopędne. Substancje czynne w nich zawarte zwiększają ilość śluzu ..wytwarzanego w drogach oddechowych, ułatwiają oczyszczanie się oskrzeli. Ponadto mają działanie bakteriobójcze i niszczą drobnoustroje w drogach oddechowych, ponadto wykazują działanie rozkurczowe na mięśniówkę gładką oskrzeli. Wyciągi z pączków sosny mogą być dobrym skutkiem stosowane w leczeniu nieżytów oskrzeli, w zapaleniach przewodu pokarmowego oraz dróg moczowych.
28, Wrotycz pospolity( Tanacetum vulgare )
Surowce lecznicze;W celach leczniczych zbiera się koszyczki kwiatowe bez ogonków i liście.
Działanie: przeciwpasożytnicze, przeciwko wszawicy.
29, Wrzos zwyczajny( Calluna vulgaris )
Surowce lecznicze'W celach leczniczych zbiera się kwiaty i ziele wrzosu.
Działanie: moczopędne, żołądkowe.