Sztuka i Naród
Droga
Odrodzenie - Kuryluk, Lublin, akceptacja stanu politycznego; Nałkowska, Andrzejewski, Różewicz
Kuźnica - Żółkiewicz, Łódź, bliski tradycjom polskiej lewicy, marksizm; Ważyk, Kott, Jastrun, Rudnicki
Tygodnik Powszechny - Kuria Metropolitalna, Piwowarczyk /Turowicz /Boniecki; katolickie poglądy
Twórczość - Wyka, Kraków; Iwaszkiewicz, Malewska, Słonimski, Staff, Jastrun, Przyboś, Dygat, Brandys
Pokolenie
Znak
Tygodnik Warszawski
Po prostu
Przegląd Kulturalny
Poezja 56
Dialog 56
Miesięcznik Literacki 66
Literatura na Świecie 71
Teksty 72
Literatura 72
Kultura 72
Współczesność
Zapis 77
II OBIEG - Res Publica, Indeks, Robotnik, Agora
III OBIEG - Art. - Ziny, Pomarańczowa Alternatywa, pokolenie brulionu
TRANSFORMACJA 1989
Różne czynniki mające wpływ na zmiany pozostają ze sobą w ścisłym związku, prowadząc do swoistej reakcji łańcuchowej, a przy dużym ich natężeniu, do głębokiego kryzysu.
W społeczeństwie polskim, jak w każdym innym, występują takie problemy, jak ubóstwo, bezrobocie, patologie społeczne itp. Mają one związek z procesami transformacji ustrojowej po 1989 roku.
Przemiany ekonomiczne ujawniły ubóstwo i bezrobocie w Polsce, ukrywane do 1989 roku.
Zjawisko patologii także wiąże się z transformacją ustrojową i gospodarczą oraz wynikającymi z niej przemianami społecznymi.
Zjawisko ubóstwa, bezdomności i bezrobocia są ze sobą ściśle powiązane.
Ze stanem patologii społecznej, zakłócenia równowagi mamy do czynienia w zbiorowościach, w których postawy aspołeczne są akceptowane przynajmniej prze niektóre grupy społeczne.
Pojęcie patologii społecznej naukowcy wiążą również z zachwianiem systemu wartości i norm postępowania. Jest to zjawisko charakteryzujące przede wszystkim społeczeństwa wysoko rozwinięte, których członkowie mają często odmienne systemy wartości.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej, w wyniku ustaleń „Wielkiej Trójki” (Józefa Stalina, Winstona Churchilla oraz Franklina Roosvelta) , zawartych na konferencji w Jałcie w roku 1945, państwo polskie dostało się pod radziecką strefę wpływów.
Tym samym zaczęto w Polsce wzorem Związku Radzieckiego wprowadzać ustrój komunistyczny.
Zniesiona została nazwa Rzeczypospolitej, zaś na jej miejsce wprowadzono Polską Rzeczpospolitą Ludową czyli PRL. Gospodarka kraju została scentralizowana, ocenzurowane zostały media, a obywatele nie mogli się swobodnie przemieszczać, ograniczone zostały bowiem prawa i wolności obywatelskie.
W latach osiemdziesiątych zaczął się rozwijać ruch „Solidarność”, zaczęły się strajki i manifestacje, niezadowolonego z takiego stanu rzeczy społeczeństwa.
W końcu doszło do załamania się ustroju komunistycznego. Był to rok 1989.
Upadek systemu komunistycznego stworzył całkowicie nową sytuację nie tylko w państwie polskim, ale i w całej Europie, szczególnie Europie Środkowo-Wschodniej.
Najbardziej widocznym skutkiem zmian systemowych w Polsce było przywrócenie państwu nazwy Rzeczpospolita Polska oraz przywrócenie godła orła białego w koronie.
W roku 1989 zostały przeprowadzone obrady okrągłego stołu, których rezultatem było przywrócenie dwuizbowego parlamentu. Przez okres Polskiej Republiki Ludowej nie istniał bowiem Senat, parlament więc był jednoizbowy.
W roku 1990 odbyły się z kolei pierwsze, wolne, powszechne, od zakończenia drugiej wojny światowej wybory prezydenckie. Kandydatami na urząd prezydenta byli wówczas: Roman Bartoszcze, Włodzimierz Cimoszewicz, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Moczulski, Stanisław Tymiński i Lech Wałęsa. Wybory wygrał przywódca ruchu solidarnościowego Lech Wałęsa.
Przemiany ustrojowe oraz polityczne wymagały uchwalenia nowej konstytucji. W latach 1989-1991 nie udało się jednak tego dokonać. Powodem było między innymi zbytnie zróżnicowanie ugrupowań politycznych będących wówczas u władzy.
Komisję Konstytucyjną utworzył dopiero pierwszy Sejm III Rzeczpospolitej Polskiej, obradujący w latach 1991-1993. Uchwalono wówczas (siedemnastego października 1992 roku) tak zwaną Małą Konstytucję. W ustawie tej zostały zawarte informacje o samorządzie terytorialnym oraz o wzajemnych stosunkach pomiędzy władzą ustawodawczą a wykonawczą. Tym samym obalono przepisy, dotyczące socjalistycznego ustroju, obowiązujące w Konstytucji Polskiej republiki Ludowej z roku 1952.
Według regulacji zawartych w Małej Konstytucji organami władzy wykonawczej jest dwuizbowy parlament czyli Sejm (izba niższa) i Senat (izba wyższa). Władza wykonawcza spoczywa w rękach Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej oraz Rady Ministrów, natomiast władzę sądowniczą stanowią niezawisłe sądy.
Dalsze prace nad konstytucją zostały przerwane z powodu rozwiązania przez Prezydenta Lecha Wałęsę parlamentu. Miało to miejsce w roku 1993.
Konsekwencją przemian były tez skutki gospodarcze. Nastąpił bowiem wzrost bezrobocia oraz znacznego spadku produkcji. Czynniki te wpłynęły na wzrost społecznego rozczarowania. Dlatego też tak często zmieniały się ekipy rządzące, a w konsekwencji doszło do zmiany całej koalicji rządzącej.
Konsekwencją transformacji było także przejście od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki wolnorynkowej. Zaczęło powstawać coraz więcej niezależnych przedsiębiorstw, które zaczęły działać niezależnie od państwa.
Część przedsiębiorstw, które nie były zdolne do funkcjonowania w nowych warunkach została zlikwidowana bądź upadła. Tym samym coraz szybciej i prężniej rozwijał się sektor prywatny.
Wiązało się to z liberalizacją rynku pracy. Wtedy tez pojawiło się bezrobocie, którego stopa stale się powiększała.
Początek transformacji czyli lata 1990-1991 były czasem recesji dla gospodarki kraju. Spadła bowiem wielkość produkcji, zmniejszyła się produkcja rolnicza oraz spadła liczba budowanych mieszkań. Ponad to doszło do wzrostu cen.
Wszystkie te czynniki wpłynęły na pogorszenie się jakości życia, w szczególności warunków bytowych znacznej części społeczeństwa.
Szczególnie trudna była sytuacja ludności wiejskiej. Wiele osób, po upadku PGR-ów (Państwowych Gospodarstw Rolnych), zostało praktycznie bez środków do życia. To głównie te warstwy społeczne były przeciwne demokratycznym przemianom. Ich życie uległo bowiem widocznemu i najbardziej dokuczliwemu pogorszeniu. Wiele osób nie potrafiło tez dostosować się do nowych warunków i uciekało od problemów szarego dnia w chorobę alkoholową. Te grupy społeczne także najczęściej wyrażają swoja tęsknotę za „czasami komuny”.
Sytuacja w miastach tez uległa znacznemu pogorszeniu, głównie z powodu wzrostu cen oraz wzrostu stopy bezrobocia. Wiele osób musiało się przekwalifikować by znaleźć pracę. Nie mniej jednak u znacznej części społeczeństwa wzrosło poczucie niezadowolenia i zniechęcenia.
Rzeczywistość okresu Polskiej Republiki Ludowej była prosta, zaplanowana, można rzecz bezstresowa. Natomiast zmiany ustrojowe przyniosły ze sobą także i zmiany społeczne, na które społeczeństwo nie było przygotowane i z którymi nie potrafiło sobie poradzić.
Demokracja oraz gospodarka wolnorynkowa wniosły ze sobą swe wartości takie jak prawa oraz wolności obywatelskie, zniesiono cenzurę, bez problemu można otrzymać paszport i się przemieszczać.
Nie mniej jednak przyniosły też ze sobą nowe zasady funkcjonowania, do których należało się dostosować.
Nowa rzeczywistość sprawiła, iż większą wagę zaczęto przywiązywać do kwestii własnych kwalifikacji oraz wykształcenia. Ponad to przemiany ustrojowe otworzyły przed państwem polskim drogę do integracji z Unią Europejską. Bardzo istotną rolę zaczęła odgrywać więc kwestia współpracy Polski z innymi państwami czyli kwestia współpracy międzynarodowej. Jest ona tym ważniejsza, że spuścizną Polski Ludowej pozostał także olbrzymie zadłużenie względem innych państw. Dług ten wzrósł od jednego miliarda dolarów w roku 1971 do dwudziestu pięciu miliardów dolarów w roku 1985.
Negatywną konsekwencją przemian był także wzrost korupcji oraz wzrost liczby afer, w które zamieszani byli ludzie ze świata polityki. Wszystko to sprawiło, iż społeczeństwo ogarnęło poczucie bezradności i zniechęcenia..
Społeczeństwo jest bierne, gdyż uważa, że jego decyzje nie zmienią rzeczywistości i nie sprawią, ze znikną podstawowe problemy państwa. Jest to także związane z niezrozumieniem zasad demokracji, tego że w ustroju demokratycznym to społeczeństwo właśnie, poprzez swoich reprezentantów, sprawuje władzę w państwie.
Bez wątpienia pozytywnym aspektem przekształceń społecznych oraz systemowych jest większa dostępność różnych dóbr. Kupienie pralki, telewizora, komputera czy zegarka nie stanowi dziś już problemu; nastąpił wzrost konsumpcji.
Wolna prasa, radio, telewizja to dziś rzeczy powszechne. Każdy ma prawo do przemieszczania się, zarówno po Polsce jak i całym świecie. Dlatego też najważniejszą wartością jaka przyniosły zmiany po roku 1989 jest właśnie wolność i dostępność różnych dóbr: od żywności poczynając na sprzętach technicznych kończąc.
Transformacja w Polsce była istotnym wydarzeniem nie tylko dla państwa i społeczeństwa polskiego ale także dla całej Europy Środkowej oraz Wschodniej. Pociągnęła bowiem za sobą zmiany na Węgrzech, Słowacji, w Czechach oraz na Ukrainie.
Jak każda rewolucja początkowo wywołała entuzjazm i zyskała bardzo szerokie poparcie społeczeństwa. Nie mniej jednak wprowadzenie zasad demokracji w społeczeństwo, które przez prawie pół wieku podlegało radzieckiej „niewoli” okazało się bardzo skomplikowane.
Do dziś Polska boryka się z wieloma problemami, szczególnie natury politycznej oraz natury społecznej ( na przykład wysoka stopa bezrobocie). Ale sukcesem jest nasze wejście do struktur Unii Europejskiej, gdzie zasady demokratyczne, są zasadami priorytetowymi.
Między innymi z tego względu polska transformację należy oceniać w kategoriach pozytywnych, gdyż to właśnie ona i słynny rok 1989 były pierwszym krokiem do integracji z krajami Unii Europejskiej.