Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest organem władzy sądowniczej powołanym do sprawowania wymiaru sprawiedliwości przez:

• zapewnienie, w ramach nadzoru, zgodności z prawem oraz jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych przez rozpoznawanie kasacji oraz innych środków odwoławczych

• podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

Sąd Najwyższy rozpoznaje ponadto protesty wyborcze oraz stwierdza ważność wyborów parlamentarnych i prezydenckich a także referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego.

Sąd Najwyższy dzieli się na 4 izby:

• Cywilną

• Karną

• Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

• Wojskową

Wewnętrzną organizację Sądu Najwyższego, szczegółowy podział spraw między izby oraz zasady wewnętrznego postępowania określa regulamin Sądu Najwyższego uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego corocznie składa Prezydentowi RP oraz Krajowej Radzie Sądownictwa informację o działalności Sądu Najwyższego oraz o wynikających z niej istotnych problemach.

Organy Sądu Najwyższego

Organami Sądu Najwyższego są:

- Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

- Prezes Sądu Najwyższego

- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego

- zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego organy samorządu

- Kolegium Sądu Najwyższego

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jest powoływany przez Prezydenta na 6-letnią kadencję spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym (2 kandydatów wskazuje Zgromadzenie Ogólne). Kieruje on pracami Sądu i reprezentuje go, a także wykonuje czynności określone ustawą, regulaminem i innymi aktami normatywnymi. Do jego kompetencji należy też powoływanie i odwoływanie przewodniczących wydziałów w izbach, na wniosek Prezesa Sądu Najwyższego.

Prezes Sądu Najwyższego jest zastępcą Pierwszego Prezesa SN i kieruje pracą konkretnej izby (4 Prezesów SN). Powołuje go i odwołuje Prezydent, na wniosek Pierwszego Prezesa SN, spośród sędziów Sądu Najwyższego w stanie czynnym.

Samorząd stanowią wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego w stanie czynnym z wyjątkiem sędziów delegowanych do pełnienia czynności w Sądzie Najwyższym. Organami samorządu są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego i Kolegium Sądu Najwyższego.

Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie Sądu Najwyższego w stanie czynnym obradujący pod przewodnictwem Pierwszego Prezesa SN. Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego należy:

• uchwalanie regulaminów wyborów kandydatów na stanowisko sędziego SN, Pierwszego Prezesa SN, oraz członków KRS

• dokonywanie wyboru: 2 członków KRS, kandydatów na sędziów SN oraz 2 kandydatów na Pierwszego Prezesa SN i przedstawianie ich Prezydentowi

• rozpatrywanie i przyjmowanie projektu informacji Pierwszego Prezesa SN o działalności Sądu Najwyższego

Do podjęcia uchwały Zgromadzenia Ogólnego wymagana jest obecność co najmniej 2/3 sędziów każdej z izb. Uchwały zapadają zwykłą większością głosów. Głosowania dotyczące wyborów kandydatów są tajne. Inne głosowania mogą być utajnione jeżeli takie żądanie zgłosi chociażby jeden z obecnych członków Zgromadzenia.

Zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego tworzą wszyscy sędziowie danej izby pozostający w stanie czynnym. Do jego kompetencji należy:

• omawianie corocznego projektu informacji o działalności izby oraz przyjmowanie tej informacji

• opiniowanie kandydatów na stanowisko sędziego Sądu Najwyższego

• opiniowanie kandydata na Prezesa SN przedstawionego przez Pierwszego Prezesa SN

• opiniowanie kandydatów na stanowiska przewodniczących wydziałów przedstawionych przez Prezesa Sądu Najwyższego

• wybór 2 członków oraz zastępcy członka Kolegium Sądu Najwyższego

Kolegium Sądu Najwyższego tworzą: Pierwszy Prezes SN, Prezesi SN oraz sędziowie wybrani przez zgromadzenia sędziów izby Sądu Najwyższego na 3-letnią kadencję. Przewodniczącym Kolegium jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego. Uchwały Kolegium zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej 2/3 członków Kolegium. Obecnie skład Kolegium liczy 12 osób (po 3 członków z każdej z izb) + Przewodniczący.

Do kompetencji Kolegium należy w szczególności:

• ustalanie podziału czynności w Sądzie Najwyższym

• podejmowanie decyzji dotyczących wewnętrznej struktury organizacyjnej Sądu Najwyższego

• opiniowanie projektów regulaminów oraz zarządzeń Pierwszego Prezesa SN w sprawie organizacji działań jednostek administracyjnych w SN.

• opiniowanie kandydatów na Prezesów SN i na stanowiska kierownicze w jednostkach administracyjnych

• wyznaczanie, w drodze losowania, członków sądu dyscyplinarnego

• uchwalanie regulaminów organizacyjnych Kancelarii Pierwszego Prezesa SN oraz Biura Studiów i Analiz SN.

Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Na sędziego Sądu Najwyższego może być powołana osoba, która:

• ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i publicznych

• jest nieskazitelnego charakteru

• ma odpowiedni stan zdrowia

• ukończyła wyższe studia prawnicze i wyróżnia się poziomem wiedzy prawniczej

• ma co najmniej 10-letni staż pracy na stanowisku sędziego, prokuratora, prezesa, wiceprezesa, starszego radcy lub radcy Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo wykonywania w Polsce zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza

Liczbę stanowisk sędziowskich w Sądzie Najwyższym ustala, w drodze rozporządzenia, Prezydent na wniosek Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Sądu Najwyższego. Liczbę stanowisk sędziowskich przewidzianych do objęcia ustala Kolegium Sądu Najwyższego, a informacja ta jest obwieszczana przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego w Monitorze Polskim.

Stosunek służbowy sędziego Sądu Najwyższego nawiązuje się po doręczeniu mu aktu powołania. Sędzia powinien zgłosić się w celu objęcia stanowiska w ciągu 14 dni od otrzymania aktu powołania. Sędzia obejmuje stanowisko w izbie wskazanej mu przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Minister Sprawiedliwości może, na wniosek Pierwszego Prezesa SN, delegować sędziego sądu apelacyjnego lub okręgowego (za jego zgodą) do pełnienia czynności w Sądzie Najwyższym na czas określony nie dłuższy niż 2 lata.

Stosunek służbowy sędziego SN wygasa w razie jego śmierci, zrzeczenia się, utraty obywatelstwa polskiego albo prawomocnego pozbawienia praw publicznych lub zakazu zajmowania stanowiska sędziego bądź też kary dyscyplinarnej złożenia sędziego z urzędu.

Sędzia SN przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 70 roku życia. Na swój wniosek może przejść w stan spoczynku po ukończeniu 65 lat, bądź 60 lat, jeżeli przepracował na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego nie mniej niż 9 lat.

Sędziego SN przenosi się w stan spoczynku, na jego wniosek lub na wniosek Kolegium SN, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił został uznany przez Lekarza Orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków.

Przeniesienie w stan spoczynku następuje z dniem wskazanym przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.

Czas pracy sędziego jest określony wymiarem jego zadań. Sędzia Sądu Najwyższego może orzekać tylko w Sądzie Najwyższym.

Sędzia Sądu Najwyższego nie może pozostawać w innym stosunku służbowym z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego wymiaru czasu pracy. Sędziemu nie wolno także podejmować innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, mogło osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub przynieść ujmę godności urzędu.

Sędzia SN nie może też być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego i spółdzielni. Nie może posiadać więcej niż 10% akcji w spółce. Nie może być też członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą ani prowadzić własnej działalności gospodarczej.

Sędzia powołany do pełnienia funkcji w organach państwowych, w służbie dyplomatycznej lub organach organizacji międzynarodowych jest obowiązany niezwłocznie zrzec się swojego urzędu. Ma on prawo do powrotu na stanowisko sędziego SN, jeżeli przerwa w pełnieniu obowiązków nie przekroczyła 9 lat i nie pełnił on funkcji w międzynarodowych organach sądowych..

Sędzia Sądu Najwyższego powinien mieszkać w Warszawie, jednak Pierwszy Prezes SN może wyrazić zgodę na zamieszkanie przez sędziego w innej miejscowości.

Wynagrodzenie zasadnicze sędziego SN stanowi wielokrotność przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale roku poprzedniego z zastosowaniem mnożnika 4,13.

Sędziemu Sądu Najwyższego przysługuje gratyfikacja jubileuszowa w wysokości:

• po 20 latach pracy - 100% wynagrodzenia

• po 25 latach pracy - 150% wynagrodzenia

• po 30 latach pracy - 200% wynagrodzenia

• po 35 latach pracy - 250% wynagrodzenia

• po 40 latach pracy - 350% wynagrodzenia

• po 45 latach pracy - 400% wynagrodzenia

Sędziemu Sądu Najwyższego przysługuje również corocznie dodatkowy urlop w wymiarze 12 dni roboczych. Na jego wniosek może mu być też udzielony płatny urlop dla poratowania zdrowia w wymiarze max 6 miesięcy.

Sędzia Sądu Najwyższego odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe i uchybienia godności urzędu. Za wykroczenia sędzia może odpowiadać tylko dyscyplinarnie.

Sądami dyscyplinarnymi dla sędziów Sądu Najwyższego są:

• w I instancji - Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów

• w II instancji - Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów

Do orzekania w sądzie dyscyplinarnym uprawnieni są wszyscy sędziowie SN z wyjątkiem Pierwszego Prezesa SN, Prezesów SN oraz Rzecznika Dyscyplinarnego SN i jego zastępcy. Skład sądu dyscyplinarnego wyznacza Kolegium SN w drodze losowania.

Rzecznika Dyscyplinarnego SN i jego zastępcę wybiera Kolegium Sądu Najwyższego na okres 4 lat. Rzecznik podejmuje czynności dyscyplinarne na żądanie Pierwszego Prezesa SN, Kolegium SN lub z własnej inicjatywy, po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności niezbędnych do ustalenia znamion przewinienia, a także złożeniu wyjaśnień przez sędziego.

Karami dyscyplinarnymi są:

• upomnienie

• nagana (+ niemożność udziału w Kolegium SN przez 3 lata)

• usunięcie z zajmowanej funkcji (+ niemożność udziału w Kolegium SN przez 5 lat)

• złożenie sędziego z urzędu (+ utrata możliwości ponownego powołania na sędziego)

Od orzeczeń dyscyplinarnych nie przysługuje kasacja.

Sąd Najwyższy, co do zasady, orzeka w składzie 3 sędziów. W przypadku zaistnienia rozbieżności w wykładni prawa w orzecznictwie sądów, Pierwszy Prezes SN może przedstawić wniosek o rozstrzygnięcie tych rozbieżności Sądowi Najwyższemu w składzie 7 sędziów lub innym odpowiednim składzie. Jeżeli skład 7 sędziów uzna, że znaczenie dla praktyki sądowej lub powaga występujących wątpliwości to uzasadniają, może przedstawić zagadnienie składowi izby. Izba może następnie przedstawić zagadnienie składowi 2 lub więcej izb albo pełnemu składowi Sądu Najwyższego.

O posiedzeniu pełnego składu Sądu Najwyższego, składu izby (izb) zawiadamia się Prokuratora Generalnego. Jego udział w tym posiedzeniu jest obowiązkowy.

Uchwały pełnego składu Sądu Najwyższego, składu połączonych izb oraz składu całej izby uzyskują moc zasad prawnych z chwilą ich podjęcia.

W Sądzie Najwyższym działa Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego.

Kancelaria Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wykonuje zadania związane z pełnieniem przez Pierwszego Prezesa SN czynności w zakresie funkcjonowania Sądu, w szczególności w zakresie spraw finansowych, kadrowych i administracyjno-gospodarczych. Kancelarią kieruje Szef Kancelarii, którego powołuje i odwołuje Pierwszy Prezes SN.

Biuro Studiów i Analiz Sądu Najwyższego wykonuje w szczególności zadania związane z pełnieniem przez Pierwszego Prezesa SN oraz przez Sąd Najwyższy funkcji związanych z pieczą nad zgodnością z prawem i jednolitością orzecznictwa sądów powszechnych i wojskowych oraz oceną spójności i jednolitości prawa stosowanego przez sądy. Biurem Studiów i Analiz kieruje Dyrektor powoływany i odwoływany przez Pierwszego Prezesa SN.

5

IZBA WOJSKOWA

IZBA PRACY, UBEZPIECZEŃ SPOŁ. I SPRAW PUBL.

IZBA KARNA

IZBA CYWILNA

SĄD NAJWYŻSZY

PREZESI SĄDU NAJWYŻSZEGO - KIER. IZB

SĘDZIOWIE Z KAŻDEJ IZBY NA 3-LETNIĄ KADENCJĘ

PIERWSZY PREZES SĄDU NAJWYŻSZEGO

KOLEGIUM SĄDU NAJWYŻ

SZEGO

---