Fizykoterapia - ultradźwięki UD
Ultradźwięki to drgania o częstotliwości 20 000Hz. Podczas aplikacji nie przepływa żaden prąd elektryczny. Jest to rodzaj mechanoterapii.
Działanie biologiczne opiera się na zmianach miejscowych i ogólnych.
Działanie miejscowe:
Zmiany mechaniczne - spowodowane różnicą ciśnień w przebiegu fali UD. Zmiany te określa się jako mikromasaż
Zmiany termiczne - powstające w wyniku wytwarzanego w tkankach ciepła. Najsilniej przegrzewa się tkanka nerwowa, potem mięśniowa, a najsłabiej tłuszczowa. Jednak najwięcej ciepła wytwarza się w pobliżu powierzchni granicznych dwóch różnych tkanek np. mięśniowej i kostnej
Zmiany fizykomechaniczne - polegające na wpływie UD koloidy tkankowe
Działanie ogólne:
Powstają w momencie nadźwiękawiania korzeni splotów czy zwoi nerwowych, wywołując na drodze odruchowej reakcje w narządach objętych procesem chorobowym.
Wyróżniamy następujące działanie terapeutyczne:
Przeciwbólowe
Przeciwzapalne
Wytwarzanie ciepła i przekrwienia czynnego w tkankach
Zmniejszenie napięcia mięśniowego
Hamowanie układu współczulnego
Zwiększenie rozciągliwości tkanki łącznej w bliznach, przykurczach, zwłóknieniach mięśniowych i torebkach stawowych
Przyspieszenie gojenia się ran
Metody wykonywania ultradźwięków rozróżniamy w zależności od:
Rodzaju zastosowanej substancji sprzęgającej głowicę z ciałem pacjenta
Zadaniem substancji sprzęgającej jest wyrównanie naturalnych nierówności znajdujących się na skórze, jak również ułatwienie przesuwania głowicy po polu zabiegowym. Należy pamiętać o tym, że jeśli warstwa powietrza ogranicza wejście fali ultradźwiękowej do ciała pacjenta, to fala zostaje odbita.
Stosujemy: oleje parafinowe, żele, wazelinę.
Należy uwzględnić fakt, iż: im gęstszy jest ośrodek sprzęgający tym mniejsza jest penetracja.
Zabiegi w wodzie stosuje się w obrębie rąk, stóp oraz przykurczach w stawie łokciowym.
Naczynie powinno być porcelanowe lub plastikowe, nie może być metalowe ze względu na możliwość odbicia fali i powstania fali stojącej. Należy uważać na zachowanie równej odległości od ścian bocznych i od dna naczynia. Woda powinna być do temperatury 37°C i odgazowana. Zastosowana dawka nie powinna przekraczać 0,5W/cm2.
Podczas zabiegu terapeuta wykonuje ruchy okrężne zachowując odległość 2-3cm od ciała pacjenta. Głowica powinna być szczelna. Terapeuta nie powinien zanurzać reki w naczyniu. Jeśli istnieje taka konieczność nakładamy bawełnianą rękawiczkę, a na nią gumową.
Prowadzenie głowicy po ciele pacjenta
Metoda labilna - prowadzimy głowicę po ciele pacjenta ruchami okrężnymi lub pasmami. Jeden taki ruch powinien trwać 2-3s. Głowica powinna ściśle przylegać do ciała. Zbyt szybkie przesuwanie głowicy powoduje powstanie podłużnej fali ultradźwiękowej. Stosowanie wzdłużnych pasów znalazło zastosowanie w okolicy przykręgosłupowej w obrębie mięśni i na dużej powierzchni.
Przeciętnie wykonywane są 3 pasy o szerokości głowicy i długości 10-12cm. Czas prowadzenia w obrębie jednego pasa wynosi 30s. Podczas przesuwania dołączamy ruchy okrężne.
Metoda stabilna (stojąca) - znalazła zastosowanie w nadźwiękawianiu wybranych punktów, zwojów, złogów wapnia w torebkach stawowych. Stosujemy ¼ dawki stosowanej w metodzie labilnej. Nie powinna przekraczać 0,4-0,5W/cm2 i czas nie dłuższy niż 5 minut.
Podczas zabiegu powstaje dużo ciepła. Tej metody praktycznie się nie używa.
Okolicy zabiegowej
Metoda lokalna - wykonujemy w miejscu zmian chorobowych
Metoda segmentarna - polega na nadźwiękawianiu okolicy przykręgosłupowej, korzeni nerwowych unerwiających miejsce zmian chorobowych tworzących się na obwodzie lub w narządach wewnętrznych. Jeżeli zmiany chorobowe są w obrębie kończyny górnej należy nadźwiękawiać odcinek C4-Th1 kręgosłupa, po stronie kończyny chorej. Kończyna dolna od Th11 do dolnej krawędzi kości krzyżowej.
Dawka nie przekracza 0,1-0,2W/cm2
Zasady doboru parametrów do zabiegu:
Moc dawki:
Słaba 0,05-0,4 W/cm2
Średnia 0,5-0,7 W/cm2
Mocna 0,8-1,2 W/cm2
Jako granice dawki nie przekraczamy 2W/cm2
Wybierając dawkę należy pamiętać o prawie, które mówi, że słabe dawki pobudzają, silne hamują, a duże niszczą.
Objawem źle dobranej dawki jest ból występujący podczas wykonywania zabiegu - wtedy przerywamy zabieg.
Częstotliwość:
Stare aparaty 800-1 000kHz
Obecnie większa częstotliwość 1-3MHz
Zastosowana częstotliwość wiąże się z głębokością penetracji.
Ultradźwięki o częstotliwości 1 penetrują głębiej, a 3 płycej.
Czas zabiegu:
Krótki 1-3 minuty
Średni 4-9 minut
Długi 10-15 minut
Liczba zabiegów w serii:
10 - w stanach przewlekłych
6 - w stanach ostrych
Częstość wykonywania zabiegu:
Codziennie lub co drugi dzień
Wielkość głowicy:
Na większe powierzchnie - 4cm. Okolice przykręgosłupowe, stawy biodrowe
Na mniejsze powierzchnie - 1cm. Ręce, stopy
Współczynnik wypełniania:
Jest procentowym wyrażenie długości impulsu do odległości okresu. Jeżeli współczynnik wypełnienia zostaje nastawiony na 100% (1:1) UD będzie pracować w trybie ciągłym, natomiast w trybie impulsowym można ustawić różne współczynniki:
6,25% - 1/16
12,5% - 1/8
25% - 1/4
50% - 1/2
UD wywołuje przy różnych wartościach współczynnika wypełnienia odmienne efekty termiczne:
100% powoduje głębokie ogrzanie
50% delikatny efekt termiczny
12,5% oraz 6,25% nie wywołuje żadnych efektów cieplnych.
Przygotowanie do zabiegu
Jeżeli pole zabiegowe zostanie przed zabiegiem rozgrzane przez parafinę lub IR energia fal UD jest pochłaniana w większości przy powierzchni skory w miejscu intensywnego przekrwienia. Natomiast, jeżeli oziębimy tkanki, czynnemu przekrwieniu ulegają tkanki położone głębiej, powoduje to podziałanie UD na głębszych odległościach.
Zasady obowiązujące podczas wykonywania zabiegu UD:
Zapoznanie pacjenta z przebiegiem zabiegu
Poważnym naruszeniem jest, jeżeli pacjent sam wykonuje zabieg
Przy pierwszym zabiegu pytamy pacjenta czy ma krwawienie z nosa, a kobietę pytamy dodatkowo o to czy nie jest w ciąży, czy ma menstruację (okres)
Pacjenta ma być ułożony w wygodnej pozycji
Stosujemy substancją sprzęgającą, najczęściej stosuje się olej parafinowy
Fonoforeza FF - zabieg wykonujemy za żelach przeciwbólowych, z lekiem
Ustawiamy parametry aparatu
Rozpoczynamy zabieg
Po zakończeniu zabiegu pytamy pacjenta o odczucia, sterylizujemy głowicę i wyłączamy aparat
Jeżeli w trakcie zabiegu występuje pieczenie to zmniejszamy dawkę lub przerywamy zabieg.
Ogólne wskazania do prowadzenia głowicy ultradźwiękowej:
Skóra:
Stosujemy dawkę 0,1-0,2 W/cm2
Jeśli powstaje bliznowiec to rozciągamy i nadźwiękawiamy
Mięśnie:
Głowicę prowadzimy wzdłuż włókien mięśniowych
Mięśnie powinny być rozluźnione
Ważne jest, aby przed UD zrobić zabieg rozgrzewający
Kości i stawy:
Ważne jest, aby w trakcie zabiegu dotrzeć do miejsc zmienionych chorobowo. Dlatego ważna jest zmiana ułożenia stawu w trakcie zabiegu.
Na szyi zabieg wykonujemy do wysokości C3 - wyżej nie można
Na naczynia krwionośne nie robimy zabiegu
Przeciwwskazania:
Choroby nowotworowe
Ostre objawy zapalne
Nadczynność tarczycy
Rozrusznik serca
Zakrzepowe zapalenie żył
Zakrzepica
Żylaki
Zmiany skórne
Wyniszczenie organizmu
Okolice nasady kości u dzieci
Ciąża
Metal w miejscu zabiegu (bo się bardzo nagrzewa)