HETYCI

1900-1500- brąz środkowy na terenie Anatolii

1. Okres pre-hetycki- Hetyci (1900- 1750 p.n.e.)

- pojawienie się w Anatolii kupców asyryjskich i stworzenie faktorii handlowych na terenie Kapadocji w centralnej Anatolii

• karum - faktoria handlowa, kolonia asyryjska ( handel miedzią, złotem)

• Kanesz- stanowiło prawdopodobnie punkt centralny wymiany, mialo bardzo wysoki status

- 5 warstw kulturowych, dwie pierwsze przedpiśmienne

• vabartum- jednostka niższa w hierarchii kolonii

- symbioza allochtonów z autochtonami.

- karum powstawało blisko ufortyfikowanych siedzib miejscowych władców, lecz obowiązywało w nich prawo asyryjskie, kupcy płacili podatki i korzystali z opieki miejscowych władców

- autochtoniczny lud, nazywany hatytami, był najprawdopodobniej pochodzenia indoeuropejskiego. Wytwarzają ceramikę o wysokim poziomie technicznym, często anto- i zoomorficzną

2. Stare Państwo Hetyckie (1750- 1460 p.n.e.)

- istnienie państwa oparte było na militarnej przewadze przybyszów, lecz przy wykorzystywaniu lokalnego substratu

- naczelna waga języka hetyckiego (nessydzkiego) zapisywanego w piśmie klinowym przejętym z północnej Syrii

- Hetyci to lud pochodzenia indoeuropejskiego, stosowali kremację, przybyli z płw. Bałkańskiego przez Dardanele lub z Zakaukazia (bardziej prawdopodobne), ich migracja mogła wynikać z zagrożenia od strony ludu Kaska

- nie można mówić o istnieniu imperium, ma miejsce raczej samodzielny rozwój lokalnych cywilizacji

- najważniejsi władcy

1. Annithas

2. HAttussilis I

3. Telepinus

sztuka

1. architektura:

- mało znana, konstrukcje przebudowywane w okresie Nowego Państwa

1.Alaca Höyük- pozostałości murów obronnych i bramy miejskiej

b) relief

- płaski na blokach ortostatowych z bazaltu , operuje szerokimi płaszczyznami , sceny o tematyce polowania oraz składanie ofiar

c) rzeżba

- masywne proporcje, skubizowana forma, tylko przednie części bloków obrobione

1. Brama sfinksów

d) gliptyka

- popularnością cieszą się pieczęci cylindryczne, znane także płaskie stemple zdobione przestawieniami geometrycznymi lub figuralnymi. Poźniej pojawiają się także znaki pisma. Najstarsze odkrycia pochodzą z czasów Telespinusa

3. Średnie Państwo Hetyckie ( 1500- 1460 p.n.e.)

- bardzo słabo poznane, znikoma liczba informacja przetrwała. Tradycyjnie uznaje się panowanie 4 królów

4. Nowe Państwo Hetyckie (1460- 1195 p.n.e.)

- zaprowadzenie jednolitego systemu administracyjnego, polityka wymuszania danin

- nowa dynastia miała być pochodzenia Huryckiego

- stolica w Hatusas (Bogazköy)

- najważniejsi władcy

1. Tuthalijas

2. Suppiluljumas I

3. Huwatalis

4. Hatussilis III

5. Suppiluljumas III

- Hetyci prowadzili wojny głównie z

• Egiptem ( bitwa pod Kadesz

• Asyrią

• Państwem Mitanni

Sztuka

1. architektura

OBRONNA - pozostałości architektury militarnej, wykorzystywanie naturalnej obronności terenu, sucha fosa- z ziemi usypywano nasyp na którym budowano dwa ciągi murów (tzw. konstrukcja kazamatowa) dookoła zabudowy miejskiej, tzw. potajniki czy poterny- tunele umożliwiające atak z zaskoczenia. System bram i wież

1. Cytadela w Hattusas, Büyükkale - założenie rezydencji władcy opierało się na zasadzie tarasowo wznoszących się do góry dziedzińców, otoczonych pomieszczeniami o ściśle określonym charakterze. Główna siedziba władcy znajdowała się na najwyższym dziedzińcu. Bardzo rozbudowany system przejść po os łamanej

SAKRALNA:

- niesymetrycznie umieszczony Dayton z posągiem kultowym, portk z filarami oraz związany z dziedzińcem budynek wejściowy (rodzaj proplonu). Podstawową częścią był adyton i wywodził się ze starszej tradycji anatolijskich, natomiast pozostałe części stanowiły uzupełnienie późniejsze. Świątynie miały otwory okienne

1. świątynia I w Hattusas- zbudowana prawdopodobnie przez Suppiluliumasa I w trakcie odbudowy miasta po zniszczeniach dokonanych przez plemię Kaska

- innym typem świątyni są obiekty powstałe na wolnej przestrzeni związane z kultem śił przyrody.

1. Eflatun Pinar- regularne bloki kamienne z wykutymi reliefami bóstw rzecznych lub solarnych, prawdopodobnie na blokach znajdowały się posągi kultowe

2. Yazilikaya- galeria skalna z dekoracją reliefowa przestawiającą pochód bóstw (66), galeria i niewielkie konstrukcje budowlane prawdopodobnie wiążą się z obchodami święta nowego roku

b) rzeźba

- w sztuce hetyckiej jest ściśle powiązana z architekturą, niewiele można o niej powiedzieć bowiem nie zachowały się żadne reprezentatywne przykłady

c) gliptyka

- ważna rola płaskich stempli z odciskami pieczęci królewskich. Dla imion władców istniało specjalne obramowanie i zwieńczone uskrzydlonym dyskiem słonecznym, najczęściej, tak jak w reliefie ukazywane są przedstawienia władcy w opiekuńczych objęciach bóstwa

---