Mezopotamia
epoka przeddynastyczna (pózny neolit)
---------------------------------------------------------------------------------------------------------
północna Mezopotamia
Kultura Hassuna (6200-5700 p.n.e.)
- stanowiska (Tell Hassuna, Yarim Tepe I)
- ceramika lepiona recznie, dobrej jakości, dekoracja geometryczna
- budownictwo z brył gliny suszonej, domy z wydzielonym strefami aktywności
Kultura Samarra (6100-5500 p.n.e.)
- stanowiska (Tell es-Sawwan, Czoga Mami)
- rozwój budownictwa, cegła suszona formowana, domy T-kształtne budowane według podobnego schematu, osada otoczona murem
- doskonałe wyroby ceramiczne malowane we wzory geometryczne oraz figuralne
Kultura Tell Halaf (5600-5000 p.n.e.)
- stanowiska (Tell Halaf, Arpaczija, Yarim Tepe II)
- rozwinieta ceramika z dekoracja figuralną
- budowle tolosowe okrągłe pomieszczenie z prostokątnym korytarzykiem
- rozwój rolnictwa i hodowli
- nieliczne przykłady plastyki figurki kobiet (kult płodności?)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
południowa Mezopotamia
Kultura Eridu (5500-5000 pne.)
- stanowiska (Eridu, Tell Abu Szachrajn)
- ceramika wyrabiana na kole wolnoobrotowym o dużej różnorodności form i zdobień
- nieliczne pozostałości budowli z cegły suszonej, ślady sanktuarium
Kultura Hadżi Mohammed (5200-4800 p.n.e.)
- stanowiska (Hadżi Mohammed, Eridu)
- ceramika zdobiona wyłącznie geometrycznie
- nieliczne, słabo rozpoznane pozostałości architektoniczne
Kultura Obeid (5000-4000 p.n.e.)
- stanowiska (el-Obeid, Ur, Uruk)
- kolejne zdobycze techniczne i rozwój architektury
- pierwsze oznaki pojawiania się sumerów
- świątynia w Eridu
- duże osady o charakterze miejskim i małe rolnicze
Kultura Uruk (4000-3100 p.n.e.)
- stanowiska (Uruk)
- nowy rodzaj ceramiki bez dekoracji pokrywane slipem wykonanej na szybkoobrotowym kole garncarskimv - tworzą się zręby kultury sumeryjskiej
- rozwój ośrodków świątynnych (Tepe gawra, Uruk świątynia z ćwiekami)
- rozwój struktury społecznej, ośrodek władzy połączony ze świątynią
Kultura Dżemdet Nasr (3200-2880 p.n.e.)
- stanowiska (Dżemdet Nasr, Chafadżi)
- ceramika na kole szybkoobrotowym, duże formy naczyń
- budowle na wysokich terasach świątynie (Warka tzw. biała świątynia)
- rozwój rzezby i reliefu (głowa kobieca z Uruk)