Premier w ustroju politycznym Polski jest szefem rządu, naczelnym organem administracji rządowej, który z racji przyznanych mu kompetencji reprezentuje Radę Ministrów, kieruje jej pracami, wydaje rozporządzenia, zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania. Jak również koordynuje i kontroluje pracę członków RM. Prezes Rady Ministrów jest także zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej, którego celem jest zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa (art. 153 konstytucji ), ponosi odpowiedzialność polityczną, pełni funkcję przewodniczącego Kolegium do Spraw Służb Specjalnych. Powyższe kompetencje wykonuje również w zakresie bezpieczeństwa państwa i sprawowania ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronności w kraju.
Prezes Rady Ministrów może min:
- wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których ten działa z upoważnienia prezesa RM;
- zażądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących konkretnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów adm. rządowej po zawiadomieniu właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego lub wojewody,
-zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków RM,
-rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego miedzy ministrami.
W sytuacji wystąpienia konieczności obrony państwa rola prezesa RM nie ulega zasadniczej zmianie, podobnie jak w okresie pokoju działa on w strukturze rządu i kieruje jego pracami. Jednak w czasie stanu wojennego, w sytuacji gdy RM nie może zebrać się na posiedzenie, do premiera należy wykonywanie konstytucyjnych kompetencji RM. Zatem w świetle ustawy o stanie wojennym może dojść do sytuacji, że w razie wystąpienia konieczności obrony państwa, obroną tą będzie kierował prezydent we współdziałaniu z prezesem RM.
Jeżeli chodzi o Radę Ministrów to zgodnie z art. 146 konstytucji :
prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną RP ( nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządów terytorialnych );
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny ;
zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa;
sprawuje kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi;
sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju jak również określa corocznie liczbę obywateli powołanych do czynnej służby wojskowej.
Ponadto Rada Ministrów :
Opracowuje projekty strategii bezpieczeństwa narodowego;
Planuje i realizuje przygotowania obronne państwa zapewniające jego funkcjonowanie w razie zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa i w czasie wojny;
Utrzymuje stałą gotowość obronną państwa, , wnioskowane do Prezydenta RP o jej podwyższenie w razie zewnętrznego zagrożenia i w czasie wojny oraz do jej obniżenia stosownie do zmniejszenia stopnia zagrożenia;
Określa obiekty które są szczególnie ważne dla bezpieczeństwa państwa w tym obronności;
Przygotowuje dla potrzeb obronnych państwa i utrzymanie w gotowości jednolitych systemów obserwacji , pomiarów , analiz, prognozowania i powiadamiania;
Przygotowuje stały system dyżurów na czas zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa i wojny;
Określa zasady wykorzystania służby zdrowia i infrastruktury technicznej państwa dla potrzeb obronnych, w tym zabezpieczenia przestrzeni powietrznej, wód terytorialnych w razie zagrożenia bezpieczeństwa i wojny;
Zapewnia szkolenia obronne w państwie;
Kontroluje stan przygotowań obronnych w państwie;