ODLEWANIE

ODLEWANIE KOKILOWE: POLEGA NA WLEWANIU CIEKŁEGO METALU (CYNK, MIEDŹ, STOPÓW ŻELAZA, OŁOWIU) DO FORMY METALOWEJ. ZALETY: WIĘKSZA DOKŁADNOŚĆ WYMIAROWA, MNIEJSZA CHROPOWATOŚĆ POW. , SKRÓCENIE CZASU OBRÓBKI CIEPLNEJ, ŁATWOŚĆ MECHANIZACJI I AUTOMATYZACJI PROCESU. WADA: TRUDNOŚĆ UZYSKANIA CIENKOŚCIENNYCH ODLEWÓW

ODLEWANIE MET. WYT. MODELI : POLEGA NA STOSOWANIU JEDNORAZOWYCH MODELI, MODELE TE ULEGAJĄ PO ZAFORMOWANIU ZNISZCZENIU. ZALETY: ZAPEWNIENIE DUŻEJ DOKŁADNOŚCI WYMIAROWEJ, B. DOBRA JAKOŚĆ POWIERZCHNI, UZYSKANIE ODLEWÓW O B. SKOMPLIKOWANYCH KSZTAŁTACH

ODLEWANIE W FORMACH SKORUPOWYCH : FORMA SKORUPOWA TO FORMA ODLEWNICZA O NIEWIELKIEJ GRUBOŚCI ŚCIANKI (4-10MM) WYKONANA ZE SPECJALNEJ MASY. KORZYŚCI:

UZYSKIWANIE ODLEWÓW O B. CIENKICH ŚCIANKACH, ZWIĘKSZENIE GŁADKOŚCI POWIERZCHNI ODLEWÓW, WZROST DOKŁADNOŚCI WYMIAROWEJ ODLEWÓW, ZMNIEJSZINIE ZUŻYCIA MATERIAŁÓW FORMIERSKICH

OBRÓBKA PLASTYCZNA

JEST TO PROCES TECHNOLOGICZNY MAJĄCY NA CELU NADANIE MATERIAŁOWI WYJŚCIOWEMU ŻĄDANEGO KSZTAŁTU, A CZĘSTO TEŻ ZMIANĘ JEGO WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH ZA POMOCĄ ODPOWIEDNICH ODKSZTAŁCEŃ, BEZ NARUSZANIA JEGO SPÓJNOŚCI. ODKSZTAŁCENIEM PLASTYCZNYM NAZYWA SIĘ ODK. TRWAŁE POWSTAJĄCE W MATERIALE PO USUNIĘCIU OBCIĄŻENIA, KTÓRE SPOWODOWAŁO TO ODKSZTAŁCENIE. WYWOŁUJE ONO ZMIANY W STRUKTURZE, KTÓRE Z KOLEI POWODUJĄ ZMIANY WŁAŚCIWOŚCI MECHANICZNYCH. ODKSZTAŁCENIE ODBYWA SIĘ NAJCZĘŚCIEJ PRZEZ POŚLIZG. DLA MIEDZI NAPRĘŻENIA OKREŚLONE TEORETYCZNIE WYNOSZĄ 1540 MPA, A RZECZYWISTE OK. 1MPA. PRZYCZYNĄ TAKIEJ ROZBIEŻNOŚCI W WARTOŚCIACH NAPRĘŻEŃ OBLICZONYCH I RZECZYWISTYCH SĄ DEFEKTY STRUKTURY KRYSTALICZNEJ METALI, CZYLI DYSLOKACJE, KTÓRE POWODUJĄ, ŻE W RZECZYWISTOŚCI NIE PRZEMIESZCZA SIĘ JEDNA CZĘŚĆ KRYSZTRAŁU (ZIARNA) WZGL. DRUGIEJ, ALE PRZEMIESZCZENIU PODLEGAJĄ STOS. NIEWIELKIE GRUPY ATOMÓW ZWIĄZANYCH Z OKREŚLONYMI DYSLOKACJAMI.

NA ZIMNO: PRZEZ OBRÓBKĘ PLASTYCZNĄ NA ZIMNO ROZUMIEMY ODKSZTAŁCENIE PONIŻEJ TEMP. REKRYSTALIZACJI. OB. PL. NA Z. BEZ PODGRZEWANIA MATERIAŁU MOŻNA STOSOWAĆ W ODNIESIENIU DO TWORZYW METALICZNYCH, KTÓRYCH OPÓR PLASTYCZNY W TEMP. OTOCZENIA JEST STOS. NIEWIELKI. BARDZO CZĘSTO OB. PL. NA Z. STOS. SIĘ W CELU UMOCNIENIA MATERIAŁU. OB. JEST STOS. PROSTA I B. WYDAJNA. JEJ SZEROKIE STOSOWANIE JEST JEDNAK OGRANICZONE GŁÓWNIE PRZEZ DWIE PRZYCZYNY: ODKSZTAŁCENIE NIE MOŻE PRZEKROCZYĆ WARTOŚCI GRANICZNYCH, KTÓRE MOGĄ DOPROWADZIĆ DO PĘKANIA MAT. , SILNE UMOCNIENIE MAT. ODKSZTAŁCONEGO ZWIĘKSZA NACISKI JEDNOSTKOWE NA POWIERZCHNIE ROBOCZE NARZĘDZI, CO MOŻE SPOWODOWAĆ ICH PĘKANIE.

NA GORĄCO : PRZEZ OB. NA GOR. ROZUMIEMY ODKSZTAŁCENIE POWYŻEJ TEMP. REKRYSTALIZACJI.

REKRYSTALIZACJA PRZEBIEGA PODCZAS I TUŻ PO ZAKOŃCZENIU OB. PL. NA GOR. OKREŚLANA JEST JAKO REKRYS. DYNAMICZNA LUB STATYCZNA. REK.DYN. W STALACH ZACHODZI B. RZADKO, NAJCZĘSCIEJ WYST. TYLKO ZDROWIENIE DYNAMICZNE

OBRÓBKA CIEPLNA JEST TO ZABIEG LUB POŁĄCZENIE ZABIEGÓW CIEPLNYCH, POD WPŁYWEM KTÓRYCH ZMIENIA SIĘ W STANIE STAŁYM STRUKTURĘ STOPÓW, A TYM SAMYM ICH WŁASNOŚCI CHEMICZNE, FIZ. , MECHANICZNE W CELU DOSTOSOWANIA ICH DO WYMAGANYCH WARUNKÓW.

RODZAJE OBRÓBKI CIEPLNEJ :

HARTOWANIE JEST ZABIEGIEM CIEPLNYM SKŁADAJĄCYM SIĘ Z DWÓCH NASTĘPUJĄCYCH BEZP. PO SOBIE OPERACJI: GRZANIA I SZYBKIEGO CHŁODZENIA W CELU UZYSKANIA STRUK. MARTENZYTYCZNEJ LUB BAINITYCZNEJ. MARTENZYT JEST NADZWYCZJ DROBNOZIARNISTY. TEMP. WYGRZEWANIA PRZY HART. POWINNA BYĆ TAKA, ABY STAL PRZESZŁA W STAN AUSTENICZNY, OK. 30-50 C PONAD LINIĄ GSE. ZNACZNE PRZEKROCZENIE TEJ TEMP. POWODUJE OBJAWY PRZEGRZANIA TJ. GRUBOZIARNISTOŚĆ, DUŻE NAPRĘŻENIA A NAWET PĘKNIĘCIA HARTOWNICZE

PRZESYCANIE MA NA CELU ZATRZYMYWANIE W TEMP. OTOCZENIA STANU AUSTENITYCZNEGO BĘDĄCEGO W RÓWNOWADZE TRWAŁEJ TYLKO W WYS. TEMP.: POLEGA ONO NA NAGRZEWANIU DO STANU AUSTENITYCZ., WYGRZANIU W TEJ TEMP. A NASTĘPNIE SZYBKIM OCHŁODZENIU, ZAZWYCZAJ W WODZIE . WYS. TEMP. WYGRZEWANIA PRZY PRZES. MA NA CELU UZYSKANIE JEDNORODNEGO AUSTENITU, A W WYNIKU ZWIĘKSZENIE PLASTYCZNOŚCI I OBNIŻENIE TWARDOŚCI, DZIĘKI CZEMU STALE PRZESYCONE PODDAJĄ SIĘ DOBRZE OBRÓBCE PLASTYCZNEJ NA Z.

ODPUSZCZANIE JEST ZABIEGIEM CIEPLNYM STOS. ZASADNICZO DO STALI HARTOWANYCH: MA ONO NA CELU USUNIĘCIE NAPRĘŻEŃ HARTOWNICZYCH, ZMIANĘ WŁASNOŚCI MECHANICZNYCH, A WIĘC OBNIŻENIE TWARDOŚCI I WYTRZYMAŁOŚCI NA ROZCIĄGANIE, A ZWIĘKSZENIE WYDŁUŻENIA I UDARNOŚCI. ODP. POLEGA NA TYM, ŻE PRZEDMIOT ZAHARTOWANY NAGRZEWA SIĘ DO TEMP. 180-650 C , PRZETRZYMUJE PEWIEN CZAS W TEJ TEMP. I NASTĘPNIE CHŁODZI. ZASADNICZY SKŁ. ZAHARTOWANEJ STALI WĘGLOWEJ- MARTENZYT ROZPADA SIĘ PRZEZ WYDZIELENIE NAJDROBNIEJSZYCH (DYSPERSYJNYCH) ZIARENEK CEMENTYTU. POWSTAJĄ STRUKTURY STALI ODPUSZCZONEJ - TROSTYT ODPUSZCZANIA I SORBIT ODP. RODZAJE: NISKIE (150-250 C ), ŚREDNIE (250-500 C), WYSOKIE (POW.500 C)

WYŻAŻANIE ODPRĘŻAJĄCE MA NA CELU USUNIĘCIE NAPRĘŻEŃ WŁASNYCH Z ZACHOWANIEM DOBRYCH WŁASNOŚCI WYTRZYMAŁOŚCIOWYCH MAT., JAKIE POZOSTAJĄ PO OB. PL. NA ZIMNO. PRZEPROWADZA SIĘ JE W WĄSKIM ZAKRESIE TEMP. , W KTÓRYCH NASTĘPUJE JUŻ ISTOTNY SPADEK NAPRĘŻEŃ WŁASNYCH, A NIE MA ZNACZNEGO SPADKU TWARDOŚCI.

WYŻ. REKRYSTALIZUJĄCE: MA NA CELU PRZYWRÓCENIE PIERWOTNYCH WŁASNOŚCI MATERIAŁOWI ODKSZTAŁCONEMU. PRZEPROWADZA SIĘ JE ZAZWYCZAJ 50-250 C POWYŻEJ TEMPERATURY REKRYSTALIZUJĄCEJ. ZE WZGL. NA MOŻLIWOŚĆ WYSTĄPIENIA DUŻYCH RÓŻNIC W WIELKOŚCI ZIARNA. NIE NALEŻY WYŻAŻAĆ W TEMP. ZBLIŻONYCH DO TEMP. REKRYS. WTÓRNEJ. WYŻ. REKRYS. MOŻE BYĆ STOS. WIELOKROTNIE . WADY OB. NA GOR. : UTLENIANIE POWIERZCHNI PÓŁWYROBU, KONIECZNOŚC STOS. DUŻYCH NADDATKÓW, ZNACZNA ENERGOCHŁONNOŚĆ.

WYŻAŻANIE NORMALIZUJĄCE POLEGA NA NAGRZEWANIU PRZEDMIOTU 30-50 C POWYŻEJ LINII GSE , WYGRZANIU W TEJ TEMP. I NASTĘPNIE STUDZENIU W SPOKOJNYM POWIETRZU. MA NA CELU USUNIĘCIE NAPRĘŻEŃ WŁASNYCH, POLEPSZENIE WŁ. WYTRZYM. I PRZYGOTOWANIE STRUKTURY PRZED OSTATECZNĄ OBRÓBKĄ CIEPLNĄ, A NIEKIEDY I MECHANICZNĄ.

WYŻ. ZMIĘKCZAJĄCE - ZMIĘKCZANIE MA NA CELU OTRZYMANIE STRUKTURY CEMENTYTU KULKOWEGO NA TLE FERRYTYCZNEJ. UZYSKUJE SIĘ OBNIŻENIE TWARDOŚCI I POLEPSZENIE OBRABIALNOŚCI STALI NARZ., POWIĘKSZENIE PLASTYCZNOŚCI STALI PRZEZNACZONYCH DO PRZECIĄGANIA NA ZIMNO. NAGRZEWANIE PRZEDMIOTU DO TEMP. OK.723 C, DŁUŻYM WYGRZEWANIU W TEJ TEMP. I NASTĘPNIE STUDZENIU.

OBRÓBKA CIEPLNO-CHEMICZNA JEST TO OBRÓBKA, W CZASIE KTÓREJ ZMIANY STRUKTURALNE UZYSKUJE SIĘ NIE TYLKO ZA POMOCĄ ZABIEGÓW CIEPLNYCH, ALE RÓWNIEŻ CELOWO SPOWODOWANYM DZIAŁANIEM CHEMICZNYM OŚRODKA, W KTÓRYM PRZEDMIOT SIĘ WYGRZEWA. DO TEGO TYPU OB. ZALICZA SIĘ ZABIEGI MAJĄCE NA CELU PRZEDE WSZ. UTWARDZENIE POWIERZCHNI (NAWĘGLANIE, AZOTOWANIE, WĘGLOAZOTOWANIE), JAK I ZABIEGI, KTÓRYCH GŁÓWNYM CELEM JEST ZWIĘKSZANIE ODPORNOŚCI NA KOROZJĘ (ALUMINIOWANIE, CHROMOWANIE)

NAWĘGLANIE POLEGA NA DYFUZYJNYM NASYCENIU WĘGLEM WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ PRZEDMIOTU WYKONANEGO ZAZWYCZAJ Z MIĘKKIEJ STALI. CELEM NAWĘGLANIA JEST UZYSKANIE TWARDEJ I ODPORNEJ NA ŚCIERANIE WARSTWY POWIERZ., CO UZYSKUJE SIĘ PRZEZ NASTĘPNE HARTOWANIE. RODZAJE NAWĘGLANIA : NAW. W OŚRODKACH STAŁYCH - ODBYWA SIĘ W PROSZKU WĘGLA DRZEWNEGO NASYCONEGO WĘGLANAMI SODU; NAW.GAZOWE - PRZEPROWADZANE W ATM. ZAWIERAJĄCEJ CO, CO2, CH4; NAW. W ZŁOŻACH FLUIDALNYCH - W PIASKU,W KTÓRY JEST WPUSZCZANY SPRĘŻONY GAZ NASYCAJĄCY; NAW.PRÓŻNIOWE - W OBNIŻONYM CIŚNIENIU ATMOSFERY (METAN,PROPAN); NAW.JONIZACYJNE - WYGRZEWANIE STALI W PIECU PRÓŻNIOWYM W ATM. WĘGLOWODORÓW O NISKIM CIŚNIENIU I JEDNOCZESNYM PRZYŁOŻENIU WYS. NAPIĘCIA.

AZOTOWANIE POLEGA NA DYFUZYJNYM NASYCANIU STALI AZOTEM. PRZEBIEGA ONO W ZAKRESIE TEMP. 500-600 C W ATM. ZAWIERAJĄCEJ WOLNE ATOMY AZOTU. AZOTOWANIE MOŻE BYĆ: KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOOKRESOWE. OBECNIE NAJCZĘŚCIEJ STOSUJE SIĘ AZOTOWANIE GAZOWE I JARZENIOWE ORAZ FLUIDALNE; AZOTOWANIE GAZOWE - ODBYWA SIĘ W ATM. CZĘŚCIOWO ZDYSOCJOWANEGO AMONIAKU, GRUBOŚĆ WARSTWY POWIERZCHNI ZALEŻY OD TEMP. I CZASU PROCESU; AZOTOWANIE JONIZACYJNE ODBYWA SIĘ W ATM. ZJONIZOWANEGO AZOTU, PRZYŁOŻONE NAPIĘCIE WYNOSI 0,5-1,5 kV, A CIŚNIENIE GAZU JEST OBNIŻONE. ZALETY: DUŻA TWARDOŚĆ POWIERZCHNI, ZACHOWANIE TWARDOŚCI I WYTRZYMAŁOŚCI W PODWYŻ. TEMP. DO 600 C , ZWIĘKSZONĄ ODPORNOŚCIĄ NA ŚCIERANIE, ZACIERANIE I ZUŻYCIE ADHEZYJNE, ODPORNOŚĆ NA KOROZJĘ GAZOWĄ I ATM., DUŻĄ WYTRZYMAŁOŚĆ ZMĘCZENIOWĄ ELEMENTÓW AZOTOWANYCH, WZGL. NISKĄ TEMP. PROCESU, UMOŻLIWIAJĄCĄ WYTWORZENIE TWARDEJ WARSTWY NA UPRZEDNIO ULEPSZONYM CIEPLNIE RDZENIU, NIEWIELKIE ODKSZTAŁCENIA ELEMENTÓW W PROCESIE AZOTOWANIA

WĘGLOAZOTOWANIE JEST PROCESEM DYFUZYJNYM POLEGAJĄCYM NA NASYCENIU POWIERZCHNI PRZEDMIOTÓW STALOWYCH JEDNOCZEŚNIE WĘGLEM I AZOTEM PRZEZ WYGRZEWANIE W OŚRODKU WYDZIELAJĄCYM C I N. RODZAJE: KĄPIELOWE - KĄPIELE MOGĄ BYĆ W NaCl, BaCl2 , GAZOWE - WYGRZEWANIE W ATM. AMONIAKU I GAZU NAWĘGLAJĄCEGO

STALIWO JEST TO STOP ŻELAZA Z WĘGLEM (DO OK. 2%) ORAZ INNYMI PIERW. STALIWA DZIELĄ SIĘ NA WĘGLOWE I STOPOWE. W WĘGLOWYCH ZAW. WĘGLA WYNOSI OD 0,10-0,60%, MANGANU 0,40-0,90%, SI 0,20-0,50%. PONADTO WYST. FOSFOR I SIARKA, KTÓRE MAJĄ UJEMNY WPŁYW NA JEGO WŁ. STALIWA ZE WZGL. NA ZAW. C DZIELIMY NA:NISKOWĘGLOWE DO 0,20% C, ŚREDNIOWĘGL. 0,25-0,40%, WYSOKOW. 0,45-0,60% C . OZNACZENIA: DUŻA LITERA L OZNACZA STALIWO, CYFRA RZYMSKA - GRUPA STALIWA, TRZYCYFROWA LICZBA - MINIMALNA WYTRZYMAŁOŚĆ NA ROZCIĄGANIE. WADY: DUŻE ZIARNA, IGLASTY FERRYT, ZAWIERA WTRĄCENIA NIEMETALICZNE, TRUDNOŚĆ WYKONANIA CIENKOŚCIENNYCH I SKOMPLIKOWANYCH ODLEWÓW - POWÓD: MAŁA LEJNOŚĆ. WŁ. ODLEWNICZE: MAŁA LEJNOŚĆ ORAZ DUŻY SKURCZ OBJ. I LINIOWY, EFEKT - DUŻE JAMY SKURCZOWE, A NAWET PĘKANIE ODLEWÓW. ZAST. CZĘŚCI SAMOCHODOWE, TABORU KOLEJOWEGO, MASZYN GÓRNICZYCH, POKRYWY, OBSADY ŁOŻYSK, KOŁA BOSE.

OBRÓBKA CIEPLNA STALIW - WYŻARZANIE ODPRĘŻAJĄCE (W TEMP. 500-600 C) MA NA CELU USUNIĘCIE NAPRĘŻEŃ. 1h WYŻARZANIA 25mm GRUBOŚCI ODLEWU. WYŻ. NORMALIZUJĄCE, CEL - ROZDROBNIENIE ZIARNA ORAZ USUNIĘCIE FERRYTU (850-950 C), CHŁODZENIE W SPOKOJNYM POWIETRZU. GDY ODLEW STYGNIE Z PIECEM - WYŻ. ZUPEŁNE. RZADZIEJ WYŻ. UJEDNORADNIAJĄCE (950-1150 C). PRZESYCANIU PODDAJE SIĘ STALIWA STOPOWE, KTÓRE POWINNY MIEĆ STRUKTURĘ AUSTENITYCZNĄ.

ŻELIWO JEST TO STOP ŻELAZA Z WĘGLEM O ZAW. POWYŻEJ 2% C. ŻELIWO CHARAKTERYZUJE SIĘ SKOMPLIKOWANYM UKŁADEM KRYSTALIZACJI.

ŻELIWA SZARE ZAWIERAJĄ GRAFIT, A CEMENTYT ZNAJDUJE SIĘ TYLKO W PERLICIE. WŁ. MECHANICZNE: KORZYSTNE WŁ. ODLEWNICZE, DUŻA ZDOLNOŚĆ TŁUMIENIA DRGAŃ, DOBRA SKRAWALNOŚĆ, DOBRE WŁ. ŚLIZGOWE, DUŻA SZCZELNOŚĆ ODLEWÓW, ODPORNOŚĆ NA ŚCIERANIE, ODP. NA CZYNNIKI CHEMICZNE. WADY: KRUCHOŚĆ I MAŁA WYTRZYMAŁOŚĆ. ROLA GRAFITU: POWSTANIE GR. PODCZAS KRZEPNIĘCIA ZMNIEJSZA SKURCZ ODLEWNICZY, JEGO OBECNOŚĆ W ŻELIWIE SZ. POWODUJE WYJĄTKOWE WŁ. EKSPLOATACYJNE. PODZIAŁ: SZARE ZWYKŁE - GRAF. PŁATKOWY, MODYFIKOWANY - DROBNY PŁATKOWY, SFEROIDALNE - GRAFIT KŁACZKOWY, WERMIKULARNE.

ŻELIWO BIAŁE DUŻA TWARDOŚĆ, DUŻA ODP. NA ŚCIERANIE, DOŚĆ ODP. NA KOROZJĘ. WADY: DUŻY SKURCZ ODLEWNICZY, NIEMOŻNOŚĆ OBRABIANIA SKRAWANIEM, NA OGÓŁ SĄ TWORZYWAMI KRUCHYMI. NIE ZAWIERA GRAFITU, ZNACZNA ILOŚĆ CEMENTYTU JEST POWODEM DUŻEJ TWARDOŚCI I KRUCHOŚCI UTRUDNIAJĄCEJ OBRÓBKĘ SKRAWANIEM

ZASTOSOWANIE : ŻELIWA SZARE - MAŁO OBCIĄŻONE CZĘŚCI MASZYN, KORPUSY, ŁOŻYSKA, STOJAKI, WRZECIONA OBRABIAREK, KOŁA ZĘBATE; ŻELIWO BIAŁE - BĘBNY MŁYNÓW I CZĘŚCI MASZYN DO PRZERÓBKI KAMIENI.

STALE (KONSTRUKCYJNE, NARZĘDZIOWE, SPECJALNE). KONSTRUKCYJNE - NAZYWA SIĘ STALE UŻYWANE DO BUDOWY KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH MASZYN I URZĄDZEŃ. WYRÓŻNIA SIĘ STALE WĘGLOWE I STOPOWE. STALE WĘGLOWE ZASTOSOWANIE STALI WĘGLOWYCH JEST OGRANICZONE ICH MAŁĄ ZDOLNOŚCIĄ PRZEHARTOWYWANIA SIĘ. STALE WĘGLOWE KONSTRUKCYJNE ZWYKŁEJ JAKOŚCI OGÓLNEGO PRZEZNACZENIA - DOSTARCZANE W POSTACI WALCOWANYCH KĘSÓW, PRĘTÓW, KSZTAŁTOWNIKÓW, BEDNARKI, TAŚMY. STALE WĘGLOWE KONSTR. WYŻSZEJ JAKOŚCI DOSTARCZANE JAKO STALE USPOKOJONE W STANIE NORMALIZOWANYM; NADAJĄ SIĘ DO OBRÓBKI CIEP. STOSUJE SIĘ JE NA CZĘŚCI MASZYN. STALE NISKOSTOP. O PODWYŻ. WYTRZYMAŁOŚCI SĄ TO STALE FERRYTYCZNO-PERLITYCZNE. W STANIE DOSTAWY WYKAZUJĄ PODWYŻ. WŁASNOŚCI WYTRZYM. ODPORNOŚĆ NA KOROZJĘ, NISKI CIĘŻAR. STALE DO NAWĘGLANIA STOSUJE SIĘ STALE WĘGLOWE I STOPOWE (0,08-0,25% C I MAŁA ZAW. S I P). ZASTOSOWANIE: KOŁA ZĘBATE, CZĘŚCI SZCZEGÓLNIE OBCIĄŻONE. STALE DO AZOTOWANIA AZOTOWANIE (W TEMP. OK. 550 C, TWORZY SIĘ STRUKTURA AUST.) NIEZNACZNIE ZWIĘKSZA TWARDOŚĆ WARSTWY POWIERZCHNIOWEJ. ZASTOS. CZĘŚCI SILNIKÓW, WAŁY KORBOWE, KORBOWODY, SWORZNIE TŁOKOWE. STALE DO ULEPSZANIA CIEPLNEGO STALE 0,25-0,50% C . WĘGLOWE LUB STOPOWE. PODDAJE SIĘ JE HARTOWANIU W WODZIE LUB W OLEJU, A NASTĘPNIE ODPUSZCZANIU W TEMP. 500-650 C , WYSOKA WYTRZYM. STALE SPRĘŻYNOWE STALE WĘGLOWE (0,65-0,85 % C ) LUB STOPOWE 0,45-0,70% C . ZAST. RESORY SAMOCH. , DUŻE SPRĘŻYNY ŚRUBOWE I SPRĘŻYNY PŁASKIE. STALE AUTOMATOWE SŁUŻĄ DO WYROBU NA AUTOMATACH DROBNYCH CZĘŚCI TŁOKOWYCH, JAK ŚRUBY, NAKRĘTKI. DOBRA SKRAWALNOŚĆ. STALE NA ŁOŻYSKA TOCZNE STALE CHROMOWE PRZEZNACZONE DO WYROBU CZĘŚCI ŁOŻYSK TOCZNYCH

NARZĘDZIOWE BARDZO ODPOWIEDZIALNE CZĘŚCI PRZYRZĄDÓW MIERNICZYCH, UCHWYTÓW. CECHY: DUŻA TWARDOŚĆ PO ZAHARTOWANIU, ODPORNOŚĆ NA ZUŻYCIE. STALE NARZĘDZIOWE WĘGLOWE 0,5-1,3%C. MNIEJSZA ZAW. MANGANU NIŻ W KONSTRUKCYJNYCH, DROBNOZIARNISTOŚĆ, MAŁA GŁĘB. PRZEHARTOWYWANIA. POW. 180%C - ODPUSZCZANIE STALI I OBNIŻANIE TWARDOŚCI, A W WYNIKU ZNISZCZENIE OSTRZA NARZĘDZIA. STALE O WIĘKSZYCH PRZEKROJACH WYMAGAJĄ PRZY HARTOWANIU CHŁODZENIA W WODZIE, CO POCIĄGA ZA SOBĄ MOŻLIWOŚĆ POWSTANIA RYS I PĘKNIĘĆ. STALE NARZĘDZIOWE STOPOWE DZIELIMY JE NA 3 GR.a) STALE DO PRACY NA ZIMNO,b) NA GORĄCO c) SZYBKOTNĄCE. AD.a) NARZĘDZIA DO OBRÓBKI MATERIAŁU W STANIE ZIMNYM, SKRAWANIE, JAK I PRZEZ OBRÓBKĘ PLAST. ZAST. CZĘŚCI PRZYRZĄDÓW I NARZĘDZI POMIAROWYCH, KTÓRE POWINNY WYKAZYWAĆ ODPORNOŚĆ NA ŚCIERANIE I MAŁE ODKSZTAŁCENIA PRZY HARTOWANIU. Ad b) ZAST. NARZĘDZIA KSZTAŁTUJĄCE MATERIAŁ W STANIE NAGRZANYM DO TEMP. , W KTÓREJ STAJE SIĘ PLASTYCZNY (MATRYCE, TŁOCZNIKI) ALBO NAWET W STANIE PŁYNNYM (NP. FORMY DO ODLEWÓW POD CIŚ.). POWIERZCHNIA NARZ. JEST NARAŻONA OKRESOWO NA WYSOKĄ TEMP. , POWODUJE TO PĘKNIĘCIA POWIERZCHNIOWE. AD c) ZACHOWUJĄ TWARDOŚĆ I ZDOLNOŚĆ SKRAWANIA PRZY SZYBKOŚCIACH SKRAWANIA I GRUBOŚCIACH WIÓRA, NAGRZEWANIE NARZĘDZI DO OK. 600 C. WYS.TEMP. PRZY HARTOWANIU 1220-1300 C , PO HARTOWANIU ODPUSZCZA SIĘ 2-3 RAZY.

STALE SPECJALNE - NIERDZEWNE, KWASOODPORNE, ŻAROWYTRZ. I ŻAROODP. : ODPORNOŚĆ NA KOROZJE - TWORZENIE CIENIUTKIEJ WARSTEWKI TLENKÓW, POWSTAJE NA STALACH ZAWIERAJĄCYCH CHROM, KRZEM I ALUMINIUM. STALE NIERDZEWNE : ODPORNE NA DZIAŁANIE WÓD NATUR., CZYNNIKÓW ATM., PARY, ROZTWORÓW ALKALICZNYCH I ROZCIEŃCZONYCH KW. ORG.; JAKO MINIMUM ZAPEWNIAJĄCE DOST. NIERDZEWNOŚĆ UWAŻA SIĘ 12%CHROMU. STALE KWASOODPORNE: ODPORNE NA DZIAŁANIE KW. ORG. I WIĘKSZOŚCI NIEORG., SĄ TO ZASADNICZO STALE CHROMOWO-NIKLOWE (17-20% CHROM I 8-14% Ni). STRUKTURA AUSTENITYCZNA, MAŁA ZAW. WĘGLA. DODATEK Ti. STOSOWANE PRZESYCANIE - UZYSKANIE JEDNORODNEGO AUSTENITU, CO POWODUJE ZWIĘKSZENIE PLAST. I OBNIŻA TWARDOŚĆ, DZIĘKI CZEMU STALE PRZESYCONE PODDAJE SIĘ DOBRZE OB. PLAST. NA ZIMNO. STALE ŻAROWYTRZYMAŁE I ŻAROODPORNE : W WYS. TEMP. DOBRE WŁ. MECH. (ŻAROWYTRZYMAŁOŚĆ), DUŻA ODPORNOŚĆ NA DZIAŁANIE GAZÓW SPALINOWYCH (ŻAROODPORNOŚĆ). STAL CHROMOWO-NIKLOWA 5-30%Cr, 4-30% Ni, 0,1-0,4% C, (0,5-1,0% Mo W CELU ZWIĘKSZENIA WYTRZYMAŁOŚCI NA PEŁZANIE)

STALE SPECJALNE - O WŁ. FIZYCZNYCH STALE O WŁ. MAGN. (STALE NA MAGNESY TRWAŁE, PRĄDNICE I STALE TRANSFORMATOROWE) ; ODPORNE NA ZUŻYCIE: STAL W STANIE PRZESYCONYM AUSTENITYCZNE.

RODZAJE MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH

TWORZYWA METALICZNE : METALE - DUŻA PRZEWODNOŚĆ ELEKTR., SĄ DOBRYM PRZEWODNIKIEM CIEPŁA, MOŻNA JE FORMOWAĆ (PLASTYCZNOŚĆ), SĄ SPRĘŻYSTE, DOBRE WŁ. ODLEWNICZE, DROGI SUROWIEC, BUDOWA STALI JEST KRYSTALICZNA. ZE WZGL. NA STRUK. DZIELI SIĘ JE NA: PODEUTEKTOIDALNE (STRUKTURA FERRYTYCZNO-PERLITYCZNA), EUTEKTOIDALNE (STRUKTURA PERLITYCZNA), NADEUTEKTOIDALNA (STRUKTURA PERLITU Z CEMENTYTEM WTÓRNYM).

TWORZYWA CERAMICZNE : CERAMIKA - WYROBY FORMOWANE Z PLASTYCZNYCH SUROWCÓW CERAMICZNYCH (NP. GLINA, LESS, KWARC) I WYPALANE W ODPOWIEDNIO WYS. TEMP. W ZALEŻNOŚCI OD STRUKTURY WYROBY DZIELIMY NA : WYROBY O CZERPIE POROWATYM (DACHÓWKA, CEGŁA, PUSTAKI) I WYROBY O CZERPIE NIEPOR. (PORCELANA, PORCELIT, KAMIONKA, KLINKIER). CECHY: TWARDOŚĆ, IZOLATOR ELEKTR., ŁATWE FORMOWANIE W STANIE PÓŁPŁYNNYM, KRUCHOŚĆ.

TWORZYWA SZTUCZNE : SUROWIEC DROGI, ALE TAŃSZY OD STALI, MAŁA POWIERZCHNIA POTRZEBNA DO PROD. , ZŁY PRZEWODNIK CIEPŁA ORAZ ELEKTR., DOBRE WŁ. ODLEWNICZE, DOBRA WYTRZYMAŁOŚĆ,

---