Kurator sądowy (zawodowy)

Kod klasyfikacji: 244501

Rozdział klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne

Klasa klasyfikacji: Prawo i dziedziny pokrewne

Zadania i czynności

Celem pracy kuratora zawodowego jest szeroka pomoc doradcza i socjalna oraz wsparcie i opieka, świadczona osobom powierzonym jego pieczy w wyniku orzeczenia sądowego. Są to osoby dorosłe i nieletnie popełniające przestępstwa oraz dzieci i ich rodzice bądź opiekunowie z niewłaściwie funkcjonujących rodzin. Praca kuratora polega głównie na korygowaniu środowiska i kształtowaniu odpowiednich postaw i zachowań podopiecznych.

Celem jego pracy jest więc resocjalizacja, wychowanie i działania profilaktyczne w ramach zadań powierzonych przez sąd. Podstawowym zadaniem kuratora jest wykonywanie wobec tych osób dozorów i nadzorów. Sąd rodzinny orzeka nadzory nad wykonywaniem władzy rodzicielskiej bądź samymi nieletnimi. Dozory wobec przestępców dorosłych orzeka sąd karny. Nadzory wykonuje kurator zawodowy rodzinny, a dozory ? kurator zawodowy dla dorosłych.

Sprawowanie dozorów czy nadzorów wymaga od kuratora różnorakich działań. Kurator nawiązuje i utrzymuje osobiste, indywidualne kontakty z podopiecznymi. Zdobywa ich zaufanie. Często pracuje w terenie. Wizytuje podopiecznych w ich domach. Obserwuje i kontroluje ich życie. Stara się zdobyć informacje pozwalające określić potrzeby i problemy, jakie mają oni i ich rodziny. Rozmawia z domownikami, czasem z sąsiadami. zdobywa informacje także z innych źródeł jak, np. miejsca pracy i nauki, dalszej rodzinie, policji, dostępnych dokumentów itp.

Najważniejsze jednak, że na podstawie wiedzy jaką zdobywa o podopiecznych, stara się opracować metody rozwiązania problemów, z jakimi podopieczni się borykają. Uwzględnia przy tym realne możliwości pomocy, jakie niesie ich najbliższe otoczenie i środowisko lokalne. Wymaga to często osobistych interwencji kuratora w różnych urzędach i instytucjach, kontaktów i współpracy z pracownikami socjalnymi, pracodawcami, służbą zdrowia, stowarzyszeniami udzielającymi pomocy itp.

Problemy, którym trzeba zaradzić dotyczą różnych sfer życia. Czasem jest to konieczność zorganizowania dachu nad głową, wyżywienia i odzieży. Są problemy związane z uzależnieniem od alkoholu lub innych odurzających środków, choroby lub kalectwo. Mogą być kłopoty w nauce lub ze znalezieniem pracy, brak u podopiecznych wiary we własne siły i możliwości, nieporozumienia małżeńskie itp.

Kurator zawodowy odpowiedzialny jest za przebieg wszystkich dozorów lub nadzorów na swoim terenie działania, lecz prowadzi je wspólnie z kuratorami społecznymi (są to osoby o różnych zawodach, które chcą pomagać podopiecznym, sprawując dozory lub nadzory w swoim wolnym czasie). Zadaniem kuratora zawodowego jest organizowanie i kontrolowanie ich pracy. Innym zadaniem jest przeprowadzanie wywiadów środowiskowych na zlecenie sądu i świadczenie pomocy osobom zwalnianym z zakładów karnych, zakładów wychowawczych i poprawczych.

Kurator zawodowy działa na terenie sądu w dniach swoich dyżurów. Rozmawia z różnymi osobami zgłaszającymi się w najrozmaitszych sprawach (np. podopieczni, członkowie ich rodzin, kuratorzy społeczni, osoby zwolnione z więzienia, a nie będące pod dozorem). Analizuje, ocenia i konsultuje sprawozdania kuratorów społecznych z przebiegu dozorów lub nadzorów, jakie wykonują. Sporządza wnioski w sprawach wymagających decyzji sędziego np. o uchylenie dozoru, umieszczenie dziecka w placówce opiekuńczej, zarządzenie wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Bierze udział w posiedzeniach sądu. Pisze sprawozdania z wywiadów środowiskowych i pracy w terenie. Załatwia bieżącą korespondencję.

Środowisko pracy

materialne środowisko pracy

Praca kuratora zawodowego odbywa się w różnych miejscach: w budynkach (gmachy sądu, biura, mieszkania prywatne, komisariaty policji, szkoły, internaty itp.), na wolnym powietrzu, w środkach komunikacji miejskiej i lokalnej komunikacji kolejowej i autobusowej. Głównie jednak są to mieszkania prywatne i najczęściej ze środowisk skrajnie biednych i zaniedbanych, np. meliny.

Dotarcie do miejsc zamieszkania jest nieraz utrudnione: domy usytuowane daleko od środków komunikacji, mieszkania na wysokich piętrach w budynkach bez windy, klatki schodowe i korytarze bez oświetlenia i czasem zanieczyszczone. Kurator może trafić na awanturę lub ludzi pijanych, jest narażony na znieważenie lub napaść. Drugim podstawowym miejscem pracy jest gmach sądu. Czasem jest to funkcjonalnie urządzony pokój z telefonem i dogodnymi warunkami do swobodnej rozmowy z interesantami (jest to w pracy kuratora ważne), czasem jest bardzo ciasno, a rozmowy przeprowadza kurator na korytarzach sądowych. ¦rodowisko materialne pracy kuratora zawodowego stwarza więc liczne uciążliwości. Należy jeszcze dodać, że praca wymaga nieraz pilnej interwencji w terenie, niezależnie od tego czy jest upał, mróz lub słota.

warunki społeczne

Praca kuratora zawodowego ma charakter indywidualny i samodzielny. Sam organizuje swoją pracę i wybiera metody oddziaływania na podopiecznych. Nie ma ustalonej formułki czy recepty doprowadzającej do celu. Dużo zależy od jego przedsiębiorczości, inicjatywy, pomysłowości, jego osobistych zalet i charakteru. Każdy z podopiecznych jest indywidualnym, niepowtarzalnym przypadkiem z inną biografią i problemami. W czasie pracy jego kontakty z ludźmi są jednak bardzo intensywne. Praca kuratora związana jest ze spotkaniami, rozmowami, obserwacją i oceną ludzi w różnych sytuacjach, przekonywaniem ich do różnych spraw, poznawaniem przeszłości i stawianiem prognoz, co do możliwości zmian ich życia. Kurator pracuje z osobami w różnym wieku, z różnych środowisk, o różnym poziomie intelektualnym i o różnych zawodach. Dotyczy to zarówno podopiecznych jak i osób, z którymi współpracuje dla ich dobra. Podopieczni nie zawsze są skłonni do współpracy i nie zawsze pomoc, jaką oferuje im kurator spotyka się ze zrozumieniem z ich strony. Bywają agresywni i napastliwi. Praca może powodować konflikty, gdy kurator broni racji podopiecznego, wbrew czyimś interesom. Praca kuratora, mimo uciążliwości, przynosi też wiele satysfakcji, gdy przynosi zamierzone efekty.

warunki organizacyjne

Kuratora zawodowego obowiązuje 42 godzinny tydzień pracy. Dwa stałe dni w tygodniu dyżuruje w sądzie, pozostałe przeznacza na pracę w terenie, którą sam planuje i układa jej harmonogram. Nierzadko jednak pracuje wieczorem, a także w niedziele i święta. Przemieszcza się z miejsca na miejsce pokonując znaczne odległości. Kurator ma pełną swobodę decydowania o tym, co i jak robi. Jego praca kontrolowana jest okresowo, najczęściej od strony formalnych wymogów (czy dozór lub nadzór został objęty, czy wpływają okresowe sprawozdania z ich przebiegu, czy egzekwuje on obowiązki nałożone przez sąd na podopiecznego itp.).

Bezpośrednim zwierzchnikiem kuratora jest sędzia, lecz na ogół współpraca układa się na zasadach partnerskich. Praca jest odpowiedzialna, kurator bowiem wkracza w życie innych ludzi i stara się ich zmienić. Jego obserwacje i wnioski mogą stanowić podstawę do wydania przez sąd orzeczenia np. o pozbawieniu rodziców władzy rodzicielskiej lub o zarządzeniu wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności.

Wymagania psychologiczne

Praca kuratora zawodowego polega głównie na osobistych, indywidualnych kontaktach z podopiecznymi w relacji człowiek-człowiek i na budowaniu więzi emocjonalnej. Dlatego kurator powinien łatwo nawiązywać kontakty z ludźmi i umieć zdobywać ich zaufanie. Musi rozumieć uczucia i potrzeby innych, a także być życzliwy. Kurator poznaje podopiecznych, ich rodziny i ich problemy, by pomagać im w przezwyciężaniu trudności stojących na drodze do akceptowanego społecznie życia. Dlatego kurator powinien umieć obserwować i bezstronnie oceniać, a z zaobserwowanych faktów wyciągać właściwe wnioski. Często na ten sam temat otrzymuje bardzo różne i sprzeczne informacje.

Powinien umieć współdziałać z innymi ludźmi na rzecz zamierzonego celu, być komunikatywny w mowie i piśmie, a także umieć przekonać innych do swoich racji.

Kurator zawodowy powinien się interesować życiem społecznym oraz aktywnie w nim uczestniczyć, np. włączając się do wszelkich stowarzyszeń udzielających pomocy.

Swoje opinie i wnioski powinien formułować bardzo ostrożnie i odpowiedzialnie, ponieważ mogą one wpłynąć na decyzję sądu co do tak ważnych spraw jak rodzina czy wolność człowieka. Jest to więc bardzo odpowiedzialna praca, którą wykonywać może jedynie osoba lubiąca pracę z ludźmi, posiadająca rzetelną wiedzę z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej i co najważniejsze która nie traktuje nikogo jako kogoś gorszego czy z góry skazanego na niepowodzenie i odrzucenie.

Wymagania fizyczne i zdrowotne

Pracę kuratora zawodowego zalicza się do prac lekkich, choć bywa uciążliwa. Najważniejsza jest ogólna sprawność fizyczna, a więc sprawność układu kostno-stawowego i mięśniowego, a także nie upośledzony wzrok, słuch i mowa.

Osoby niepełnosprawne, zarówno fizycznie jak i psychicznie, pracy tej wykonywać nie mogą.

Warunki podjęcia pracy w zawodzie

Do podjęcia pracy w zawodzie kuratora, niezbędne jest w zasadzie wyższe wykształcenie z dziedziny pedagogiki, psychologii lub socjologii. Dopuszcza się jeszcze podjęcie pracy z innym wyższym wykształceniem, a nawet średnim, ale dotyczy to raczej osób już od dawna pracujących. Czasem zatrudnia się osoby studiujące na ostatnich latach lub po uzyskaniu absolutorium.

Zawód kuratora zdobywa się podczas pracy, w ciągu rocznego stażu, pod kierunkiem doświadczonego kuratora patrona.

Możliwości awansu w hierarchii zawodowej

W zawodzie kuratora nie ma możliwości awansu w znaczeniu coraz wyższych stopni w hierarchii organizacyjnej. Jedynym awansem może być stanowisko kuratora wojewódzkiego - koordynatora wszystkich kuratorów w okręgu danego sądu wojewódzkiego.

Jako awans można też traktować uzyskanie stopnia starszego kuratora lub kuratora specjalisty, co w aktualnej praktyce nie znaczy wiele.

Możliwości podjęcia pracy przez dorosłych

Przepisy nie określają górnej granicy wieku do podjęcia pracy w zawodzie. Nie przyjmuje się jednak osób starszych, chyba że mają duże doświadczenie w pracy zbliżonej do pracy kuratora. Wszystkich obowiązuje roczny staż, który może, mimo spełniania przez kandydatów formalnych wymogów, wykazać ich nieprzydatność do zawodu.

Polecana literatura

Stępniak P. Funkcjonowanie kurateli sądowej. Teoria a rzeczywistość, Wydawnictwo Naukowe UAM 1992

Bałandynowicz A. Probacja i wychowanie do wolności, Primum 1996

Źródło danych: Przewodnik Po Zawodach, wyd. II, MPiPS

1

---