Dysfunkcje seksualne - rodzaj zaburzeń na tle seksualnym polegający na nieprawidłowym przebiegu reakcji seksualnych.
Wyróżnia się:
dysfunkcje psychogenne
(większość przypadków)
* Podział dysfunkcji wg ICD-10:
o Dysfunkcja seksualna nie spowodowana zaburzeniem organicznym ani chorobą somatyczną F52
o Brak lub utrata potrzeb seksualnych F52.0
o Awersja seksualna i brak przyjemności seksualnej F52.1
o Brak reakcji genitalnej F52.2
o Zaburzenia orgazmu F52.3
o Wytrysk przedwczesny F52.4
o Pochwica nieorganiczna F52.5
o Dyspareunia nieorganiczna F52.6
o Nadmierny popęd seksualny F52.7
dysfunkcje organiczne
Są związane ze zmianami chorobowymi) (ICD-10 Impotencja z przyczyn organicznych N48.4.
Obie przyczyny - psychogenna i organiczna mogą też współistnieć.
Do dysfunkcji seksualnych zalicza się:
* zaburzenia pożądania seksualnego (libido) np.
o tzw. oziębłość seksualna
* zaburzenia podniecenia seksualnego w tym
o zaburzenia erekcji
o impotencja
o awersja seksualna
* zaburzenia orgazmu (np. anorgazmia, wytrysk późny)
o anhedonia seksualna
* zaburzenia seksualne związane z bólem (np. dyspareunia, pochwica)
* inne
Dysfunkcje seksualne nie obejmują zaburzeń preferencji seksualnej (parafilii), które - podobnie jak zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną - bliższe są zaburzeniom osobowości.
Pochwica to dysfunkcja seksualna polegająca na niezależnym od woli skurczu mięśni wokół wejścia do pochwy, co może powodować zamknięcie wejścia i niemożnośc odbycia stosunku płciowego, gdyż powoduje silny ból przy wprowadzaniu prącia do pochwy. Podobny ból pojawia się przy próbie wprowadzenia tamponu czy palca.
ICD-10
Pochwica nieorganiczna
Kod ICD-10F52.5
DSM IV
Pochwica nie wynikająca z ogólnego stanu zdrowia
Kod DSM IV306.51
Psychogenna pochwica, powodująca bolesność, jest zazwyczaj związana z reakcją obronną, wynikającą z niejasności nastawienia emocjonalnego do partnera, bądź z lęków seksualnych kobiety. Bywa także reakcją powstającą w okolicznościach nie sprzyjających współżyciu seksualnemu - związanych z zagrożeniem, narażeniem na wstyd itp.
Powtarzające się skurcze pochwy, mimo chęci podjęcia współżycia i niezależne od okoliczności, bywają wyuczoną reakcją obronną uwarunkowaną wcześniejszymi traumatycznymi doświadczeniami.
Pochwica jest wyleczalna.
Płeć każda z kategorii, grup, na jakie dzieli się komórki rozrodcze, a często także wytwarzające je narządy (u zwierząt) czy organy (u roślin) i osobniki tego samego gatunku, zależnie od ich roli w procesie rozmnażania i rekombinacji genów. Uwarunkowana jest genetycznie lub fizjologicznie (z przewagą jednego lub drugiego z tych czynników u przedstawicieli różnych taksonów).
Podział
Następujące pojęcia z zakresu biologii, psychologii i socjologii są związane z płcią zwierząt i ludzi:
1. płeć gonadalna (samce: jądra, samice: jajniki, ale mogą być też formy niezróżnicowane lub obojnacze)
2. płeć genetyczna (u ludzi: mężczyźni kariotyp 46,XY; kobiety 46,XX ale mogą wystąpić fiksacje pod postacią chimeryzmu 46,XX/46,XY; inne zespoły - np. Klinefeltera, Turnera... )
3. płeć genitalna (zewnętrzne narządy płciowe: mężczyźni - penis i moszna, kobiety - łechtaczka i wargi sromowe; ale też mogą wystąpić narządy niezróżnicowane lub obojnacze)
4. płeć hormonalna (jakie i w jakich proporcjach wytwarzane są hormony, np. androgeny, estrogeny itp.)
5. płeć germinatywna (wytwarzanie gamet: komórek jajowych, plemników, bądź ich brak)
6. płeć fenotypowa (drugorzędowe cechy płciowe, np. owłosienie ciała, piersi itp.)
7. płeć somatyczna (obraz antropometryczny stosunków cielesnych o inne wyznaczniki)
8. płeć mózgu (różnice w budowie mózgu determinujące płeć psychiczną)
9. płeć psychiczna (żeńska, męska, referencyjna, androgyniczna)
10. płeć seksualna (ze względu na pełnione role płciowe)
11. płeć społeczna (metrykalna i związana z pełnieniem danej roli płciowej na płaszczyźnie społ.)
Zaburzenia na poziomie cielesnych składowych płci noszą nazwę interseksualizmu, natomiast psychicznych transseksualizmu
Transseksualizm jest to zaburzenie identyfikacji płciowej, postać zespołu dezaprobaty płci, polegający na odczuwaniu rozbieżności między płcią fizyczną a mentalną. Transseksualizm prawdziwy jest wrodzoną chorobą nerwową polegającą na niedostosowaniu budowy mózgu do płci seksualnej/jednej z płci seksualnych.
Kryteria diagnostyczne
Transseksualizm charakteryzuje się trwałym dyskomfortem psychicznym, aż do stanów depresyjnych i myśli suicydalnych z powodu posiadanych cech płciowych, odczuwanych jako nieodpowiednie, trwałym zaabsorbowaniem chęcią pozbycia się posiadanych cech płciowych i nabycia w ich miejsce cech płci przeciwnej. Stan taki utrzymuje się co najmniej przez dwa lata, a osoba u której występuje osiągnęła już dojrzałość płciową. Transseksualizm występuje w kilku odmianach, w statystykach światowych u 1 na 30 tys. mężczyzn i u 1 na 100 tys. kobiet. Typ M/K to mężczyzna, który chce zmienić płeć na żeńską, K/M to kobieta, który chce zmienić płeć na męską. W Polsce i w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej obserwuje się przewagę liczby kobiet (4-7 razy więcej) nad liczbą mężczyzn wyrażających dezaprobatę swej płci, co jest fenomenem na skalę światową (w pozostałych regionach świata notuje się większą liczbę osób transseksualnych mężczyzn, wyższą średnio 3-4-krotnie).
Transseksualizm nie należy do dewiacji seksualnych. Oficjalna statystyka medyczno-psychologiczna wyodrębniła transseksualizm wraz z kompleksem zespołu dezaprobaty płci jako odrębną kategorię. Istotną cechą transseksualizmu jest niezgodność płci psychicznej z jej pozostałymi kategoriami fizycznymi. W przeciwieństwie do interseksualizmu gdzie występują zaburzenia cielesno-hormonalno-genetyczne, osoba transseksualna ma prawidłowo zbudowane narządy płciowe i prawidłowo funkcjonujący układ endokrynny, natomiast obserwuje się przeciwną do cielesnej płeć psychiczną.
Leczenie
Przy obecnym stanie wiedzy jedyną metodą leczenia (pomocy) dotkniętych tym zespołem osób jest korekcja płci, którą wykonuje się metodami chirurgicznymi oraz wspiera farmakoterapią, głównie hormonalną.
Pierwsze zabiegi korygujące wykonano w Pradze i Berlinie, na początku XX w. (1912 r.), ale dopiero w latach pięćdziesiątych w Danii zaczęto przeprowadzać zabiegi połączone z leczeniem hormonalnym. Kazus Christine Jorgensen był pierwszym naukowo opisanym przypadkiem (1953 r.). W Polsce zabiegi były wykonywane począwszy od lat sześćdziesiątych, po raz pierwszy w 1963 r. w Szpitalu Kolejowym w Międzylesiu. W 1983 r. wykonano pionierski w naszym kraju zabieg zmieniający biologiczną kobietę w mężczyznę.
Aspekty kulturowe
Zjawisko transseksualizmu nie ujawniło się nagle - występuje od dawna, w wielu różnych kulturach. Wśród Arabów mężczyźni, którzy nie chcą spełniać swoich społecznych funkcji, są nazywani chanith lub muchannath. Mogą przywdziewać kobiece szaty i używać pachnideł. Wśród rdzennych mieszkańców Ameryki Północnej funkcjonują berdache, na Madagaskarze sekrata, a u Indusów hidźra.
Aspekty prawne
By ustalić rozpoznanie, osoba ubiegająca się o zmianę płci znajduje się co najmniej dwa lata pod obserwacją psychologiczną. Tożsamość seksualna musi się wówczas utrzymywać stale i nie może być przejawem innego zaburzenia psychicznego; różnicuje się diagnozę ze schizofrenią, homoseksualizmem, transwestytyzmem oraz nieprawidłowościami interseksualnymi (genetycznymi lub chromosomalnymi). Po postawieniu diagnozy można ubiegać się o rozpoczęcie procesu zmiany płci, który kończy decyzja sądu o zmianie tożsamości.
Homoseksualizm (inaczej: homoseksualność) - zaangażowanie psychoemocjonalne i pociąg seksualny pomiędzy osobami tej samej płci[2]. Jedna z orientacji seksualnych obok heteroseksualizmu, czyli popędu do płci przeciwnej, biseksualizmu, czyli popędu ukierunkowanego na obie płci.
Transwestytyzm (eonizm) - u heteroseksualnych mężczyzn: tendencja do przebierania się w stroje kobiece. Jest przedmiotem badań seksuologii i seksiatrii oraz psychologii i psychiatrii. Na podstawie danych klinicznych można oszacować liczbę transwestytów na nie więcej niż 1% populacji mężczyzn (nie ma prawie żadnych danych dotyczących transwestytyzmu u kobiet). UWAGA: nie mylić z transseksualizmem.
Klasyfikacja medyczna [
* Transwestytyzm o typie podwójnej roli (ICD-10 F64.1) - rodzaj zaburzenia identyfikacji płciowej - polega na ubieraniu się w stroje płci przeciwnej w celu uzyskania zadowolenia z chwilowego doświadczenia bycia osobą płci przeciwnej, bez pragnienia trwałej zmiany płci. Przebieranie obywa się bez satysfakcji seksualnej. Według DSM-IV tego typu stan nie należy do zaburzeń.
* Transwestytyzm fetyszystyczny (ICD-10 F65.1), fetyszyzm transwestycyjny (DSM-IV 302.3) - rodzaj parafilii seksualnej, stan w którym (u heteroseksualnych mężczyzn) jedynym lub preferowanym sposobem osiągania satysfakcji seksualnej jest przebieranie się w stroje kobiece i wykonywanie w tym czasie masturbacji lub czynności seksualnych z drugą osobą.
Choroby przenoszone drogą płciową (ang. sexually transmitted diseases, STD i sexually transmitted infection, STI) dawniej zwane także chorobami wenerycznymi - grupa chorób zakaźnych i pasożytniczych, które przenoszone są na drodze kontaktu płciowego.
Typy STD/STI
Zakażenia bakteryjne
* kiła
* rzeżączka
* chlamydiozy (w tym zakażenia C. trachomatis)
* wrzód weneryczny
* czerwonka bakteryjna
* ziarniniak pachwinowy
Zakażenia wirusowe
* HIV
* opryszczka genitaliów
* wirus opryszczki zwykłej
* HBV
* mononukleoza zakaźna
* kłykciny kończyste
* HTLV 1 i 2
Zarażenia grzybicze
* kandydoza
Zarażenia pasożytnicze
* rzęsistkowica
* świerzb
* wszawica łonowa
* amebioza
Zapobieganie
Zapobieganie wiąże się z przecięciem dróg szerzenia poprzez zaniechanie stosunków płciowych lub korzystanie z prezerwatyw (które nie zawsze zapobiegają zakażeniu, szczególnie jeśli chodzi o choroby wirusowe). Zmniejszenie prawdopodobieństwa zakażenia można osiągnąć poprzez ograniczenie takich kontaktów do jednego, wzajemnie stałego partnera - co jest najpowszechniejszą formą zapobiegania chorobom wenerycznym. Formą zapobiegania jest także leczenie chorych.
Leczenie to zwykle terapia farmaceutyczna, zależna od patogenu. Zwykle leczeniem zajmują się dermatolodzy. Odrębną gałęzią specjalności medycznych zajmującą się tymi chorobami jest wenerologia.
Rak szyjki macicy (łac. carcinoma cervicis uteri, ang. cervical cancer) - pierwotny nowotwór złośliwy szyjki macicy. Inwazyjnego raka szyjki macicy poprzedza stan zwany wewnątrznabłonkową neoplazją szyjki macicy (ang. cervical intraepithelial neoplasia, CIN, dawniej określany jako dysplazja szyjki macicy albo rak przedinwazyjny). CIN może ulegać progresji do raka inwazyjnego, sama nie stanowiąc zagrożenia dla zdrowia kobiety; stąd tak istotne jest wczesne wykrycie tych zmian w badaniu cytologicznym rozmazu z pochwowej części szyjki macicy.
Etiologia i patogeneza
Czynniki ryzyka:
* Zakażenie wirusami HPV 16, 18, 31, 33, 35
* Palenie papierosów
* Doustne środki antykoncepcyjne
* Zakażenie pochwy wirusem HSV-2
* Zakażenie chlamydiami, CMV, EBV, przewlekłe bakteryjne zakażenia pochwy
* Immunosupresja
* Częsta zmiana partnerów seksualnych (promiskuityzm)
* Liczne ciąże i porody, zwłaszcza w młodym wieku
* Nieobrzezani partnerzy seksualni
* Przebyta radioterapia na okolicę miednicy małej
* Prostaglandyny w spermie.
Objawy i przebieg
Większość kobiet ze zmianami przedrakowymi - CIN/SIL nie ma charakterystycznych objawów; jedyne występujące objawy mogą być związane z zapaleniem szyjki macicy (cervicitis).
Nowotwór szerzy się lokalnie przez naciekanie sąsiadujących tkanek i narządów. Nacieka przymacicze i ścianę miednicy małej; bezpośredni ucisk guza na moczowody może prowadzić do ich niedrożności skutkującej wodonerczem, roponerczem, odmiedniczkowym zapaleniem nerek i mocznicą. Naciekanie odbytnicy prowadzi do wytworzenia przetoki. Rak może też naciekać ścianę pęcherza moczowego oraz pochwę, rzadziej trzon macicy. Często przerzutuje drogą naczyń chłonnych do węzłów chłonnych: okołoszyjkowych, biodrowych zewnętrznych, biodrowych wspólnych, okołoaortalnych, pachwinowych, ale także do szyjnych; przerzuty drogą chłonną następują stosunkowo wcześnie. Rzadziej i później nowotwór przerzutuje drogą naczyń krwionośnych, przede wszystkim do płuc i kości.