ZABÓR AUSTRIACKI

Początkowo próby wprowadzenia powszechnego kształcenia w Galicji rozbijały się o opór właścicieli ziemskich, którzy uważali oświatę ludu za niepotrzebną i szkodliwą. Wskutek tej postawy w początkach XIX stulecia było w Galicji tylko 2260 szkół elementarnych( w tym 2195 trywialnych czyli takich, które nauczały jedynie religii, czytania, pisania i rachunków).

Wewnętrzne i zewnętrzne klęski monarchii austriackiej: ruchy Wiosny Ludów, przegrane wojny, przyniosły przekształcenie państwa w dualistyczną monarchie Austro-Węgry z autonomicznymi krajami należącymi do części austriackiej.

Sejm Galicyjski dzięki staraniom Józefa Dietla (rektora UJ) utworzył w 1966 RADĘ SZKOLNA KRAJOWĄ, której podlegały szkoły wszystkich stopni. Uzyskała ona zatwierdzenie ustawy o narodowym języku nauczania w szkołach ludowych i średnich. Zajęła się przede wszystkim zaniedbanym szkolnictwem ludowym.

Podstawą organizowania tych szkół stała się ustawa austriacka, która wprowadziła (1869) w całym państwie powszechną szkołę ludową z ojczystym językiem nauczania i obowiązkową (!!!) dla dzieci od 6 do 14 roku życia.

Jej działalność napotkała na przeszkody ze strony Austriaków i ziemiaństwa polskiego sprzeciwiającym się szerzeniu oświaty. Wzrosło upowszechnienie oświaty z 34 do 51% dzieci uczęszczających do szkoły. Rozkwit szkolnictwa wyższego: 2 uniwersytety( Lwowski i Jagielloński), 5 wyższych szkół zawodowych.

TOWARZYSTWO UNIWERSYTETU LUDOWEGO im. ADAMA MICKIEWICZA

Utworzyły go postępowe koła młodzieży w 1898 roku. Długoletni kierownik Bronisław Koszutski.

Statutowe zadania:

• Upowszechnienie wiedzy

• Urządzanie systematycznych kursów i odczytów zarówno na wsi jak i w mieście

• Wydawanie tanich książek

• Organizowanie wycieczek- cel nowej placówki

Odczyty miał nawet Lenin, na wykłady zapraszano nawet Piłsudskiego.

Dzięki staraniom Uniwersytetu Ludowego im. Adama Mickiewicza wydano w Krakowie w 1913 pierwszy nowoczesny podręcznik oświaty dorosłych pt. „Praca oświatowa”.

GWIAZDA

1868, Lwów, rzemieslicze stowarzyszenie oświatowe;

Zadania: szerzenie wiedz i godziwej rozrywki

• Zakładano czytelnie, organizowano wykłady popularne, urządzano gry towarzyskie

• „gwiazda” działała w miastach(wschodnia Galicja)

• Wydawała 2tygodnik „Rękodzielnik”

TOWARZYSTWO SZKOŁY LUDOWEJ

• Powstało z inicjatywy komitetu obchodu 100 rocznicy konstytucji 3 maja(1791);

• Pierwsze walne zgromadzenie odbyło się w marcu 1892, które wybrało zarząd główny: Asnyk, Sokołowski, Boroński

• Organizowano KOŁA na terenie Galicji, Śląska i Bukowiny

• Po roku: 33 koła, 5tyś członków

• KOŁA: wala z analfabetyzmem, z ciemnotą ludu, z obojętnością i z egoizmem warstw posiadających.

• 1908 - STATUT, wysuwał zakładanie i wyposażanie szkół ludowych, średnich i seminariów z polskim językiem nauczania, organizowanie kursów nauki początkowej dla analfabetów, szerzenie wiedzy przez ODCZYTY i POGADANKI PUBLICZNE ,

zakładanie bibliotek, czytelni ludowych, urządzanie obchodów narodowych, koncertów, przedstawień, organizowanie wycieczek, wydawanie i wspieranie czasopism i wydawnictw popularnych, zwoływanie kongresów i wieców oświatowych.

• Najwyższa władza TSL był WALNY ZJAZD zwoływany co roku na 2dniowe obrady

• Tereny: zachodnie - repolonizacja ludności

Wschodnie - obrona przed zruszczeniem ludności

• Oświata pozaszkolna - systematyczne nauczanie dorosłych analfabetów

• DOMY LUDOWE - zebrania, przedstawienia, obchody

• Czytelnie ludowe, biblioteki

• WĘDROWNI PRELEGENCI - prowadzili akcję odczytową

• AMATORSKA TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA

• Wydawano „Przewodnik Oświatowy”