ANDRAGOGIKA

ROZWÓJ CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

4 wymiary rozwoju:

- psychiczny

- biologiczny (fiz.)

- społeczny (role społeczne, ciągłe zmiany i umiejętnosc dostosowania się)

- kulturowy

Modele rozwoju:

BIOLOGICZNY - MOCNY -prowadzi do określonego momentu-dojrzałości (fiz i psych), dotyczy każdego, są to zmiany powszechne, są konieczne, nie da się ich ominąć, są nieodwracalne, przewidywalne.

PSYCHICZNY - SŁABY -etapowość-cecha taka sama jak w mocnym modelu, inne cechy to np. to, że etapy mogą mieć różny przebieg, nie mają określonego celu, jest on nieprzywidywalny. Rozwój psych człowieka to względnie trwałe zmiany jego zachowania, które sprzyjają rozwiązywaniu wyłaniających się przed człowiekiem zadań w sposób korzystny nie tylko doraźnie, ale także z pktu widzenia pomyślnego przebiego dalszego jego życia, jako złozonej i wielowymiarowej całości.

Czynniki:

-biologiczne (uwarunkowania genetyczne, zmysły)

-społeczne (wychowanie, środowisko, doświadczenie, wydarzenia historyczne-np wojny)

- aktywność (wymuszona przez otoczenie, autonomiczna)

Rozwój zależy też od stylu życia jaki się preferuje:

- ekspansywny (dąży do zmiany, która ma coś na celu, ciągle się rozwija)

- zachowawczy (stabilizacja, osiągnięcie tego co się zaplanowało-jedyny cel to utrzymanie tego)

Dorosłośc ma 2 wymiary:

- subiektywny ( osobiste odczucia)

- obiektywny (chronologia, normy społeczne)

Koncepcje:

I Malewski

Rozpatruje dorosłość jako: -stan społeczny

-proces rozwoju psych.

-proces społ-kulturalny

II Tyszkowa

Dorosłość to stan wewnętrzny, wyrażający się w poczuciu dojrzałości i autonomii. Dorosłość to część cyklu życia jednostki, która nastepuje po zakończeniu procesu wzrastania i bilogicznego dojrzewania organizmu do pelnienia wsystkich funkcji życiowych. zaczyna się w wieku 18/22 do poźnej starości

III Knowles

Dorosłość - jako proces rozwoju psychicznego

Dorosłość rozumiana jest jako finalny rezultat ciągu zmian i przekształceń jakim w procesie życiowego dojrzewania ulegają strultury psychiczne jednostki. Wiodący ku dorosłości proces dojrzewania jest procesem wieloplaszczyznowym i obejmuje calą jej egzystencję.

Wyróżnia się 15 wymiarów rozwojowych, w których można osiągnąć dorosłość: (5trzeba umieć)

1. od zależności do autonomiii

2. od subiektywności do obiektywizmu

3. od wierności do aktywnosci

4. od ignorancji do erudycji

5. od niskiej sprawności do wyskoiej sprwanosci

6.od wąskiego zakresu odpowiedzialności do szerokiego

7. od wąskiego zainteresowania do szerokiego

8. od egoizmu do altruizmu

9. od braku samoakceptacji do samoak.

10. od amorficznej tożsamości do zintegrowanej

11. od koncentracji na szczególach do koncentracji na zasadach

12. od powierzchownych wniosków do głębokich

13. od odtwórczości do oryginalnosci

14. od potrzeby pewności do tolerancji dla nieokresloności

15. od afektywności do racjonalności

IV Elżbieta Dubas

Osiągniecie doroslości jest kategorią rozwojową, w której ważnym czynnikiem jest edukacja.

Wyróżniła linie edukacyjne rozwoju czlowieka dorosłego:

1.Linia ciągła (utozsamia to z kształceniem bez wiekszych, znaczacych przerw)

2.Linia cykliczna (człowiek podejmuje edukację w sytuacji kiedy jest zmuszony przez czynniki zew.)

3.Linia rekurencyjna (wraca do kształcenia po dłuższej przerwie, głownie ze wzgl. na realizacje sowich zaineteresowań)

FAZY ROZWOJU OSOBOWOŚCI

Wg. Szewczuka:
1. Etap stabilizacji planów życiowych. Na tym etapie konkretyzują się nasze plany życiowe, przystosowujemy nasze plany do rzeczywistości, możliwości. tzw. wczesna dorosłość.

2. Etap progresywnej ekspansji z opus magnum u szczytu czyli z wielkim dziełem. Etap największej naszej aktywności; charakteryzuje się nastawieniem na wielkie dzieła, na przyszłość, szczyt naszych możliwości, marzeń.

3. Regresywna ekspansja, gdzie zaczynają się pojawiać elementy starzenia się człowieka. Pojawiają się takie wyjątkowe zdarzenia zwane momentami zrywów. (kryzys wieku średniego)

4.Starość wiąże się z przejściem na emeryturę. Cecha charakterystyczna- bilansowanie i przekraczanie tego co się dokonało w przeszłości. U każdego starość przebiega inaczej. Jest ona wykładnikiem tego co robiliśmy wcześniej. Jeśli bilans wychodzi na +człowiek jest pogodzony z losem-ma czas, który może wykorzystać dla siebie, jeśli - trudno jest się pogodzić, oczekiwanie na śmierć.

Koncepcja wskazuje na to, że przechodzenie w stadia nie jest na tyle ostre, żeby można było to zaznaczyć, nie ma lat zaznaczonych.

Wg. Levinsona

1. Dzieciństwo i dorastania - do 17rż

2. Wczesna dorosłość 17-22 wkraczanie we wczesna dorosłość (II faza przejściowa)

22-28 debiut w świecie dorosłych

28-33 wkraczanie w lata 30

33-40 stabilizacja

3. Wiek średni 40-45 wkraczanie w wiek średni (III faza przejściowa)

45-50 początek wieku średniego

50-55 wkraczanie w lata 50

55-60 kulminacja wieku średniego

4. Późna dorosłość 60-65 wkraczanie w późną dorosłość (IV faza przejściowa)

Wg. Ericksona

Rozwój człowieka przebiega w kolejno następujących po sobie stadiach, kryzysach. Są 3 fazy przchodzenia przez kryzys :

1. Powstanie i narastanie problemu

2. Szczególna wrażliwość (zachowania regresywne)

3. Rozwiązanie problemu

Kryzysy, przez które przechodzi człowiek:

1. 1 rokżycia - ufność - nieufność

2. 2-3 rż autonomia a wstyd i zwątpienie

3. 4-5 rż inicjatywa-poczucie winy

4. 6-12 rż pracowitość-poczucie niższości

5. 13-18 rż adolescyjny kryzys tożsamości

6. 19-30 rż intymność-izolacja

7. 31-50 rż twórczość-stagnacja, kryzys wieku średniego

8. od 51 rż integralność-rozpacz

Uczeń dorosły - to osoba dorosła, która podlega zorganizowanemu oddzialywaniu i podejmuje, w miare swiadomie, trud uczenia sie za pomoca oznych źródeł wiedzy (slowa zywego, ksiązek, czaspoism, obserwacji, praktycznej dzialanosci, radia, telewizji).

Ewolucja poglądów - Możliwości edukacyjne człowieka dorosłego

I nurt

W początkach XIX stulecia przeważal biologiczno-fizjologiczny okt widzenia, uzalezniajacy mozliwosci edukacyjne czlowieka od jego psychofiz. i biologicznego rozwoju, zwiazanego z wiekiem i oranicznymi uwarunkowaniami. Poglada ten wywyodzil sie z paralelizmu zjawisk psych. i fizjologicznych.

W. James uważał, że jesli czlowiek ok 21 rż osiąga dojrzałośc fiz, i fizjolog., to w tym okresie konczy sie takze w zasadzie jego rozwoj psych.

Empiryczne badania nad mozliwosciami uczenia sie doroslych, zapoczatkowane w poł. lat dwudziesych XXw. przez E. Thorndike'a, stopniowo zmieniy poglada na te kwestię. Thorndike twierdzil, że nikt kto nie przekroczyl lat 45 nie powinien powstrzymywac sie od podejmowania wysilku uczenia sie czegokolwiek z powodu przekonan lub obawy, ze jest na to za stary. Uważal, że przy uczeniu sie wiek, sam jako taki, odgrywa mala role,z arowno w powodzeniu, jak i w niepowodzeniu.

Badania te sprzyjaly szerokimu ruchowi oswiaty doroslych, zachecaly do tworzenia roznych nowych form edukacji doroslych.

II nurt

W końcu lat 20 rosyjski psych. M.P. Fieofanow oglosil wyniki badan nad mozliwoscia uczenia czytania doroslych analfabetów. Jego wyniki byly podobne do Thorndike'a i wkazywaly na to, że w niektorych zespolach dorosli w uczneiu sie uzyskiwali lepsze wyniki niz dzieci.

W połowie XX wieku badania nad plastycznoscia psychiki czlowieka doroslego byly badane w roznych krajach. W Polsce, w latach 50tych badania takie podjal

W. Szewczuk. Na ich podstawie Szewczuk twierdzil, że ludzie dorośli mogą uczyc się w roznych okresach swojego zycia. Zwrócił przy tym uwagę na wieloraką złożoność psychiki czlowieka doroslego i jej roznorodne uwarunkowania wieloma czynnikami, głownie zew., zwlaszcza natury spol-zawodowej, oddzialującymi przez dlugi okres czasu.

Ważne badania przeprowadzili równiez inni polscy pscyholodzy.

W latach 1949-1950 badania nad uczeniem czytania i pisania doroslych przeprowadzili N. Reuttowa. Plastycznośc psychiki człowieka dorosłego podkreslal takze Sz. Szuman.

Natomiast J. Pieter pisał, że człowiek dorosły przewyższa dziecko bo ma już doświadczenie i może z niego korzystać, okazuje chęć i możliwość wykorzystania wiedzy w praktyce.

Następnie pojawiły się rozbieżności co do granic możliwości człowieka dorosłego i i ich uwarunkowań oraz kwestii faz, w których te mozliwości nasilaja sie badz slabna.

W lit. zachodniej byly rozne stanowiska. R. B. Lovell podzielil zycie ludzi na 5 faz (od wczesnej mlodości do starosci) i stwierdzil, ze w wieku lat 40 wplyw procesu starzenia sie na latwosc uczenia sie zaczyna byc coraz bardziej widoczny. Jego fazy starości doprowadzily do tzw. deficytowego modelu starości, wg. ktorego wraz z wiekiem opadaly krzywe sprawnosci psychofiz., nastepowal regres.

Temu modelowi sprzeciwila sie U. Lehr. Jej zdaniem, opieranie sie na biol-psych. krzywych starzenia sie daje wypaczony obraz procesu rozwoju osobowosci. Rowniez D. Savicevic zauwazyla, ze w licznych badaniach istnieje tendencja do zaniedbywania rozwoju a skupienie uwagi na regresie.

III nurt

Rosyjscy psychologowie B. G. Ananiew i E. I. Stiepanow przeprowadzili badania nad ludzmi doroslymi w wieku 18-40 lat, dotyczyly swoistosci w zakresie neurodynamiki, psychomotoryki, uwagi, pamieci i myslenia. Stwierdzili, że lata 18-25 charakteryzują się duzą ruchliwościa i dynamika, zaznacza sie pewna autonomicznosc i niezaleznosc poszczegolnych funkcji w strukturze intelektów. Od ok.26 rż zaczyna sie pewna stabilizacja na wyzszym poziomie integracji. Z wiekiem (26-29) nastepuje podwyzszenie stopnia intefracji calego systemu intelektualnego, a w latach 30-35 na nowo nasila sie zroznicowanie poszczegolnych funkcji. I ten stan pewnego optimum intelektualnego moze utrzymywac sie przez wiele lat,a nawet dziesiecioleci, do ponej starosci, stwarzajac doroslym duze mozliwosci edukacyjne.

Porównanie dorołsych do dzieci:

- dorośli mogą korzystać z bogatego doświadczenia, mogą wykorzystać wiedze w trakcie nauki-uzytecznosc wiedzy

- motywacja u dzieci jest zew. a u doroslych czesciej wew, ale moze byc tez zew(np wymagania w pracy)

- dorosli maja wieksza świadomosc, posiadaja dojrzalosc emocjonalno-wolincjonalna

- pamiec u doroslych lepsza jest slowno-logiczna i bezposrednia, choc u starszych ludzi nalezy ja cwiczyc-np krzyzowki,czytanie bo lepiej pamietaja co bylo kiedys niz wczoraj; u dzieci lepsze pamiec mechaniczna

- dorosly dluzej moze sie skupic, uwaga dlugotrwala, dowolna, u dzieci mimolona. Nalezy pamietac o tym, ze rozne czynniki wplywaja na uwage: attrakcyjnosc zajec, zmeczenie, glos, intoancja, poruszanie sie, motywacja wew-intersuja tresci, warunki w jakich prowadzi sie zajecia.

- postrzeganie u doroslych jest bardizej swiadome,schematy poznawcze sa dobrze rozbudowane, dorosly postrzega obiektywnie, mysli opiera na pojeciach a nie na kokretach, np.liczby, pojecie milosci

- dzieci nie maja granic wyobrazni, lacza ja z rzeczywistoscia "bujna wyobraznia", u doroslego jest zwiazana z rzeczywistoscia, potrafi oddzielic rzeczywoistosc od fikcji, ma charakter tworczy

- inne jest doswiadczenie i dojrzalosc a przez to indywidualny proces nauczania, duzo samokstalcenia u doroslych

ANALFABETYZM

Analfabetyzm polega na tym, że człowiek w wieku powyżej 7 lat życia nie umie czytać i pisać

Analfabetyzm - brak umiejętności pisania i czytania oraz wykonywania czterech podstawowych działań matematycznych u osób dorosłych, tj. wg kryteriów UNESCO - powyżej 15. roku życia.

Analfabetyzm pierwotny - jeśli analfabeta nigdy nie uczył się czytać i pisać.

Analfabetyzm wtórny (pwowrotny) - jeśli analfabeta zapomniał umiejętnościc czytania i pisania nabytej w szkole.(nie jest dobrze wyćwiczone, utrwalone)

Półanalfabetyzm- to brak umiejętności pisania, mimo, że człowiek umie czytać

Analfabetyzm funkcjonalny - gdy człowiek nie potrafi zastosowac wiedzy w zyciu codziennym np. w dziedzienach technicznych, instrucji obsługi, wypełniania dokumentów, aktów prwanych, wykresów, diagramow, czytania ze zrozumieniem. (brak wiedzy, umiejetnosci i wychowania w odpowiednich dziedzinach)

Analfabetyzacja - przeciwdziałanie analfabetyzmowi

Przyczyny analfabetyzmu

Bezpośrednie:

-brak szkoły na miejscu zamieszkania dziecka, lub jej znaczna odległośc

-niedostateczne egzekwowanie obowiazku szkolnego, brak zroumienia u rodzicow znaczenia wyksztalcenia szkolnego

-choroba umysłowa, kalectwo, choroba w dziecinstwie

-rozbicie rodziny, sieroctwo, ubóstwo rodziców

-wydarzenia wojenne,ktore utrudnily lub uniemozliwily nauke szkolna

Pośrednie, przede wszystkim społeczne:

-w przeszlości rozbiory Polski i polityka oswiatowa zaborców

-ustrój klasowy społeczeństwa polskiego i zacofanie stosunków społecznych

-warunki ekonomiczne kraju

Zapobieganie analfabetyzmowi:

Musi obejmować 2 zagadnienia:

-ścisłą kontrolę, czyli każde dziecko podlegajce obowiazkowi szkolnemu chodzi do szkoly i zdecydowane egzekwowanie tego obowiazku

-należytą opiekę nad kazdym dzieckiem, aby wynioslo ono ze szkoly umiejetnosć czytania i pisania. Chodzi tu zwlaszcza o opieke nad dziecmi wymagajacymi specjalnej troski, dzieci fiz uposledzone, kalekie, chorowite i opznione w rozwoju umyslowym.

-ma tu znaczenie takze jakosc pracy dydaktycznej i wychowawczej w szkoly, ktora powinna stwarzac warunki zachecajace dziecko do nauki i chodzenia do szkoly.

- ważne jest wyrobienie u dizeci zainteresowania ksiazka i wdrozenie ich do siegania po ksiazke do bibilioteki szkolnej lub publicznej

PROCES KSZTAŁCENIA CZŁOWIEKA DOROSŁEGO

Kształcenie formalne - cel ustawiony z zewnatrz,aby osiagnac poziom wyzszy musimy miec dyplom z niszego szczebla, minimum programowe, metody, środki, treści

Kształcenie nieformalne - spontaniczne, wynika z wew potrzeby, jest to odpowiedz na zaspokojenie potrzeb, różnorodnosc form, programow, wielopoziomowość, otwartosc, kadra, organizuja instytucje oswiatowe,nie potrzeba dyplomu, wielośc organizatorów, otwartosć, np.kursy, kluby dyskusyjne, koła oswiatowe

Kształcenie incydentalne - trwający przez całe życie, nie zorganizowany i niesystematyczny proces nabywania przez jednostke sprawnosci, umiejstnosci, wiadomosci, przekonan i postaw opartych na wlasnych, codziennych doswiadczeniach oraz oddzialywaniu srodowiska:rodziny, rowisnikow, sasiadow, otoczenia spolecznego, a takze publikacji, dziel sztuki i komunikatów przekazyanych przez srodki masowego przekazu. Nie można utożsamiać z samoksztalceniem, ktore jest procesem swidaomym, to jest przypadkowe, nieswiadome.

Zasady kształcenia dorosłych:

1. Zasada wykorzystywania doswiadczen

2. Zasada indywidualizacji i zespołowości

3. Zasada kształtowania umiejętności uczenia się

4. Zasada ustawiczności kształcenia

Metody kształcenia:

Metody podające:

- wyklad, odmiana formy wykladowej odczyt i pretekcja

- zblizone do wykladu opis, pokaz i pogadanka

- dyskusja - podobna do pogadanki, wiąże się z uczeniem problemowym

Metody poszukujące:

- konsultacje indywidualne

- konsultacje zbiorowe

- metoda instruktażu - bliska kons. indywidualnym

Meotdy laboratoryjne:

Występuja w dwóch odmianach:

- tradycyjnej (należy do metod podających jak i opartych na działaniu praktycznym)

- problemowej (samodzielne rozwiazywanie problemow)

- metoda zajęc praktycznych - odmiana metody laborat.

Metody kształcenia:

Są to tzw. gry dydaktyczne, a wśród nich:

- inscenizacja

- meoda sytuacyjna

- metoda przypadku

- tzw. "burza mózgów"

- tzw. mikronauczanie

Metoda nauczania-uczenia się programowanego.

PODZIĘKOWANIA I UKŁONY DLA ELI BUCH

---