Wykład 8.
Podstawy kształtowania struktury wewnętrznej drzewostanów
„Punkt wyjścia dla wszystkich rozważań leśnych stanowi siedlisko, ponieważ jest ono podstawowym czynnikiem produkcji leśnej" (Puchalski 1968).
Dobre rozpoznanie warunków siedliskowych pozwala określić zarówno możliwości produkcji drewna jak i spełniania innych funkcji przez las.
Różne rozumienie pojęcia siedlisko:
- ekologiczne - np. „miejsce gdzie żyje organizm" (Odum), „fragment biosfery, w którym dany gatunek może występować stale lub okresowo" (Krebs),
- leśne - np. „na siedlisko składa się klimat i gleba w danym położeniu" (Puchalski), „siedlisko obejmuje całość ważnych dla wzrostu drzew leśnych fizycznych i chemicznych czynników środowiska, o ile pozostają one stałe dla życia jednej generacji lasu lub zmieniają się regularnie" (Roehrig).
Z definicji Roehriga wynika:
- siedlisko = absolutne czynniki siedliskowe (położenie, klimat ogólny, podłoże geologiczne itd.),
- ekotop = względne czynniki siedliskowe (światło, fizyczne właściwości gleb leśnych, temperatura itd.)
Siedlisko determinuje właściwości danego ekotopu - konkretnego układu warunków ekologicznych. Siedlisko jest kształtowane przez naturalne siły przyrody (siedliska leśne przez las).
Siedlisko jest kompleksem czynników abiotycznych, które określają warunki istnienia określonego zbiorowiska roślinnego i związanego z nim świata zwierzęcego (Obmiński).
Z punktu widzenia leśnego najważniejszą cechą siedliska jest jego zdolność produkcyjna. Jest to podstawą podziałów na typy siedliska.
Trwałość stosunków siedliskowych jest względna, a same siedliska są przestrzennie zróżnicowane na mikrosiedliska.
Pojęcie siedliska nie jest równoznaczne z pojęciem siedliskowego typu lasu.
Typ siedliskowy lasu = podstawowa jednostka typologiczna podziału siedlisk leśnych, łącząca fragmenty lasu o podobnej zdolności produkcyjnej, a więc równowartościowe dla produkcji leśnej.
STL jest określany wg trzech głównych składników różnicujących (gleba, runo leśne, drzewostan). Jest powiązany z regionalizacją przyrodniczo- leśną.
STL jest przydatny do planowania w dużej skali (określenie gatunków będących przedmiotem hodowli - GTD). W szczegółowym działaniu konieczne jest uwzględnienie wszystkich czynników siedliskowych i zróżnicowania mikrosiedliskowego.
Od warunków siedliska zależy zarówno ilość jak i jakość produkowanego drewna. Rzeczywista ilość i jakość produkcji zależy także od gatunków drzew tworzących drzewostany.
Złożoność drzewostanów jest warunkiem równowagi i stabilności ekosystemów. W gospodarstwie leśnym, przy próbie maksymalizowania produktywności należy uwzględniać spełnianie przez las funkcji innych niż produkcyjne, a także stabilność i trwałość lasu.
Rzeczywista produkcyjność za leży od gatunków drzew, na których oparto produkcję. Jednak powrót do składu gatunkowego zgodnego z zespołem potencjalnej roślinności naturalnej może obniżyć ilość i jakość produkcji.
Siedlisko leśne nie jest czymś stałym. Wpływają na nie zmiany natury globalnej (klimatu) jak i lokalnej (np. stosunków wodnych).
Siedliska można w sposób sztuczny poprawiać.
Nadmierne użytkowanie lasu gł. zabieranie całej biomasy drzew prowadzi do zubożenia siedliska.
Siedliska leśne w Polsce, ze względu na zróżnicowanie utworów glebowych, mają duże możliwości zwiększenia produktywności. Wykorzystanie tych możliwości wymaga jednak uwzględniania w planowaniu urządzeniowo- hodowlanym wszystkich informacji zawartych w opracowaniu glebowo-siedliskowym.
Informacje o siedliskach są podstawą określenia przyrodniczych warunków produkcji leśnej.
Regionalizacja stwarza podstawy dla racjonalnej gospodarki leśnej, zgodnie z przyrodniczym charakterem regionu oraz znajduje zastosowanie przy określaniu roli lasów w kształtowaniu środowiska przyrodniczego.
Siedlisko decyduje (między innymi) o wyborze sposobu zagospodarowania.
Stan siedliska leśnego decyduje o wyborze rębni i sposobu odnowienia lasu. Warunki siedliskowe (żyzność gleby, jej biologiczna sprawność, wilgotność) wpływają na powstanie i utrzymanie odnowienia naturalnego. Występowanie gatunków drzew jest zależne od siedliska.
Dobór gatunków nie może się opierać wyłącznie na przyszłych efektach produkcyjnych (uwzględnienie stabilności i funkcji lasu).
Zróżnicowanie mikrosiedliskowe wpływa na wybór formy zmieszania gatunków oraz przestrzennego ich rozmieszczenia w drzewostanach wielogatunkowych.
Regionalizacja przyrodniczoleśna
Praktyczne uwzględnienie geograficznego zróżnicowania roślinności.
Przydatna dla praktyki koncepcja Mroczkiewicza przyrodniczego podziału Polski w ujęciu hierarchicznym.
Nowe opracowanie Tramplera i in.:
- mezoregion przyrodniczoleśny - najmniejsza jednostka - połączenie podobnych fizjocenoz (krajobrazów),
- dzielnica przyrodniczoleśna - połączone mezoregiony wg wielkości kompleksów leśnych i ich rozmieszczenia oraz roli (fizjotaktycznej) lasów,
- kraina przyrodniczoleśna - połączone dzielnice wg roli lasotwórczej poszczególnych gatunków, różnej ich przydatności dla produkcji leśnej, występowania odmian potencjalnej roślinności naturalnej i zespołów leśnych.
Regionalne zróżnicowanie przyrodniczych warunków produkcji leśnej.
Klimat:
termiczny okres wegetacyjny - kraina III i V ok. 230 dni, kraina I i II ok. 190-210 dni, pogórze 210- 200 dni, góry 180-190 dni.
Rozmieszczenie geograficzne roślin
(odzwierciedlenie zróżnicowania klimatycznego):
- udział elementu atlantyckiego - ok. 45% Dz. Pasa Nadmorskiego i Niziny Szczecińskiej, pozostała cz. Kr. I ok. 35% do 25% (Dz. Żuław, Elbląsko-Warmińska, Pojezierza Iławsko- Brodnickiego), ok. 15% Dz. Pojezierza Lubuskiego (Kr. III) i Kr. V,
- udział elementu środkowoeurpejskieao - ok. 65% w Dz. Równiny Opolskiej, ok. 55% pozostała cz. Kr. V i Kr. III, ok. 45% w pd cz. Kr. VI, ok. 35% pozostały teren Polski, ale w Karpatach i w P. Augustowskiej zanika,
- udział elementu kontynentalnego - ok. 55% w Kr. II (oprócz M. Niziny Staropruskiej i Pojezierza Mrągowskiego) i w pn- wsch. cz. Kr. IV, wskaźnik maleje w kierunku pd- zach., a w górach prawie zanika,
- udział elementu borealnego - ok. 25% we wsch. Cz. Kr. II, nieco mniejszy w pozostałej części Kr. II oraz. w Dz. Wzniesień Elbląskich i Pasa Nadmorskiego (Kr. I); na pozostałym terenie prawie nie występuje,
- udział elementu pontyjskiego - gł. w Dz. Wyżyny Wschodniopubelskiej (Kr. IV) ok. 17%; udział maleje w kierunku pn- zach.,
- udział elementu górskiego - Sudety i Karpaty 51-75%, ok. 35% w M. Przedgórza Sudeckiego, ok. 25% w Dz. Wyżyny Krakowsko Częstochowskiej, ok. 11-15% w Dz. Gór Świętokrzyskich, Roztocza, Niziny Sandomierskiej, Wysoczyzn Sandomierskich.
URZĄDZANIE LASU WYKŁADY 2000/2001
Strona 1 z 4