PODZIAŁ DYZARTRII WEDŁUG KRYTERIUM OBJAWOWEGO
Innym podziałem jest klasyfikacja zaproponowana przez P.L. DARLEYA i jego współpracowników (1975, 1978). Autorzy ci, uwzględniając fakt, że pomimo tych samych cech neurologicznych i takiej samej diagnozy często występują różne objawy zaburzeń mowy, zaproponowali podział na 6 następujących rodzajów dyzartrii:
DYZARTRIA WIOTKA
Powstaje w wyniku uszkodzenia neuronu ruchowego lub nerwów obwodowych biegnących od tego neuronu do mięśni aparatu mowy, co powoduje osłabienie, zwiotczenie mięśni np. żuchwy, warg, policzków, podniebienia miękkiego, gardła, języka; jej najbardziej widocznymi objawami są: odczuwanie duszności w czasie mówienia, nosowe zabarwienie głosu, hipotonia (niedociśnienie), osłabienie odruchów, zanik, drżenie lub nieprawidłowe ruchy.
DYZARTRIA SPASTYCZNA
Powstaje w wyniku uszkodzenia układu piramidowego, który tworzy okolica ruchowa kory mózgowej wraz z odchodzącym od niej szlakiem piramidowym prowadzącym przez pień i rdzeń kręgowy do jąder ruchowych rdzenia kręgowego; uszkodzenie tego układu powoduje hipertonię, czyli wzmożenie napięcia mięśniowego o charakterze spastycznym (kurczowym, scyzorykowym); jej najbardziej charakterystycznymi objawami są: niskie natężenie głosu, przerwy w emisji głosu, chrapliwość i napięto-zdławiony głos, zwolnione tempo mówienia i krótkie frazy, wolniejsze ruchy warg, języka i podniebienia oraz niedowład dolnej części twarzy.
DYZARTRIA ATAKTYCZNA
Wywołana jest uszkodzeniem móżdżku i/lub dróg móżdżkowych, co powoduje zaburzenia koordynacji ruchów oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych; charakteryzuje się: hipotonią, brakiem zróżnicowania w akcentowaniu, nadmiernym akcentowaniem wyrazów lub sylab nieakcentowanych, nieregularnymi przerwami w artykulacji, przeciąganiem fonemów i przeciąganiem przerw międzywyrazowych, zwolnionym i nierytmicznym tempem mowy, co objawia się zaburzeniem płynności mowy, występowaniem chaotyczności ruchów, brakiem kontroli kierunku ruchów i czasu ich trwania.
DYZARTRIA HIPOKINETYCZNA
Powstaje w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (na skutek choroby Parkinsona); jej główną cechą jest zredukowany ruch, co powoduje jednostajność melodyki, zmniejszone akcentowanie, jednakową głośność, ponadto krótkie przyspieszone frazy, nagłe przyspieszanie i zwalnianie tempa mowy, zatrzymywanie procesu mówienia spowodowane chwilami ciszy, czasami powtarzanie głosek i sylab, szybkie, lecz ograniczone ruchy języka i warg, w wyniku których głoski wymawiane są nieprecyzyjnie.
DYZARTRIA HIPERKINETYCZNA
Powstaje również w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego, lecz jest następstwem takich zaburzeń ruchowych, jak np. pląsawica, atetoza, dystonia, kloniczne skurcze mięśni krtaniowo-gardłowo-podniebiennych, organiczne drżenie głosu itd.; pojęcie hiperkinezji stosuje się w odniesieniu do ruchów mimowolnych, wykonywanych niezależnie od woli, które z kolei przeszkadzają w ruchach celowych; w zależności od rodzaju zaburzeń ruchowych wyróżnia się kilka rodzajów dyzartrii hiperkinetycznej.
DYZARTRIE MIESZANE
Charakteryzują się występowaniem różnych cech, wymienionych powyżej rodzajów dyzartrii, co ma miejsce przy stwardnieniu bocznym zanikowym, stwardnieniu rozsianym, chorobie Wilsona; wspólne pojawienie się i nasilenie jednych cech może zamazać odbiór innych.
W praktyce rzadko spotyka się czyste postacie dyzartrii.