14.01.2014r.
DRUGI ETAP- utworzenie EWG- budowa wspólnego rynku i rozszerzenia procesów integracyjnych.
a) Integracja rynkowa
b) Integracja walutowa
c) Rozwój wspólnotowej polityki społeczno-ekonomicznej
Ad 1.
W realizacji postanowień traktatowych należy zdecydowanie podkreślić, że polityką walutową, która zdominowała proces integracji europejskiej była wspólna polityka rolna wprowadzona w 1962r., a jej realizacja była rozłożona w czasie i wszystkie założenia tej polityki zostały wprowadzone na początku lat 70. Cały projekt wspólnej polityki rolnej zaczął funkcjonować mniej więcej od 1972r. Dominacja tej polityki wyrażała się też w tym, że średnio około 70% środków budżetowych przeznaczano na wspólna politykę rolna, a w niektórych latach nawet do 90%. Można powiedzieć, że wprowadzenie unii celnej i wspólnej polityki rolnej to były priorytety integracji europejskiej w latach 60.
Zasady wspólnej polityki rolnej w tamtym okresie polegały na tym, że przyjęto ścisłą ochronę granic EWG przed konkurencyjnym importem z krajów trzecich, wprowadzono wspólny rynek produktów rolnych i wspólnych cen oraz dofinansowano produkcję poprzez dopłaty do cen gwarantowanych. Jeżeli ceny rynkowe spadały poniżej cen gwarantowanych, producenci rolni otrzymywali dopłaty stanowiące różnicę pomiędzy ceną gwarantowaną a niższą ceną rynkową. Źródłem środków finansowych był europejski fundusz do spraw rolnictwa tworzony ze środków budżetowych wszystkich krajów członkowskich. Największym beneficjentem stała się Francja ze względu na znaczenie rolnictwa w jej gospodarce. Wspólna polityka handlowa została wprowadzona po utworzeniu unii celnej i przyjmuje się, że data tego wprowadzenia był rok 1970. Natomiast jej podstawą były umowy podpisywane sukcesywnie na poziome EWG z krajami trzecimi, co następowało w latach 70. Należało renegocjować umowy, które wcześniej poszczególne kraje członkowskie zawierały z różnymi krajami trzecimi.
Drugą ważna zasadą polityki handlowej był ujednolicony system stosowania instrumentów polityki handlowej w celu ochrony rynków przed importem. Kraje członkowskie utraciły samodzielność w prowadzeniu polityki handlowej zewnętrznej.
Trzecia zasada tej polityki to system promowania eksportu, ale w tym przypadku kraje członkowskie uzyskały większą samodzielność.
Czwarta zasada polityki handlowej ustanowienie wspólnotowego systemu preferencji w stosunku do krajów trzecich polegającego na tym, że w zależności od uznania przez EWG wagi stosunków handlowych z poszczególnymi krajami lub grupami krajów, jak też z racji konieczności uwzględnienia postanowień układu GATT, EWG zróżnicowała łatwość dostępu do swojego rynku poszczególnym krajom trzecim. Systemem preferencji nie objęto najważniejszych konkurentów EWG- USA i Japonii.
Wspólna zewnętrzna polityka handlowa była rezultatem wprowadzania wspólnego rynku oraz zaawansowania w tym procesie.
Uwaga:
Polityka społeczna była realizowana także wybiórczo i dotyczyła wspólnotowych regulacji z tytułu niezdolności do pracy i świadczeń, które z pracą się wiążą, a konieczność regulacji wspólnotowych wynikała ze swobody przepływu pracowników. W Traktacie Rzymskim nie było postanowień dotyczących polityki walutowej, bo funkcjonował system z Bretton Woods i zapewniał stabilność rozliczeń międzynarodowych.
Ad 2.
Celem konferencji było określenie strategii integracji na kolejna dekadę.
Pod koniec lat 60. jedną z najważniejszych zmian w gospodarce światowej była destabilizacja systemu walutowego z Bretton Woods, dlatego francuska delegacja przedstawiła w Hadze propozycje przyspieszenia integracji walutowej, a konkretnie przygotowania projektu wprowadzenia unii walutowej i oczywiście przedstawiciele rządu Francuskiego ze swojej strony taką propozycję już mieli, a głównym autorem propozycji unii walutowej na przełomie lat 60 i 70 był profesor ekonomii a zarazem aktywny polityk francuski i w tamtym czasie wiceprzewodniczący Komisji wspólnot europejskich, dzięki czemu miał duży wpływ na oficjalne stanowisko w tej sprawie Komisji wspólnot europejskich.
Przedmiotem obrad w Hadze była też sprawa przyjęcia do wspólnot starających sie od 1961r. nowych krajów o przyjęcie do wspólnoty. Po raz drugi złożyły one wnioski o przyjęcie w 1962r. Były to: Wielka Brytania, Dania, Irlandia i Norwegia. Nie zostały przyjęte, bo wetował ich przyjęcie ówczesny prezydent Francji generał de Gaulle. Uważał, że Wielka Brytania będzie źle wpływać na funkcjonowanie wspólnot. Obawiał się jej konkurencyjnej pozycji. W Hadze był już nowy prezydent Pompidou, który mimo, że miał wiele poglądów zbliżonych do de Gaulle, to w sprawie przyjęcia nowych krajów członkowskich uważał, że Wielka Brytania może tylko ułatwić Francji równoważenie sił w EWG, bo coraz bardziej widoczna stawała się dominacja gospodarki Niemiec.
Jakie były rezultaty dyskusji w Hadze?
a) Pozytywne w sprawie przyjęcia nowych krajów członkowskich
b) Pozytywne, jeśli chodzi w ogóle o podjęcie integracji walutowej i pod naciskiem Francji taki zapis do planu integracji na nową dekadę wprowadzono, ale delegacja niemiecka nie zgodziła się na akceptacje propozycji Francji, szybkich przygotowań do wprowadzenia unii walutowej. Argumenty delegacji niemieckiej były merytoryczne, tzn. brzmiały one następująco: Unia walutowa nie może być wprowadzona na obszarze, który jest gospodarczo zróżnicowany, czyli gdy są kraje wysoko rozwinięte i słabo rozwinięte. Wtedy jednak krajem słabiej rozwiniętym były Włochy. Ponadto wyrażono przecież zgodę na rozszerzenie terytorialne wspólnot, co oznaczało, że unia walutowa byłaby wprowadzona w 9 krajach. W argumentacji Niemiec należy zwrócić uwagę na podkreślenie niskiego stopnia zintegrowania gospodarek, czyli osiągnięcie dopiero pierwszego etapu budowy wspólnego rynku (unia celna) i brak wspólnej polityki gospodarczej.
c) ale bardzo ważna konferencja w Hadze, od której zależała przyszłość integracji, nie mogła zakończyć się otwartym konfliktem merytorycznym między Francją i Niemcami. Dlatego uzgodniono, że zostanie powołany komitet (grupa ekspercka), który przygotuje plan wprowadzenia unii walutowej i określi możliwość jego realizacji. I należy potraktować to uzgodnienie jako mające zasadniczy wpływ na przebieg integracji nie tylko w latach 70 ale i później. Komitet pod przewodnictwem premiera Luksemburga, Wernera powołano w marcu 1970r. a plan Wernera został opublikowany w październiku 1970r.
Konkluzja końcowa.
Oceniając osiągnięcia integracji europejskiej w latach 1957-1984, trzeba podkreślić, że lata 60 to ważne osiągnięcia we współpracy krajów członkowskich na rzecz wprowadzenia wspólnego rynku. Unia celna powstała 18 miesięcy przed terminem. Ze względu na zmieniającą się sytuację w gospodarce światowej (destabilizacja międzynarodowego systemu walutowego), osiągnięto porozumienie w sprawie integracji walutowej, aczkolwiek Niemcy niechętne były przyspieszaniu integracji walutowej ze względu na to, że ich waluta narodowa (Marka) umacniała swoją pozycję w konkurencji z Dolarem jako waluta międzynarodowa.
Jakie były osiągnięcia integracji europejskiej w latach 1970-1984?
W zasadzie wymienione lata traktowane są jako stracone z punktu widzenia integracji rynkowej, czyli dalszej liberalizacji przepływu towarów, usług, kapitału i osób. Mało tego, że liberalizacja nie postępowała, to nastąpił powrót do protekcjonizmu. W wymianie handlowej w ramach EWG ze względu na istnienie już unii celnej zaczęto wprowadzać inne bariery handlowe, zwane pozataryfowymi. Różnego typu standardy techniczne i przepisy narodowe miały na celu ochronę rynków krajowych przed napływem towarów z innych krajów członkowskich, jak też z krajów trzecich. Protekcjonizm handlowy to była polityka utrudniająca realizację wspólnego rynku (zahamowanie integracji rynkowej). Kraje członkowskie zaczęły subsydiować eksport, aby zwiększyć szanse swoich przedsiębiorstw na wspólnym rynku. Subsydia to też polityka wbrew zasadom wspólnego rynku.
Ocena integracji rynkowej w latach 1970-1984.
Nie tylko zahamowanie integracji rynkowej, ale regresywne tendencje, czyli mnożenie barier handlowych między krajami.
Dlaczego kraje członkowskie zaczęły sie wycofywać z liberalizacji przepływu towarów?
Spowodowała to dekoniunktura gospodarcza, która utrzymywała się od wybuchu kryzysu energetycznego w 1974r. do 1984r. Kraje chroniły swoje rynki dla swoich producentów.
Integracja walutowa w latach 1970- 1984.
Plan przygotowany przez Wernera zakładał, że unia gospodarczo-walutowa zostanie wprowadzona do 1980r. i miała być realizowana w 3 etapach.
W 1971r. została podjęta formalna decyzja przez Rade Ministrów wspólnot europejskich o rozpoczęciu I etapu wprowadzania unii gospodarczej i walutowej. W pewnym sensie wprowadzony w 1972r. instrument stabilizacji kursów walutowych zwany wężem walutowym był odzwierciedleniem propozycji znajdujących sie w planie Wernera, bo punktem wyjścia tego planu było usztywnienie kursów walut krajów członkowskich, ale istniały też inne przyczyny dość szybkiego wprowadzenia węża walutowego w EWG, który oznaczał rozpoczęcie wspólnej polityki walutowej. Bezpośrednią przyczyną wprowadzenia węża walutowego był proces upadku systemu walutowego z Bretton Woods. Ten system upadał stopniowo, bo wciąż na początku lat 70 istniała nadzieja, że zostanie podjęta jego reforma i kursy walutowe na rynku sie ustabilizują, ale decyzja prezydenta Nicholsona z 15.08.1971r. polegająca na zawieszeniu wymienialności Dolara za złoto dla Banku Centralnego krajów sygnatariuszy tego układu walutowego, które miały prawo do wymiany posiadanych Dolarów na złoto spowodowała chaos na rynku walutowym. Głębokie wahania kursów walutowych były niebezpieczne dla wymiany handlowej EWG, bo duże ryzyko walutowe jest barierą wymiany, a celem integracji europejskiej było tworzenie wspólnego rynku po to, aby wzajemne przepływy handlowe rosły i były czynnikiem stymulującym wzrost PKB. Istota węża walutowego polegała na tym, że podtrzymywano system stałych kursów walutowych w EWG, a dopuszczalna marżę wahań kursów na rynku w stosunku do ustanowionych stałych kursów centralnych określono na 1,125%, czyli przejęto bardzo niską marżę wahań kursów na rynku. Stabilność walutową chciano uzyskać obligując kraje do interwencji na rynku walutowym w przypadku, gdy kursy rynkowe ich walut będą wykraczać poza ustanowione progi.
Dlaczego wąż walutowy się nie sprawdził jako instrument stabilizacji kursów i w jaki sposób rozwiązano ten problem, wykonując jednak radykalny krok w kierunku budowania własnego systemu walutowego EWG?