Priorytety działania WHO: walka z malarią, gruźlicą, opieka nad matką i dzieckiem, choroby weneryczne, higiena środowiska

Strategia programu GOBI: *g-monitorowanie rozwoju dziecka *o-strategia leczenia biegunek(nawadnianie-kraje 3świata) *b-karmienie piersią *i-szczepienia ochronne

Polska należy do OECD(org współpracy gosp i rozwoju) należą do niej kraje bogate. Celem OECD jest wspieranie państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego rozwoju gosp i stopy życiowej obywateli. Syt zdrowotna krajów należących do OECD jest bardzo dobra swiadczy o tym wzrost wykształcenia ludności, l. lekarzy w stosunku do l.mieszkańców, l.hospitalizacji, wzrost wydatków na leki

Zdrowie21: stałe zadanie to uzyskanie możliwie pełnego potencjału zdrowotnego dla wszystkich 2gł cele: promocja i ochrona zdrowia ludzi na przestrzeni ich życia, redukcja wyst gł przyczyn chorób i urazów oraz złagodzenie cierpienia z ich powodu 3podst wartości: zdrowie jako podst prawo czł, równość w zdrowiu i solidarność w działaniu wewn i między krajami i ic mieszkańcami, uczestnictwo i rozliczenie z efektów działalności jedn gr instytucji i społ lokalnych w zakresie dążeń do stałego rozwoju zdrowia

Narodowe programy zdrowia:*90-93, 93-96, *96-2005-przedłużony do 2007, *2007-2015. W 3narodowym programie określono: *1 nadrzędny cel strategiczny(popraw zdrowia i związanej z nim jakości życia) *3gł kierunki działań dla osiągnięcia celu strategicznego(zmiany stylu życia, kształtowanie środ pracy życia i nauki sprzyjającego zdrowiu) *18celów operacyjnych które można pogrupować wg w/w kierunków działań. W 4 programie 2007-2015 zwrócono uwagę na aktywizowanie jedn samorządu teryt i org pozarządowych do działania na rzecz zdrowia

Ewaluacja: oznacza cy osiągnięto cel i wykonano zadanie(składa się z 2 cz: *procesu działania *wyniku)

Paradygmat: sposób spojrzenia na problem. To wzór teorii i pojęć które stanowią podst danej nauki cechy: *powinien być spójny logicznie i pojęciowo być jak najprostszy i zawierać tylko te pojęcia i teorie które dla danej nauki są rzeczywiście niezbędne *dawać możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami

Styl życia: zespół codziennych zachowań specyficznych dla danej społ

Koherencja: globalna orientacja jedn wyrażająca stopień jej ogólnego, trwałego choć dynamicznego poczucia pewności, że: *bodźce które docierają do nas w ciągu życia ze środ zewn i wewn są przewidywalne i dają się wyjaśnić *są dostępne jej zasoby pozwalające sprostać wymaganiom stawianym przez wspomniane bodźce*wymagania stanowią wyzwanie warte są zaangażowania się i podjęcia działania **zrozumiałość **sterowalność-środki do sprostania wymaganiom stawianym przez syt **sensowność-ważne dziedziny życia w które jedn się organizuje

Ważnymi obszarami dla każdej jedn są: własne życie emocjonalne, relacje z najbliższym otoczeniem, główny przedmiot działalności życiowej, zagadnienia egzystencjalne. Wykorzystanie w opracowywaniu programów zdrowotnych dla dzieci i młodzieży, badanie prognoz i zachowań zdrowotnych

Mierniki zdrowia: *norma statystyczna(populacyjna) polega na przekrojowym badaniu populacji z takiego rodzaju norm nie eliminuje się osobników chorych, niepełnosprawnych, kalekich. *docelowa(optymalna)-określa się ją badając dzieci i osoby dorosłe żyjące i rozwijające się w najbardziej korzystnych warunkach, stwierdzenie odchyleń od takiej normy pozwala nam przypuszczać że mamy do czynienia z patologią lib warunki życia i rozwoju nie są prawidłowe *duchowa- gr populacji jest dobierana wg ściśle określonych kryteriów np. wzrost

Średnia dł życia- osobno dla m i k. sumujemy wiek wszystkich osób zmarłych/l. zmarłych

Umieralność niemowląt- w 1r.ż. jest czułym miernikiem zdrowotności, współczynnik umieralności niemowląt zależy od: stanu zdrowia matki, warunków socjalno-ekonom, rozwoju opieki nad matką i dzieckiem, poziomu edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia w społ. Rodz umieralności niem: *wczesna(neonatalna)- zgony w pierwszym 28dniach życia do ogółu urodzeń żywych *późna- zgony od 28 dnia do 12m-ca życia do ogółu urodzeń żywych. (Suma tych 2 to ogólna umieralność niemowląt.) *okołoporodowa- stosunek zgonów w pierwszym tyg życia oraz urodzeń martwych do urodzeń żywych

Epidemiologia- nauka o prawach, przyczynach i szerzeniu się chorób w pop, o ich natężeniu i zapobieganiu im

Zarazek- żywy org stanowiący przyczynę choroby zakaźnej

Rezerwuar zarazka- środ ludzkie i zwierzęce w którym zarazek żyje i zaraża

Źródło zakażenia- org ludzki lub zwierzęcy w którym: znajdują się drobnoustroje chorób, namnażają się i dostają do otaczającego środ zakażając kolejne osoby. Potencjalnym źródłem zakażenia mogą być: chorzy ludzie lub zwierzęta, nosiciele, zwłoki ludzkie lub zwierzęce przez krótki okres po śmierci, pojemniki z hodowanymi drobnoustrojami

Nosicielstwo- stan specyficznej równowagi immunobiol wytwarzającej się mięzy drobnoustrojem a zakażonym org, drobnoustrój nie działa patogennie na org

Nosiciel- org który nie wykazuje widocznych objawów chorobotwórczych ale wydala zarazki wraz z np. kałem stanowi potencjalne źródło zakażenia *zdrowi-nigdy nie chorowali i nie mieli objawów ale mają mimo to zarazki(zakażenie bezobjawowe) nosicielstwo przedchorobowe -zakażenie hepadnowirusem np.H IV *ozdrowieńcy-chorowali ale w okresie rekonwalescencji wydzielają zarazki do otoczenia

Drogi szerzenia się: *bezpośrednia- łożyskowa, bezpośrednie kontakty np. pocałunek, ukąszenia i zadrapania, kontakty bezpośr z chorymi podczas badań i zabiegów *pośrednia: powietrzno-kropelkowa, powietrzno-pyłowa, pokarmowo-wodna, wodna, przedmioty codziennego użytku, gleba, owady, drogi wieloogniwowe

Wrota zakażenia- wszystkie otwory naturalne ciała ludzkiego oraz uszkodzona skóra przez które do org dostają się zarazki

Okres wylęgania: czas od wniknięcia zarazka do pojawienia się pierwszym objawów

Epidemia: nadmierna zapadalność na daną chorobą w określonej czasowo i terytorialnie pop

Endemia: wyst choroby wśród ludności na określonym terenie w liczbie utrzymującej się przez wiele lat na podobnym poziomie

Pandemia: epidemie szybko rozprzestrzeniających się chorób zakaźnych obejmujących swoim zasięgiem kilka państw, kontynent, cały świat

Łańcuch epidemiczny: kolejne etapy przenoszenia się drobnoustr z jednego gospodarza na drugiego ego samego lub innego gat, występuje tu: źródło zakażenia, drogi przenoszenia, wrota zakażenia lib org wrażliwy. Może być jedno(między źródłem a org pośredniczy element środ) lub wieloogniowy

Dezynfekcja-odkażenie, czynność zmierzajaca do unieszkodliwienia drobnoustrojów chorób będących po za org. Żywiciela oraz czynniki biorących udzal w rozprzestrzenianiu dezynf. Właściwa zniszcz. Wegetatywnych drobnoustrojów chorób będących po za or żywiciela za pomoca środkow chem. Dezynsekcja zniszczenie szkodliwych dla człowieka( owadow pajęczaków skorupiakow)

Kordon sanitarny-przymusowe i całkowite przerwanie wszelkiej łączności z obszarem objętym epidemia określonej choroby zakaznej

Kwarantanna-odosobnienie i poddanie obowiązkowej obserwacji zdrowych ludzi zwierzat, którzy zetknęli się z choroba lub przyjechali z terenow na których wyst. Choroby zakazne

Ognisko epidemii-osoba chora lub osoby chore na chorobie wysokozakazną, ich najbliższe otocznie i przedmioty z którymi stykali się oraz środowisko ich życia

Postępowanie wykrycie chorych lub czynnika etiologicznego, udostępnienie osob narazonych, czynności realizowane w nast. Sposób: udzieleie pierwszej pomoct lekarskiej chorym i ich izolacja, nawiązanie kontaktu ze specjalistami chorob zakaznych, zawiadomienie stacji sanitarno epidemiologicznej, wykrywanie dalszych chorych i osób podejrzanych o daną chorobę.

Choroby oportunistyczne-drobnoustroje oportunistyczne które z reguly nie sa patogenne dla ludzi najczesciej wywluja zakazenie i osob z obnizona odpornością lub cierpiacych na nowotwory

Zak przewlekłe-dlugotrwały charakter w którym biora udzial przedewszystkim komorki ponadczasowe

Zak objawowe(jawne)- ograniczemy do zmian miejscowych jednego narzadu(zak układowe) lub całego organizmu(zak ogolne lub uogólnione)

Zak pierwotne- zarazek wnknal do org po raz pierwszy

Zak. Ponowne(reinfekcja) ponowne wyst tego samego drobnoustroju.

Nakadzenie(superinfekcja) ponowne zak dużymi dawkami drobn. Przy objawach i skutkach pierwotnego zakazenia

Zak szpitalne egzogenne- od innego pacjenta endogenne drobnoustroj stanowi flore pacjenta już czasie jego przyjscia do szpitala

Typy badan epidem. -retrospektywa(dotyczy przeszł) -prospektywa-(dotyczy przyszłego szkodliwego dzialania czynnikow środowiska na zdrowie ludzi) -doswiadczalne(celowe i kontrolowane sterowanie jedna okreslona cecha i przyczyna co pozwala badającemu dokładne oddziaływanie tej cechy na wybrane funkcje zdrowotne organizmu.

Kohorta- dobrana grupa badana kontrolna, celowy dobor osob do tych grup, zastosowane placebo, lub innych działań maskujących gr kontrolnej, zasada ślepe proby lub podwojna slepa proba -mieszane rozne rodzaje badan

Metody wyboru pop. Do badań reprezantujaca(gr wybrana losowo) doboru celowego(wybor o określonych cechach) pop o skladzie przypadkowym( osoby zglasazja się same lub lekarze ich zgłaszaj)

Narzędzia badan epid. Standaryzowane wywiad ankiety ujednolicone dokumenty służby zdrowia, wzory statystyczne ujednolicone programy komp. Rola epid wg WHO pomiary stanu zdrowia społ, badanie potrzeb zdrowotnych, konstrukcja działań profilaktycznych,

Zadania epid w Polsce pomiary zapotrzebowania na działalność uslugowa służby zdrowia, ocena dzial sł zdrowia nadzor epidemiologiczny.

---