ROMANTYCZNA REFLEKSJA NAD LITERATURĄ W WIELKIEJ BRYTANII I AMERYCE
3 ciche rewolucje (XVIII w. - rewolucja purytańska):
→ Świat profesji odpada od Kościoła
→ Świat literacki odpada o świata profesji (mieszczańska) 1775 - Ameryka
→ świat dziennikarstwa odpada od literatury (Rewolucja Francuska).
M. Wollstonecraft (1775-97) Obrona praw kobiet. Prekursorka dekonstrukcjonizmu. Pismo to jest pierwszym manifestem feministycznym. Piękno kobiece oznacza podrzędność, podporządkowanie kobiet. Kobiety mają takie samo prawo, jak mężczyźni rozwijać się bez skrępowania.
Otwarcie na coś nowego - sentymentalizm.
Metodyzm → wybierają jednostki (np. więźniów) i rozmawiają z nimi, aby ich nawrócić. Otwarcie na coś nowego.
M. Schelley → córka Wollstonecraft - napisała Frankensteina → otwarcie się na nowe. Połączenie sentymentalizmu (potwór chce potworzycy) z gotycyzmem.
Maria Wollstonecraft chciała otwarcia na inność, czyli kobiecość. Ona krytykowała powieści sentymentalne, które ukazywały kobietę jako anioła. Taka powieść wychowuje kobiety. Polemika z Miltonem (kobieta dla Boga w Adamie, mężczyzna dla Boga).
Zaślubiny nieba i piekła Blake William. Dzieło profetyczne, gdzie Blake nie boi się mówić, że Milton popierał szatana. Akceptacja wyobraźni ludzkiej, czegoś, co związane ze zmysłami. Miłość wynika z wyobraźni. Miłość cielesna jest realizacją miłości kosmicznej.
Samuel T. Coleridge Wykłady o geniuszu Szekspira. Biographia literalia. - zwolennik idealizmu. Nie widzi antagonizmu pomiędzy poezją a filozofią. Jest pod wpływem niemieckich teoretyków. Uprawiać krytykę, to zajmować się sprawami egzystencjalnymi. Bycie poetą, to bycie filozofem. Bez filozofowania nie można osiągnąć szczytu w poezji. Symbol (romantycy) nie jest równy alegorii (klasycyści).
Archetypem geniusza jest Szekspir. Dostarcza uczucia muzycznej rozkoszy. Jego umysł zachowuje swoją jedność.
Wordsworth → poeta powinien czuć z ludźmi
Coleridge → przeciwny prostocie
Biographia literalia → r. 13 - wyobraźnia to „ja” nieskończone, unosi w rejony nieskończoności. Wyobraźnia odtwórcza związana ze stereotypami.
→ imaginations (symbol, uniwersalność)
→ funcy (partykularność, alegoria)
Wordsworth → wstęp do II edycji Ballad lirycznych; idee demokratyczne, broni prostego języka. Poezja → spontaniczny wylew silnych uczuć, jest ekspresją psychy.
Poeta jest bardziej wrażliwy od innych, bo rzeczy nieobecne mogą wywoływać w nim uczucia. Język w balladach to metryczne podporządkowanie rzeczywistego języka ludzi.
William Hazlitt - podkreślenie znaczenia Rewolucji Francuskiej (wolność - równość - braterstwo).
P. Schelley (1792-1822) Obrona poezji (1821, wyd. 1840). Odpowiedź na Peacokt → przegląd rozwoju literatury, zakreślony obraz upadku poezji. Schelley zaś uważa, że poezja rozwija się, łączy mądrość z rozkoszą, zwiększa ilość dobra w społeczeństwie. Poezja poprzez wyobraźnię jest w stanie przezwyciężyć historyczność. Poeta = prorok; uczestniczy w wieczności, nieskończoności, jedności.
Rozkosz islamu - poezja to emanacja geniuszu, wzniesienie ku ideałowi, osiąga idelaność poprzez zbliżenie się do absolutu.
Tomasz Carlyle → charakterystyka symboli w Sartor resartus. Cnota milczenia i zachowania tajemnicy to chwali. Symbo zewnętrzny - alegoria, symbol wewnętrzny - symbol właściwy.
Ameryka
Ralph Waldo Emerson (1803-1882) - miał wpływ na E. Dickinson, Witmann, Nitschego.
→ Transcendenta - obrona samowystarczalności, ale jednocześnie uznanie, że mamy związek ze światem nadprzyrodzonym.
→ Poeta - esej, który jest portretem wizjonera, który wyzwala czytelnika z powszedniego życia. Powszednie życie jest niewolnicze, złe.
→ Amerykański uczony - esej. Mowa o kreatywnym czytaniu. Prawdę trzeba przynosić ze sobą do tekstu. Każde pokolenie musi wypracować swój własny kanon (język, doświadczenia, książki).
Edgar Allan Poe - romantyczny ekstremizm. Mnóstwo w nowelach horroru i dziwności. Jest też krytykiem własnej twórczości.
→ Filozofia kompozycji - esej. Najważniejsze jest przemyślenie efektu dzieła, aby ukazać jego ton. Istotny moment kulminacji w nowelach.
→ Zasada poetycka - wykład (wyd. 1850) - dyskusje z herezją dydaktyki. Poemat mówi sam za siebie, tłumaczy. Stwarzanie piękna przez rym poezji.
2