ZAGADNIENIA DO TESTU:
Definicje retoryki.*
Działy retoryki.*
Rodzaje retoryczne.*
Retoryka a dialektyka.
Retoryka a manipulacja.
Środki przekonywania - artificiales i inartificiales.
Toposy retoryczne.*
Pojęcia: entymemat, exemplum, sofizmat, sylogizm.*
Chwyty erystyczne.*
Pentada Burke'a*
Orationis partes - charakterystyka i funkcje.
Cechy i funkcje stylu.
Tropy i figury retoryczne.*
Mnemotechnika
Actio.
Ad1.
Wg. Arystotelesa retoryka to umiejętnośc metodycznego odkrywania, tego co w odniesieniu do każdego przedmiotu może być przekonywujące.
Kwintylian w `'kształceniu mówcy'' upowszechnił definicje ars bene dicendi(sztukę dobrego mówienia)
Izydor z sewilli- stwierdza ,iż retoryka jest umiejętnością artystycznego posługiwania się słowem w sprawach publicznych a jej celem jest uczciwe i słuszne przekonywanie.
Ad2.
Sztuka retoryczna oparta na umiejętności posługiwania się żywą mową obejmowała 5 działów, zawierający szczegółowy opis przygotowania, rozplanowania i wygłoszenia przemówienia.
-wiedza o wynajdowaniu mysli(inventio)
-sztuka rozplanowania przemówienia(compositio)
-technika posługiwania się środkami język. stylistyczn. (elecutio)
Ad3.
Rodz. Doradczy(łac. Genus deliberativum)doradzanie lub odradzanie jakiegoś problemu czy sprawy. Wymowa doradcza-stwierdza Arystoteles,, ma zachęcić nas do czegoś lub od czegos powsztrzymac, bo jedna z tych dwu rzeczy czynią zawsze zarówno doradcy w sprawach prywatnych jak i przemawiający na zgromadzeniach w sprawach publicznych''.
Gł.cel doradzania-dobro i szczescie, pożytek, zwłaszcza formy zalecania najlepszego ustroju polis jakim jest demokracja.Ten rodz. Odnosił się do przyszłości, wiązało się z nim piśmiennictwo dydaktyczne -protreptyk i apotreptyk-To mowy lub dialogi zachęcające do doskonalenia się moralnego i rozw. Zdolności umysłowych.
Rodz.sądowy (łac. Genus iudicale)- obejm. Wypowiedzi perswazyjne odnoszące się do czas. Przeszłego, które oskarżają lub bronia. Wymowa sądowa(Arystoteles)-ma na uwadze sprawiedliwość i niesprawiedliwość i wszystko inne podporzadk. tym zagadnieniom. Celem oskarżenia jest przedst. dowodów winyudowodnienie jej.Obrona polega na umijetnym zbijaniu zarzutów oskarżenia.
Rodz. Popisowy (genus demonstrativum) również panegiryczny- obejmuje wypowiedzi perswazyjne dotyczące czas. Teraźniejszego zawierające pochwałe lub naganę osób, rzeczy, wartości, zwłaszcza cnoty. `'Mowa pochwalnajest powiekszeniem pieknych zamirow ,czynow i slow oraz przypisaniem komus przymiotow których nie posiada .
Pochwałę przeprowadza się wg. Określonych schematow sławiących przodkow, wychowania,wykształcenia, urzedu. Jej skuteczność jest proporcjonalna do nagany zjawisk przeciwstawnych pochwale.
W naganie należy przeciwstawić rzeczy chwalone.
Ad7.
Topos-(łac. Locus) dosłownie miejsce, w którym retor odnajdywał materiał perswazyjny w postaci gotowej lub przez niego przetworzonej.Ogólnie były to schematy myślowe (sedes argumentorum).Wskazanie na wspólne dla retora i słuchacza punkty odniesienia,chodzi o wspólnotę kulturową,zawierajacą wiele aksjomatów przyjmowanych bez udowodnienia.
Wyróżniane są toposy wewn. i zewn.
-topos zewn: odwołuja się do świadectw, zeznań, dokumentów, a zwłaszcza do autorytetu najlepiej w formie sentencji.
-topos prawniczy:polegał na odwoływaniu się do ogólnie stosowanych w prawie(gł. rzymskim) aksjomatów.
-topos wewn. :obejmowały konstrukcje .które mówca winien sam wypracować.Może on zawsze coś powiedzieć przez definiowanie ,wyliczenie części, pojęcia rdzenne i pokrewne, przez analizę zw. przyczynowych skutków, przez analizę okoliczności, przez porównania antytezy, sylogizm, entymemat, epicheremat , soryt i przykład.
Ad8.
Przykład( exemplum)-szczególnie uprzywilejowany topos w retoryce. Wg. Arystotelesa przykład jest retoryczna indukcją ,podobnie jak entymemat jest retoryczną dedukcją.
Entymemat- jest sylogizmem retorycznym. Entymemat dotyczy przesłanek prawdopodobnych, czyli spraw niejednoznacznych. Podst. tworzenia entymematów- mówi Arystoteles- stanowią 4 rzeczy: prawdopodobieństwo, przykład, świadectwo i znak. Może ukrywać błąd logiczny.
Sylogizm- to wnioskowanie logiczne poprawne, a więc złożone z dwu przesłanek i wniosku, będących zdaniami kategorycznymi, tj. zbud. z trzech zmiennych. Sylogizm jest tedy wypowiedzią , w której gdy coś się założy, coś innego, niż się założyło, musi wynikać dlatego, że się założyło. Jest dowodem gdy przesłanki sylogizmu są prawdziwe. W mowie powinien być rozwinięty.
Sofizmat-
Ad10.
Pentada Burke'a:
1)Akt 2) Scena 3)Aktor 4)Wykonanie 5) Powód-Cel
Ad9.
Erystyka( gr.eris) technika przy prowadzeniu sporu
Ad personam- wejście na pole przeciwnego mówcy ,odnoszenie się do tej 2 os. bez związku ze sprawą.
Ad hominem- odniesienie się do 2os., jego zachowań dotyczące sporu.
Vexatio- wyprowadzenie z równowagi
Ad auritaten- odwoływanie się do autorytetu
Ad auditoren- oddziaływanie na słuchaczy
Ad13.
Trop- odstępstwo od zwykłego potoku słów
Do tropów zaliczano: metaforę, metonimię, synekdochę, alegorię, symbol, emfazę, katachrezę, onomatopoje ,antonomazję, peryfrazę ,epitet, ironię i hiperbolę.
Figury- zapewniały one walor znaczeniowy w mowie, estetyczny, wpływający na skuteczność perswazji.Najczęściej wymieniano następujące figury słów: anafora, epifora, symploke, anadiploza ,poliptoton, zeugma, paranomasia, izokolon ,homojoptoton i homojoteleuton.
Cechy-efekt perswazyjny
-poprawnosc
-jasnosc
-stosownosc( decorum)-dobór słów stosowny do audytorium
-ozdobnosc
*chiazm- najważniejsze rzeczy znajduja się w środku tzw. struktura kanapkowa
*hyperbaton- cały zestaw układów słów