25. Postać i życiorys szamana i czarownika
Modelowa biografia szamana obejmuje:
Nadnaturalne pochodzenie (lub tajemnicze) od przodków zwierzęcych (np. Ptak Gromu) lub duchów opiekuńczych, często nie ma ojca.
Symptomatyczne narodziny, czyli przyjście na świat, któremu towarzyszą pewne znaki- urodzenie w czepku, dodatkowy palec, błony między palcami, zęby, garb lub zjawiska: burza, uderzenie pioruna, zaćmienie słońca.
Zagrożenia dzieciństwa lub młodości- psychiczne odchylenia (tzw. choroba szamańska), będące znakiem wezwania przez duchy lub ducha szamana, który niedawno zmarł. Oprócz tego często wyklucza się taką osobę poza nawias społeczny, traktując jak kogoś obcego, ale wiadomo z góry (jeśli narodzinom towarzyszą znaki), że dziecko powinno zostać szamanem. Dlatego z jednej strony rodzina chce, by dziecko odpowiedziało na wezwanie, a z drugiej- chroni je, np. przebierając w dziewczęce ubrania.
Bardzo uciążliwa inicjacja: odejście od społeczeństwa, próby i deprywacje, naukę rzemiosł i przekaz wiedzy oraz centralny punkt: przeżycie własnej śmierci i odrodzenie z niezwykłymi zdolnościami, nowym ciałem i duchem opiekuńczym.
Wędrówki po zaświatach, podczas których może zdobywać kolejne stopnie wtajemniczenia szamańskiego oraz toczyć walki magiczne ze złymi duchami lub toczy pojedynek szamański, by zdobyć potrzebne informacje (np. o chorobie), duchy, moc. Jest to sposób odreagowania napięcia, w którym żyje. Jeśli zostaje pokonany, wtedy traci część mocy i duchów opiekuńczych. Może postawić sobie płot duchów, by chronić wioskę przed złymi mocami, a im silniejszy szaman, tym bardziej profesjonalne duchy a i płot mocniejszy.
Osąd i prześladowanie, na które narażony jest szaman jako będący pod nieustanną obserwacją społeczności, w której żyje. Z jednej strony chroni ją, a z drugiej- jeśli coś mu nie wyjdzie albo w plemieniu się źle dzieje- zrzuca się winę na niego. Czasami nie tylko winę.
Gwałtowna i tajemnicza śmierć będąca rezultatem napiętnowania, często poprzedza ją zapowiedź powrotu i wzbogacenie sfery sacrum. Szaman ginie, gdy pojawia się ktoś mocniejszy albo gdy traci swoją moc za złamanie praw. Pogrzeb różni się od pozostałych- np. pali się ciało zamiast- jak zawsze- je zakopać. Poza tym sprzęty, których używał przekazuje się następcy (ale nie czarnych szamanów- te niszczono).
Reinkarnacja/zmartwychwstanie/wniebowstąpienie- ponieważ przeżył swoją śmierć, może robić co chce. Ciągle działa na żywych dzięki posiadaniu niezwykłych mocy. Może sobie ulecieć w niebiosa i stać się bóstwem. Pod warunkiem, że wielkim szamanem był. Jest najpierwotniejszą postacią zbawczą (wg pana Mauss'a), bo przechodzi śmierć inicjacyjną, rozpad ego (skeletonizacja) i osiąga stan czystego ducha, uzdrawia, leczy, podróżuje po zaświatach, aż w końcu zmartwychwstaje i przekazuje moc następcom.