Metody wychowania - pomagają współczesnym osobom zaangażowanym w proces wychowania odnaleźć się w trudnych aspektach dotyczących wielości nurtów wychowania. Nakreślają obraz, wskazują drogę, którą należy podążać w swojej pracy pedagoga.
Metoda- Tadeusz Kotarbiński- jest to pewien sposób zastosowany ze świadomością możliwości jego zastosowania w przypadkach takiego typu którego egzemplarz w danym przypadku rozpatruje osoba działająca. Upraszczając można stwierdzić, że metoda jest pewnym sposobem działania aczkolwiek nie każdy sposób działania można uznać za metodę.
Przez metodę rozumie się:
1 sposób postępowania stosowany świadomie, konsekwentnie i systematycznie
2 zespół czynności i środków użytych do osiągnięcia celu
3 zespół założeń ogólnych przyjętych w określonych badaniach.
Metodyka wychowania- to refleksja związana z zastosowaniem metod w wychowaniu i jako taka jest teorią zasad, sposobów, interwencji i strategii zastosowanych dla osiągnięcia pełnej humanizacji człowieka i doprowadzenia wychowanka do dojrzałości osobowościowej.
Klasyfikacja metod wychowania:
- indywidualne i grupowe
- bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego
- wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego oraz metody kierowania samowychowaniem
- strukturalne i sytuacyjne
Metody- Łobocki- podział:
-metoda modelowania- Jest jedną z najbardziej skutecznych metod wychowania , inaczej metoda przykładu, dawania dobrego przykładu ,uczeniem się przez naśladownictwo lub uczniem zastępczym. Ludzie którzy często przebywają ze sobą po jakimś czasie zaczynają zachowywać się w podobny lub zbliżony do siebie sposób, dzieje się to na skutek nieświadomego przyswajania sobie zachowań i postaw innych osób. Często dzieci upodabniają się do rodziców. W szkole taką uwagę zwracają na siebie uczniowie i cieszący się autorytetem nauczyciele. Metoda modelowania jest bardziej skuteczna dla dzieci w wieku starszym. U małych dzieci pragnąc wyzwolić gotowość do wyświadczania drobnych usług nie wystarczy np. nauczyć małego dziecka dzielić się cukierkami ,aby można było oczekiwać , że podzieli się np. zabawkami. Stwierdzono ,że chłopcy bardziej upodabniają się do zachowań męskich a dziewczynki do kobiecych.Za pomocą metody modelowania możemy skutecznie wprowadzić wychowanka w świat społecznych norm i wartości.
-metoda zadaniowa- Polega ona na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań których wykonanie prowadzi do konstruktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia a także wzbogacania ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności. Metoda zadaniowa może być szeroko stosowana w rodzinie. Istnieje wiele okazji do świadczenia sobie wzajemnej pomocy. Przybierają one formę przeróżnych zadań na rzecz domu i rodziny. Do pierwszej kategorii możemy zaliczyć zadania związane z utrzymaniem porządku: sprzątanie pokoi, łazienki, korytarza, trzepanie dywanów, mycie okien, pielęgnacja roślin. Do drugiej kategorii należy: przygotowanie posiłków obieranie ziemniaków, mycie owoców, warzyw, gotowanie, nakrywanie do stołu, zmywanie naczyń. W rodzinach wielodzietnych może to być opieka nad młodszym rodzeństwem, troska o bezpieczeństwo, zdrowie małego dziecka, odprowadzenie do szkoły, przyprowadzenie, pomoc w odrabianiu lekcji. Metoda zadaniowa może być zastosowana z powodzeniem w szkole. Szczególnie ważne jest powierzanie dzieciom I młodzieży zadań związanych z udzieleniem przez nich tzw. pomocy koleżeńskiej w nauce.
-metoda perswazyjna- Metoda perswazyjna zwana inaczej metodą perswazji polega na uświadomieniu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności jakie mają wobec społeczeństwa innych ludzi samych sobie oraz na przypominaniu przysługującym im praw. Perswazja jest przekonywaniem kogoś o czymś lub tłumaczeniem czegoś komuś. Czyni się tak z zamiarem spowodowania zmiany opinii, przekonań i postaw jednostki lub korygowania i wzbogacania posiadanego przez nią zasobu wiadomości w różnych sprawach. Zastosowana na użytek wychowania ma na celu szczególnie uprzystępnienie i wyjaśnienie różnego rodzaju wartości norm. Dzięki niej dziewczęta i chłopcy uczą się odróżnić dobro od zła, poznają podstawowe normy i zasady moralne w tym także zasięg i granice bezinteresownego wspomagania innych. Perswazja w życiu rodzinnym:
Może to być rozmowa którą prowadzą rodzice z dziećmi .Perswazja w szkole: przybiera postać swobodnej i szczerej wymiany poglądów a kierujący nią nauczyciel czuje się równoprawnym jej członkiem nie lekceważy odmiennych od swoich poglądów opinii innych uczniów.
-metoda organizowania działalności samorządnej- Metoda ta polega na umożliwianiu dziewczętom i chłopcom współudziału w decydowaniu o wspólnych sprawach i wykonywaniu przez nich konkretnych działań zgodnych z powziętą wcześniej decyzją. Metoda ta sprzyja:
*uczenie się przez dzieci i młodzież demokratycznych form współżycia społecznego i organizowania się na zasadzie stowarzyszenia ludzi ludzi równych wobec prawa.
*Kształtowaniu się u nich postaw świadczących o gotowości zachowań pro społecznych, bezinteresownych świadczeń i pracy dla innych ludzi.
Niebezpieczeństwa działalności samorządnej:
*nadużywanie współzawodnictwa jako formy aktywizacji działalności samorządnej
*nadmiar aktywności i odpowiedzialności dziewcząt i chłopców
*przeistaczanie się grupy działaczy w kilku.
-metoda nagradzania- Inaczej wzmacniania pozytywnego . Metoda polega na promowaniu zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród. Pochwał udziela się w formie ustnej lub pisemnej a także przez skinięcie np. głową czy przyjazną mimikę twarzy wyrażającą akceptację dla określonego zachowania. Nagrody mają charakter wzmocnień materialnych ale także mają charakter wzmocnień niematerialnych np. pozwolenie dłuższego przebywania poza domem.
Zasady nagradzania:
1 należy wzmacniać jedynie przejawy zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, unikać wzmocnień zachowań destruktywnych.
2 pożądane zachowania wymagają wzmocnień bezpośrednio po zamanifestowaniu ich przez dzieci i młodzież.
3 podczas wstępnych wzmocnień określonego zachowania należy wzmacniać je za każdym razem, gdy tylko pojawi się ono w polu widzenia dorosłego.
4 z chwilą gdy wzmacniane zachowanie zaczyna się pojawiać coraz częściej i w stopniu zadowalającym, powinno się je wzmacniać w sposób przerywalny, a nie ciągły czy systematyczny.
5 wzmocnienia materialne, np. w postaci książek, słodyczy, powinno się łączyć ze wzmacnianiem w formie różnego rodzaju pochwał np. dobrym słowem.
Słabe strony nagradzania:
* możliwość sprzyjania postawie roszczeniowej
* przesadnie wybiórcze stosowanie metody nagradzania
* pochopne stosowanie metody nagradzania
* brak natychmiastowej poprawy w zachowaniu osoby nagradzanej.
* Nagradzanie - szukanie kolejnych korzyści (komercje).
-metoda karania- Jest metodą najczęściej stosowana. jest sposobem oddziaływania wychowawczego za pomocą świadomie stosowanych kar celem zapobieżenia powtórzenia przez chłopców i dziewczęta zachowań niezgodnych z obowiązującymi w życiu wartościami i normami. Metoda karania to każda działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Celem stosowania tej metody jest przezwyciężenie zachowań destrukcyjnych. Zaleca się aby karanie w niczym nie urągało godności dzieci, było poprzedzane wyjaśnianiem szkodliwości popełnionego czynu i tego na czym polega wina karanego.
Warunki skuteczności karania:
* pozytywny stosunek karanego do karzącego
* pozytywny stosunek karzącego do karanego
* dyskretne i przyjazne wymierzanie kary
* wstrzemięźliwość w stosowaniu kar.
Typologia kar:
1 kary duchowe (odebranie wychowankowi swojej miłości, przywilejów i zaufania)
2 kary fizyczne, cielesne
3 kary naturalne wynikające niejako z samej natury popełnionego wykroczenia
4 kary dyscyplinarne (stosowane w przypadku naruszenia porządku lekcyjnego).
Wychowanie- B. Śliwerski- świadome i celowe działanie pedagogiczne zmieniające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka.
Wychowanie- Karol Wojtyła- „w wychowaniu chodzi właśnie o to ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem- o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, tzn. ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi ale i dla drugich”.
Techniki wychowania- są to uszczegółowione metody (1 lub kilku) i są to zkonkretyzowane sposoby postępowania wychowawczego, są szczegółowym opisem określonego postępowania wychowawczego.
Aksjologia wychowania- dział filozofii ukierunkowany na wartości ale także zajmujący się analizą źródeł wartości w wychowaniu, ustalaniem ich hierarchii, analizą treściową oraz uzasadnianiem.
Środek wychowawczy- to konkretna pomoc, dzięki której zachodzi proces wychowania, to tworzenie sytuacji, dzięki którym wychowawcy wpływają na wychowanków w nadziei uformowania lub umocnienia w nich przekonań, postaw lub pożądanych motywacji.
Czynniki wpływające na dobór środków wychowawczych:
1 postawy wychowanka
2 sytuacje i zdarzenia poprzedzające zastosowanie środka, m.in. związane z tym, co wychowanek powinien już wiedzieć
3 intencje i motywacje wychowanka, zakres i stopień jego świadomości przy określonych działaniach
4 wiek wychowanka
5 intencje i cele wychowawcy
6 działanie środka wychowawczego.
Rodzaje środków wychowawczych: pochwała, nagroda, zachęta, wyróżnienie, zainteresowanie się wychowankiem i jego postawą, dobry przykład, przyjaźń, zabawa, wspólna praca, dialog, rozmowa, wyjaśnienia, przypomnienie, pouczenie, upomnienie, nagana, krytyka, kara.
Źródła wyprowadzania celów wychowanka:
1 dzieje oświaty i pedagogiki oraz wychowania i pedagogiki porównawczej, a szczególnie wiedza o różnych współczesnych systemach pedagogicznych
2 nauki podstawowe czyli biologia, psychologia, socjologia
3 analizy pedagogiki naukowej
4 ideologia społeczeństwa
5 natura ludzka
6 odwoływanie się do słów mędrców, żywotów świętych
7 systemy filozoficzne
8 światopogląd danego człowieka
9 wartości i normy społeczne
10 systemy ideologiczne
11 systemy religijne
12 koncepcja człowieka i humanistyczny charakter cywilizacji.
Maria Łopatkowa „Pedagogika serca”- nie może obejść się bez wzorców osobowych, ponieważ z miłości rodzi się chęć do naśladowania. Dzieci wzorują się na osobach które kochają (rodzice, nauczyciele) jeżeli więc pedagog kocha ludzi i świat to identyfikacja z nimi może utrwalić i wzbogacić w dzieciach te właściwości, które składają się na osobowość homo amans (cz. miłujący). Dziecko ma prawo do szczęścia tu i teraz, ma też prawo do tego co mu daje szczęście. Cel pedagogiki serca- takie wychowanie człowieka, który urzeczywistnia miłość, który mógłby powiedzieć o sobie „amo ergo sum” kocham więc jestem.
Pedagogika personalno - egzystencjalna Ks. Janusza Tarnowskiego- pedagogika, w której wartością centralną jest osoba ludzka - zarówno wychowawcy, jak i wychowanka, ujmowanej w podwójnej rzeczywistości: nadprzyrodzonej i ziemskiej. Prezentowana pedagogika to pedagogika wartości , osoby i egzystencji. Należy podkreślić, że zakłada ona dialog między wychowawcą a wychowankiem, w którym obaj, zrzucając maski, wychowują siebie, wzajemnie bazując na swoich doświadczeniach, i w oparciu o własne hierarchie wartości obserwują i określają poszczególne zachowania. Wchodząc w tę pedagogikę, korzystają z przysługującej im wolności, aby stanąć w prawdzie przed samym sobą i drugim człowiekiem, a przez to uczynić wychowanie spotkaniem personalnym w atmosferze autentycznego egzystencjalizmu.
Cechy osobowościowe i predyspozycje wychowawcy:
- miłość dusz ludzkich (miłość do dziecka i człowieka)
- motywacja do pogłębiania wiedzy przydatnej w zawodzie
- samokształcenie
- zamiłowanie do wykonywanego zawodu
- dokształcanie się
- zainteresowanie podnoszeniem kwalifikacji
- inicjatywa
- umiejętność stosowania innowacyjnych metod wychowawczych
- umiejętności pedagogiczne, wychowawcze
- tworzenie odpowiedniego klimatu w klasie
- życzliwość, poczucie humoru
- rzetelność, uczuciowość
- opanowanie, poczucie odpowiedzialności
- odpowiednia postawa etyczna
- wytrwałość w pokonywaniu trudności, dydaktycznych, wychowawczych
- konsekwentność w działaniu
- obiektywność, sprawiedliwość.