Agresja- napaść zbrojna jednego lub kilku państwa na inne państwo lub państwa. Zgromadzenie Ogólne NZ uchwaliło rezolucję , której załącznik zawiera definicję agresji. Według niej istotnym elementem agresji jest pierwszeństwo co znaczy że agresorem jest państwo które niezależnie od tego czy miało miejsce wypowiedzenie wojny z jego strony czy nie pierwsze popełni jeden z czynów: inwazja lub atak sił zbrojnych na terytorium innego państwa; bombardowanie lub użycie jakiejkolwiek broni przeciwko terytorium innego państwa; blokada portów lub wybrzeży innego państwa; zaatakowanie sił zbrojnych; użycie sił zbrojnych
Akt końcowy KBWE- dokument zawarty Wielką Kartą Pokoju jest dokumentem końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie podpisanym 01. sierpnia 1975 roku w Helsinkach. Składa się ze wstępu z zagadnień dotyczących bezpieczeństwa w Europie współpracy w dziedzinie gospodarki, nauki i techniki oraz środowiska naturalnego, współpracy w dziedzinie humanitarnej i innych dziedzinach. Deklaracja zawiera dziesięć zasad stosunków międzynarodowych: suwerenne równość, poszanowanie praw wynikających z suwerenności, powstrzymywanie się od groźby użycia siły i jej użycia, nienaruszalność granic, integralność terytorialna państw, pokojowe załatwianie sporów, nieingerencja w sprawy wewnętrzne, poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności włączając w to wolność myśli, sumienia, religii lub przekonań; równouprawnienie i praw narodów do samostanowienia; współpraca między państwami; wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.
Amsterdamski traktat- podpisany w Amsterdamie w lipcu 1998r. na szczycie Rady Europejskiej. Kończył konferencję międzyrządową Unii Europejskiej, służącą przeglądowi i rewizji zasad zawartych w Traktacie z Maastricht . poszerzono w nim zakres spraw objętych zasadą większości głosów co ograniczy stosowanie weta. Nieznacznie wzmocniono wspólną politykę zagraniczną i obronną, ale odłożono kwestię włączenia Unii zachodnioeuropejskiej do UE. Wpisano do traktatu rozdział o zatrudnieniu i protokół socjalny. Osobno przyjęto w trakcie szczytu pakt stabilizacyjny, który ostatecznie zatwierdza warunki przystępowania do unii walutowej oraz wymogi, które zapewniają stabilność euro.
Apartheid- jest głośną lecz niechlubną doktryną realizowaną przez wiele lat w niektórych państwach południowej Afryki. Była to również polityka skierowana przeciwko czarnej ludności np. w RPA, gdzie ludność ta stanowiła ok. 85%. Biała mniejszość dyskryminowała ludzi ze względu na odmienność koloru skóry. Apartheid przybierał różne formy poniżania ludzi taki jak: zakładanie wydzielonych gett czy bantustanów (RPA) poruszanie się tylko wydzielonymi środkami lokomocji , korzystanie z lokali gastronomicznych przeznaczonych tylko dla czarnych, pozbawienie praw politycznych, ograniczenie wolności osobistych. Ta polityka rasistowska trwała w RPA do 1991roku. Apartheid był również stosowany w Rodezji, gdzie po proklamowaniu niepodległości przez siły polityczne, biali osadnicy ustanowili rasistowską władzę. W 1980 roku został zniesiony a Rodezja wróciła do historycznej nazwy Zimbabwe. W 1973r. ONZ uchwaliła konwencję o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu, jako zbrodni przeciwko ludzkości.
Arbitraż- polega na załatwieniu sporów pomiędzy państwami przez arbitrów pochodzących z ich wyboru orzekających w oparciu o międzynarodowe normy prawne i wydających wyroki wiążące dla stron w sporze. Arbitraż może mieć charakter fakultatywny, więc zależy każdorazowo od zgody stron i obligatoryjny gdy strony podejmują zobowiązanie wcześniej, w specjalnym traktacie arbitrażowym lub zamieszczonej odpowiedniej klauzuli arbitrażowej w traktacie. Postępowanie arbitrażowe może być uruchomione wyłącznie za wspólną zgodą stron, wyrażoną w zapisie na sąd rozjemczy, który nazywany jest kompromisem lub umową kompromisową
Autonomia- jest uznaniem praw poszczególnych wspólnot terytorialnych do zamieszkania i administrowania określonego obszaru. Uznanie administrowania dotyczy instytucji władczych tych wspólnot, które na danym obszarze funkcjonują. Uznanie praw terytorialnych uzależnione jest od decyzji państwa na którego terytorium dana wspólnota się znajduje. Istotnym jest również uznanie ze strony społeczności międzynarodowej tzn. innych państw suwerennych. Każda wspólnota terytorialna występująca o autonomię musi być w stanie zaspokoić potrzeby gospodarcze, społeczne, kulturalne swej społeczności.
Bank Światowy- powołany został wspólnie z Międzynarodowym Funduszem Walutowym w lipcu 1994 roku w trakcie Konferencji w Breton Woods. Organizacjami Banku Światowego są Międzynarodowa Agencja Rozwoju (IDA) oraz Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC). Głównym pomysłodawcą powołania Banku były USA. Zasadniczym celem Banku jest pomoc kredytowa w odbudowie i rozwoju gospodarczym państw członkowskich. Bank Światowy posiada identyczne jak w Międzynarodowym Funduszu Walutowym struktury organizacyjne i decyzje. Główną instytucją jest Rada Gubernatorów obradująca raz w roku. Kadencja trwa 5 lat
Dekolonizacja- proces likwidacji systemu kolonialnego na świecie. Jego szczególne nasilenie miało miejsce w drugiej połowie XX w. a impulsem było pokonanie hitlerowskich Niemiec, faszystowskich Włoch i militarystycznej Japonii. System kolonialny był budowany przez wiele wieków. Szczególną intensywność przybrał gdy rozwinęła się walka narodowo-wyzwoleńcza ludów kolonialnych. Sprzyjała temu działalność ONZ. Zgromadzenie Ogólne NZ uchwaliło 14 grudnia 1960 Deklarację o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym . szybkie tempo uzyskiwania niepodległości miało miejsce w latach 60.
Demilitaryzacja- zakaz lub ograniczenie utrzymywania na określonym terytorium sił zbrojnych, materiałów wojskowych czy też fabryk zbrojeniowych. Szeroko ujmowała demilitaryzację Umowa Poczdamska z 2 sierpnia 1945 roku nakazująca rozwiązanie sił zbrojnych, zaprzestanie szkolenia wojskowego, zniszczenie sprzętu wojennego i zakaz produkcji nowego , likwidację ośrodków organizacyjnych militaryzmu niemieckiego, program rozbrojenia moralnego oraz ustanowienia kontroli międzynarodowej.
Demilitaryzacja- zakaz lub ograniczenie utrzymywania na określonym obszarze sił zbrojnych, zbrojeń, urządzeń wojskowych, zakładów produkcji zbrojeniowej. Ze względu na zakres przedmiotowy demilitaryzacja może mieć charakter całkowity lub częściowy; pierwsza jest właściwie równoznaczna z pełnym rozbrojeniem danego obszaru druga szczególnym przypadkiem ograniczenia zbrojeń. Obszarach na których zgodnie z umowami międzynarodowymi obowiązuje zakaz demilitaryzacji nazywa się strefami zdemilitaryzowanymi.
Doktryna Breżniewa- 1968. doktryna Radziecka głosząca , że w krajach Układu Warszawskiego obowiązuje ograniczenie suwerenności państwa członkowskich na rzecz interesów wspólnoty socjalistycznej . oznacza to że wspólnota socjalistyczna (ZSRR) określa zakres wolności w polityce wewnętrznej i zagranicznej poszczególnych jej członków. Użycie siły w stosunku do państwa, które chciałoby oderwać się od wspólnoty nie jest agresją, lecz samoobroną przed ingerencją wrogiej ideologii. Autorstwo doktryny przypisuje się Sekretarzowi Generalnym, u KPZR, który w przemówieniu wygłoszonym 123 listopada 1968 roku stwierdził, że Związek Radziecki ma prawo interweniowania w celu utrzymania komunistycznych rządów nawet przy użyciu siły zbrojnej.
Doktryna Eisenhowera 1957- wprowadzona 5 stycznia 1957 rozszerzona wersja i geopolityczne przedłużenie doktryny Trumana jeden z elementów doktryny okrążenia ZSRR. Różniła się od innych doktryn prezydenckich tym, że została przyjęta jako wspólna rezolucja obu izb Kongresu Eisenhower uznał doktrynę powstrzymywania za zbyt pasywną. Jego doktryna zawierała propozycje pomocy dla jakiegokolwiek kraju Środkowego Wschodu, który zechce skorzystać z pomocy ekonomicznej i wojskowej udzielanej przez siły zbrojne USA. Chodziło o państwa, które uznają, że ich suwerenność została zagrożona przez komunizm i zwrócą się o pomoc do USA. W oparciu o tą doktrynę Amerykanie interweniowali w Libanie w 1958. podstawą doktryny była dominacja VII floty USA na Morzu Śródziemnym. Doktryna straciła znaczenie po zmianie układów politycznych w regionie.
Doktryna Kennedyego 1961- zasada polityki zagranicznej USA wobec Ameryki Łacińskiej sformułowała 5 lipca 1961 przez prezydenta Kennedyego w orędziu do Konferencji Sojuszu dla Postępu w Punta del Ester. Głosiła, że rząd USA będzie uznawać oraz udzielać pomocy ekonomicznej i wojskowej jedynie tym krajom w regionie, które posiadają rządy wyłonione w demokratycznych wyborach, realizujących program reform społecznych. Celem doktryny była izolacja Kuby, wyeliminowanie jej z OPA i zapobieżenie powtórzeniu się rewolucji w innych krajach regionie. Została anulowana po śmierci Kennedyego.
Doktryna ograniczonej wojny jądrowej Regana- koncepcja prowadzenia przez USA wojny jądrowej w skali strategicznej, w której USA mogą odnieść zwycięstwo nad Związkiem Radzieckim, również w przypadku przedłużającego się nawet do sześciu miesięcy konfliktu zbrojnego. Główną intencją twórców doktryny ograniczonej wojny jądrowej było prowadzenie konfliktu jądrowego z ZSRR na obszarze Europy bez ryzyka jego przekształcenia w powszechną wojnę jądrową lub przeniesienia na terytorium USA. Po przyjęciu tej doktryny znacznie zwiększono budżet wojskowy i wszechstronną rozbudowę potencjału militarnego USA i ich sojuszników.
Doktryna okrążania ZSRR- doktryna USA polegająca na oplataniu terytorium państw socjalistycznych, zwłaszcza ZSRR I Chin, siecią dwu i wielostronnych paktów polityczno-wojskowych z udziałem USA. Doktryna była jednym z instrumentów rywalizacji pomiędzy supermocarstwami, polegającej na wyszukiwaniu nowych klientów na całym świecie lub zapodaniu ich przyłączaniu się do przeciwnika. W działalności tej przewodzili Amerykanie ponieważ posiadali wiele garnizonów i baz wojskowych z okresu II wojny światowej, których nie opuścili po jej zakończeniu, wiele państw zapobiegało o ich pomoc gospodarczą a niekiedy również wojskową.
Doktryna Trumana- wytyczna polityki zagranicznej USA sformułowana 12 marca 1947 roku w orędziu do Kongresu. Prezydent wzywał w niej do udzielania pomocy wojskowej i ekonomicznej państwom zagrożonym przez komunizm. Została zatwierdzona w odniesieniu do dwóch państw: Grecji i Turcji. W Grecji od końca 1946 trwał wojna domowa, w której Wielka Brytania wspomagała prawicowy rząd walczący z lewicowymi siłami partyzanckimi. Doktryna Trumana oznaczała jednak ostateczne zerwanie z odradzającymi się w USA izolacjonizmem otwierając erę globalizmu w polityce tego państwa. 10 lat później została rozszerzona na kraje Bliskiego i Środkowego Wschodu.
Dżihad- święta wojna w nauce islamu prowadzona w imię obrony islamu lub ukarania agresorów, wrogów; każdy kto ginie w trakcie dżihadu zostaje zbawiony. Nazwę dżihad przyjęły też półtajne, fundamentalistyczne organizacje działające obecnie w krajach islamskich, ukierunkowane na zbudowanie państwa wszystkich Arabów i usunięcie Izraela z ziem arab. Pierwszą tego typu organizacją była grupa M. Qutoba, założona w Egipcie zasłynęła z zamordowania A. Sadata w proteście przeciw jego porozumieniu z Izraelem z 1979, nadal prowadzi działalność terrorystyczną.
Embargo- w prawie międzynarodowym embargo należy do środków przymusu nie będących wojną. Jest jedynym ze środków odwetowych, które nazywamy represaliami. Embargiem może być zajęcie statków obcego państwa i znajdujących się na nich ładunków. Embargo na broń- zakaz wywozu broni, embargo finansowe- zakaz dysponowania rachunkami w bankach
.Gazy strefa- obszar pustynny na wybrzeżu M. Śródziemnego na pograniczu Płw. Synaj i Izraela. Odgrywa kluczową rolę w arab - izrael. Konflikcie i palestyńskim problemie. Po powstaniu Izraela od 1949 administrowana przez Egipt 1956-57 i od 1967 pod okupacją Izraela. Zamieszkana przez 800 tys. Mieszkańców, głównie uchodźców palestyńskich . Izrael budując własne osiedla, rozpoczął na tym terenie planowaną akcję osiedleńczą, co doprowadziło do powstania ruchu oporu wśród ludności arabskiej i zaostrzyło bliskowschodni konflikt. Porozumienie izrael- palest. Z lat 90 o utworzeniu Autonomii Palestyńskiej zrodziło nadzieję na pełne przejęcie strefy gazy a w przeszłości niepodległość, wciąż proces pokojowy w tym rejonie stoi pod znakiem zapytania, wybuchają krwawe zamieszki, Izrael nie rezygnuje z budowy osiedli, a Palestyńczycy z walki.
Geopolityka- teoria głosząca, że polityka państwa jest wynikiem położenia geograficznego i otoczenia międzynarodowego. Absolutyzowanie znaczenia tego czynnika sprowadzało na pozycję determinizmu geograficznego w praktyce politycznego mogło prowadzić do usprawiedliwienia agresji wobec innych krajów poprzez naturalne potrzeby rozwoju państwa i narodu. Przykładem jest poszukiwanie przestrzeni życiowej w polityce Niemiec hitlerowskich. Termin pojawił się w czasie I wojny światowej w publicystyce R. Kjellena.
Grupa Wyszehradzka- regionalne porozumienie oparte na podpisanej w 1991 deklaracji o współpracy Polski, Węgier, Czechosłowacji w celu dążenia do integracji europejskiej. Określana wówczas jako Trójkąt Wyszehradzki, po rozpadzie Czechosłowacji przyjęto obowiązującą do dziś nazwę. Grupa Wyszehradzka stanowi forum konsultacji w zakresie polityki zagranicznej i transgranicznej współpracy. Spowolnienie procesu integracji z UE doprowadziło do podpisania Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA), które weszło w życie w 1993 i zaczęło przynosić efekty w wymianie gospodarki, tworzeniu wolnego rynku, poszerzyło się także o nowe państwa. Państwa Wyszehradzkie są uważane za jedne z najbardziej dynamicznie reformujących się i rozwijających gospodarek spośród krajów Europy Środkowo Wschodniej.
Imperializm- jest używane w dwóch znaczeniach, pierwsze weszło do obiegu od końca XIX w. jako określenie rozwoju kapitalizmu. W okresie imperializmu uległo nasileniu działanie prawa nierównomiernego rozwoju ekonomicznego i politycznego państw prowadząc do narastania sprzeczności rozwiązywanych drogą wojen. Drugie znaczenie odnosi się do polityki podbojów, agresji i stosowania siły wobec słabszych. Ma na celu podporządkowanie słabszych narodów i państw przez silniejszych.
Jesień Narodów- w ten sposób nazwano rewolucyjne wydarzenia w Europie Środkowej. Spowodowały one załamanie funkcjonowania celowości Układu Warszawskiego i Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej, a tym samym systemu realnego socjalizmu w krajach tego regionu. Przesłanki procesu, który doprowadził do Jesieni Narodów 89 stworzyła pierestrojka w ZSRR oraz sukces opozycji solidarnościowej w wyborach parlamentarnych w Polsce. Drugim krajem były Węgry, trzecim Niemiecka Republika Demokratyczna, czwarta Czechosłowacja, następnym państwem była Bułgaria, później Rumunia. Do cech charakterystycznych Jesieni Narodów 89 należało odrzucenie podstawowych wartości realnego socjalizmu takich jak kierownicza rola partii komunistycznej, monopol jednej ideologii, państwowa gospodarka planowa oraz podporządkowanie ZSRR.
Klub Rzymski- międzynarodowa organizacja do spraw badań rozwoju społeczno-ekonomicznego na świecie. W skład klubu wchodzi ponad 100 przede wszystkim ekonomistów, socjologów, politologów, przemysłowców i dziennikarzy pochodzących głównie z Europy Zachodniej, USA, Japonii. Klub założono w 1969 w Rzymie. Siedziba mieści się w Szwajcarii. Działalność opiera się na przygotowaniu raportów omawiających różnorodne problemy globalne.
Konkordat- umowa zawierana pomiędzy Watykanem a innym państwem. Dotyczy przede wszystkim wykonywania władzy duchowej i administracji majątkiem kościelnym. W konkordacie regulacji prawnej podlegają prawa majątkowe Kościoła Katolickiego. Po raz pierwszy Polska podpisała konkordat 10 lutego 1925 . po zakończeniu II wojny światowej rząd polski podjął 12 września 1945 uchwałę potwierdzającą że konkordat przestał obowiązywać z winy Stolicy Apostolskiej. Oskarżono Stolicę Apostolską o mianowanie niemieckich administratorów apostolskich w polskich decyzjach. W 1993 roku Polska podpisała nowy konkordat z Watykanem. Nadal nie został on ratyfikowany.
Liga Narodów- formalne powstanie Ligi Narodów zostało zapowiedziane w orędziu prezydenta USA Wilsona 8 stycznia 1918 roku. Pakt Ligi Narodów jest integralną częścią Traktatu Wersalskiego z 1919 kończącego I wojnę światową. Liga Narodów została utworzona celem organizacji rozwoju współpracy między państwami, a zwłaszcza w celu zapewnienia pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Liga Narodów stała się pierwszą uniwersalną organizacją międzynarodową. Głównymi organami Ligi były: Zgromadzenie Ligi Narodów,, Rada Ligi Narodów, Sekretariat, a także z Liga połączony był Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej i Międzynarodowa Organizacja Pracy.
Marshalla plan- nazwa planu pochodzi od generała Marshalla. Był to program odbudowy po II wojnie światowej gospodarki Europy Zachodniej. Oparty on był na dostawach towarowych i udzielaniu kredytów. Dystrybucję pomocy powierzono Administracji Współpracy Gospodarczej. Największą część pomocy otrzymały Wielka Brytania, Francja, Włochy, RFN i Holandia. Powstanie NATO oraz wybuch wojny koreańskiej spowodował, że plan uzyskał także charakter militarny. Realizację planu zakończono 31 października 1951 roku.
Noty dyplomatyczne- pisma dyplomatyczne podpisane przez upoważnionego urzędnika i wręczone przez przedstawiciela dyplomatycznego głowie państwa lub ministrowi spraw zagranicznych, przy których jest akredytowany w państwie przyjmującym. Tego rodzaju korespondencja dyplomatyczna utrzymywana jest w dwóch zasadniczych formach: nota osobista i nota werbalna. Nota osobista redagowana jest w pierwszej osobie liczby pojedyńczej, a werbalna w trzeciej osobie.
Pucz- przewrót polityczny przeprowadzony przez ludzi pozostających poza klasą rządzącą politycznych outsiderów. Celem spisków jest obalenie rządu i przejęcie władzy. Najczęściej nie mają oni jasnego, pozytywnego programu. W razie sukcesu instalują władzę tymczasową, przejściową. Przykładem może być tzw. Pucz Janajewa w Rosji w 1991r.
Ratyfikacja- formalny akt zatwierdzenia zawartych umów międzynarodowych dokonany przez najwyższe organa władzy państwowej. W ten sposób wyrażona jest wola ostatecznego związania się traktatem międzynarodowym. Ratyfikowane porozumienie wchodzi w życie po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych lub złożeniu ich u depozytora. Po ratyfikacji umowa międzynarodowa jest rejestrowana w Sekretariacie ONZ.
Samostanowienie narodów- decydowanie przez naród w sposób niezależny o własnym losie. Realizowane jest w dwóch płaszczyznach: zewnętrznej naród decyduje o swoim statusie międzynarodowym ( np. utworzenie własnego państwa); wewnętrznej naród decyduje o kształcie ustroju politycznego i kierunkach swojego rozwoju.
Traktat z Maastricht- Traktat o Unii Europejskiej dokonał zmian w Traktacie Paryskim i Traktatach Rzymskich. Został podpisany w Maastricht 7 lutego 1992r. wszedł w życie 1 listopada 1993 roku. Składa się z trzech części : zmiany w Traktatach o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej EWG, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej; utworzenie systemu Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa; koordynacja w zakresie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych.
Układ Warszawski- organizacja wojskowo-polityczna istniejąca w latach 1955-1991. powstał w maju 1955 na mocy układu podpisanego w Warszawie przez kierownictwo Albanii, Bułgarii, Węgier, NRD, Czechosłowacji, Polski, Rumunii i ZSRR. Pełna nazwa to Układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej. Układ miał charakter regionalny i był dostępny dla innych państw. Interwencja w Czechosłowacji 1 1968 była kompromitacją i pokazała, że Układ jest narzędziem utrzymywania państw członkowskich w ramach bloku socjalistycznego pod hegemonią ZSRR. Układ powstał później niż NATO i był odpowiedzią na przyjęcie RFN do NATO. Struktury wojskowe Układu zostały rozwiązane 1 kwietnia 1991. wcześniej podczas spotkania w Pradze 1 lipca 1990 podjęto decyzję o rozwiązaniu Układu. Po rozwiązaniu Układu stopniowa wojska radzieckie opuściły terytorium innych państw ( Węgry, Czechosłowacja, Polska i NRD). Zakończenie działalności UW zwiększyło , a nawet przywróciło suwerenność państw byłych jego członków i niezależność od polityki ZSRR.
Układ z Schengen- podpisany został w 1985 w Luksemburgu PRZE Belgię, Francję, RFN, Holandię i Luksemburg. Jego głównym celem jest stopniowe znoszenie kontroli granic w ruchu osobowym pomiędzy państwami- stronami Układu. W 1990 podpisano nowy Układ. Uzupełniał on postanowienia Układu z 1985 o kwestie dotyczące jednolitej polityki wizowej, współpracy policji oraz współdziałanie w zakresie postępowania azylowego. Poza układem (1995) pozostają: Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Finlandia, Szwecja.
Wyścig zbrojeń- oznacza dążenie do zwiększenia ilości lub jakości materialnych środków i zasobów koniecznych do prowadzenia działań wojskowych. Charakterystyczną cechą jest jego zasięg. Uczestniczą w nim wszystkie regiony geopolityczne i większość państw. Znamionuje go szybkie tempo uwarunkowane postępami w nauce i technice oraz rosnące wydatki. Na przestrzeni kilku dziesiątków lat wyścig zbrojeń przeszedł kilka etapów. Uczestniczyły w nim aktywnie państwa Wschodu ( Układ Warszawski) i Zachodu (NATO) oraz państwa neutralne i niezaangażowane, nie należące do żadnych bloków wojskowych, państwowych. Uzyskał wymiar globalny. Prawie wszystkie państwa utrzymywały i rozbudowywały swoje siły zbrojne. Tylko nieliczne jak np. Islandia i Kostaryka nie miały żadnych wojsk.
Zamach stanu- przewrót polityczny dokonywany zwykle przez osoby wychodzące z wąskiego kręgu elity rządzącej. Celem zamachu stanu jest obalenie legalnie wyłonionych władz i zastąpienie jednej ekipy rządzącej inną. W drodze zamachu stanu obalono rząd S. Allenie w Chile ( zastąpiony przez reżim Pinocheta) w Polsce przykładem może być przewrót majowy Piłsudskiego z 1926 roku.
Żelazna kurtyna- jest to metaforyczne określenie z 1946 w marcu tego roku premier Wielkie Brytanii Churchill w przemówieniu wygłoszonym na Uniwersytecie Fulton użył tego określenia. Przemówienie to jest uznawane za zapoczątkowanie zimnej wojny między ZSRR i jego zachodnimi sojusznikami z lat II wojny światowej. Nastąpił rozpad sojuszniczej współpracy na tle odmiennych przeciwstawnych celów polityki powojennej, modelu urządzania świata. Powstały wyraźne strefy wpływów Europa Wschodnia została uznana za region podporządkowany ZSRR, natomiast Zachodnia wpływom USA i ich sojuszników. Żelazna kurtyna przejawiła się w izolowaniu przez ZSRR państw na wschód od linii Szczecin -Triest od współpracy z zachodem. Dotyczyło to izolacji politycznej, ekonomicznej kulturalnej.
Strona 2 z 4