PORADNICTWO RODZINNE

Kryzys w rodzinie

Stres w rodzinie - brak równowagi między możliwościami rodziny a czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi.

Kryzys - (gr. κρινο - zmaganie się pod presją czasu).

1. Kryzysy normatywne (nieodłączne dla cyklów życiowych rodziny):

• ślub

• narodziny dziecka

• pójście dziecka do szkoły

• Kryzysy losowe (incydentalne):

• gwałt

• utrata pracy

• nagła śmierć

• przeprowadzka

• Kryzysy endogenne (indywidualne, patologiczne wzorce rodzinne):

• uzależnienia

• przemoc

Doradztwo

1. Określenie:

1. Pomaganie poszczególnym jednostkom w pokonywaniu przeszkód znajdujących się na drodze do ich osobistego rozwoju, gdziekolwiek je napotykają oraz w optymalnym pobudzeniu indywidualnych źródeł tego rozwoju.

2. Proces ułatwiający poszczególnym osobom pogodzenie się z własnym życiem, takim jakie ono jest, a w ostatecznym rozrachunku pomagający osiągnąć większą dojrzałość poprzez nauczenie się brania podejmowania decyzji i brania odpowiedzialności za samego siebie.

2. Strategie doradcze:

1. s. instruktażowa (udzielanie rad i wydawanie sądów)

2. s. informacyjna (pouczanie, udzielanie wskazówek)

3. s. konfrontacyjna (bezpośrednie reagowanie, uwalnianie od zahamowań)

4. s. oczyszczająca (emocjonalne wyładowanie)

5. s. katalizująca (samodzielna kontrola własnego postępowania, zachęta do odpowiedzialności)

6. s. podtrzymująca (wsparcie przez akceptację rozwoju, obustronne porozumienie)

Pomaganie dokonuje się w czasie i w świadomości człowieka, i znajduje odbicie w zmianach w jego życiu i zachowaniu.

3. Proces doradczy:

• problem: pewna trudność polegająca na nieakceptowaniu zależności pomiędzy pożądanym a istniejącym stanem (różne natężenia negatywnych emocji)

• diagnozowanie: zespół czynności nastawionych na opis i wyjaśnienie problemu (trwa cały czas)

• diagnoza: efekt końcowy diagnozowania (nie można postawić ostatecznej diagnozy)

• opór terapii: 1) wszystko to, co dana osoba lub rodzina ukrywa i nie pozwala sobie pomóc
  2) mimowolne przeciwstawianie się wysiłkom doradcy lub terapeuty

• Cechy doradcy/terapeuty:

1. obszar kompetencji (posiadana wiedza):

• odpowiedni certyfikat

• samodzielne poszerzanie wiedzy

• obszar osobowościowy:

• pracuje własna osobowością

• samoakceptacja

• dojrzałość uczuciowa i emocjonalna

• uporządkowany system wartości

• autentyzm (naturalność w zachowaniu)

• wolność od uprzedzeń, własnych poglądów, przesądów, stereotypów, fanatyzmu religijnego

• korzystanie z własnych doświadczeń

• spostrzegawczość

• otwartość na pracę nad sobą

• Czego powinien unikać terapeuta/doradca, o czym pamiętać:

• nie jestem zbawicielem ani cudotwórcą

• ten, komu doradzamy, ma prawo nie przyjąć pomocy, może też wybrać tylko to, co jest według niego słuszne

• nie ma prawa dominować, wywierać nacisku, popisywać się wiedzą

• nie może stawać w roli sędziego

• poradnia nie jest konfesjonałem

• każdy człowiek ma prawo do popełniania błędów - nie wolno oceniać i krytykować

• musi pilnować, by porada nie zamieniła się w dyskusję

• unikać nadmiernej opiekuńczości, litowania się i pocieszania

• powinien posiadać świadomość, że nie musi sprostać wszystkim życzeniom i potrzebom klienta

• unikać utożsamiania się z klientem

• ze wszech miar stosować właściwy język komunikacji

• Grupy klientów:

1. odwiedzający goście:

• skierowani, przyprowadzeni

• przychodzą pogadać

• uskarżający się:

• widzący problem wszędzie, tylko nie w sobie

• klienci właściwi:

• komunikują trudności

• widzą siebie jako część problemu, gotowi na zmiany

Pierwsze spotkanie

Ok. 40 % spotkań kończy się na pierwszej wizycie. W trakcie pierwszego spotkania zostaje ustanowiony ton relacji między terapeutą a klientem.

1. Stworzenie właściwej atmosfery:

• powitanie klienta:

• wstać

• podać rękę

• uśmiech

• akceptacja, zrozumienie, ciepło:

• widzę, że jest pani zdenerwowana

• to, że pani tu jest, to pani ogromny sukces

• Obserwacja przekazów niewerbalnych:

• wygląd, ubiór

• wyraz twarzy

• kontakt wzrokowy (ważne; powinien być spontaniczny)

• płacz w trakcie spotkania (szukać znaczenia):

• kobiety: ze złości i bezsilności

• mężczyźni: poruszono drażliwy, ukryty temat

• przestrzeń osobista.

• Obserwacja ekspresji werbalnej (sposób mówienia)

• łagodny ton głosu: nieśmiałość, wstyd, lęk, depresja

• silny głos: stres wewnętrzny, wada słuchu, próba zdominowania terapeuty

• płynność wypowiadania się

• znaczenie i dobór słów

• śmiech: stres, zdenerwowanie, zażenowanie

• krótkie przerwy i chwile milczenia:

• myślenie

• silne emocje

• strach przed reakcją terapeuty

• lęk przed podsłuchiwaniem

• nie wie, jakich użyć słów.

• Obserwacja związku między przekazem werbalnym i niewerbalnym (spójność lub niespójność).

Sztuka zaangażowanego słuchania

1. Cele słuchania:

1. klient powinien mieć poczucie, że ma wpływ na rozmowę

2. terapeuta stara się jak najbardziej rozumieć to, co do niego mówi rozmówca

3. klient musi mieć przekonanie, że go uważnie słuchamy.

2. Kiedy jesteśmy dobrymi słuchaczami:

• jesteśmy świadomi swoich nawyków

• słabe i silne strony

• skupiony czy rozproszony

• czy wyciągasz pochopne wnioski

• jak często przerywasz innym

• zwraca uwagę na mówiącego (odpowiedzialność za komunikowanie)

• obecny fizycznie

• odbiera całość komunikatu i nadaje mu właściwe znaczenie

• posiada umiejętności empatyczne (wejście w świat rozmówcy)

• akceptacja rozmówcy

• potrafi wsłuchiwać się w siebie samego.

• Kiedy jesteśmy złymi słuchaczami:

• nie zależy nam na danej osobie

• już ją rozumiesz, zanim dostatecznie dobrze ją poznałeś

• przerywasz, dokańczasz zdania za mówiącego

• krytyka słownictwa, akcentu

• mówienie o swoich doświadczeniach

• zajmowanie się czymś innym

• niemożność przyjęcia wdzięczności.

Pytania stawiane na spotkaniu


1) obszar problemowy

I 2) obszar pozaproblemowy

3) inne


1) przeszłość

II 2) teraźniejszość

3) przyszłość

1. Przebieg określonych typów zachowań:

• twierdzi pani, że cierpi na [depresję]

• po czym pani to poznaje

• jeśli czuje się pani [w depresji], kto z domowników reaguje na to pierwszy

• w jaki sposób [mąż] reaguje

• jak pani reaguje na to zachowanie [męża]

• co się dzieje po tym zachowaniu.

• Wytłumaczenie i wyjaśnienie (własne widzenie sprawy):

• jak [pani] sobie tłumaczy swoją chorobę

• jak [mąż] tłumaczy sobie pani chorobę

• czy [mąż] uważa, że jest [pani] chora, czy nie

• czy zna [pani] pogląd lekarzy na [problem depresji]

• czy konsultowała się [pani] z lekarzem.

• Pytania o różnicę:

• z kim w rodzinie jest [pani] najbardziej związana

• [mąż] nie rozumie , że jest [pani] chora; to z kim po [mężu] jest [pani] związana

• jak [córka] postrzega [pani] chorobę

• czy jest ktoś, kto w ogóle nie zauważa, że [pani] ma [depresję]

• czy w pracy zauważa ktoś, że ma [pani] inny nastrój

• Pytania typu skala: w skali od 1 do 10:

• … proszę zaznaczyć punkt swojego stanu chorobowego

• … proszę zaznaczyć, w którym punkcie chciał[a]by się [pani] znaleźć

• … jak osoby z domu powiedziałyby, w jakim punkcie się [pani] znajduje

• Zewnętrzne oznaki osiągania celów w terapii:

• po czym [pani] pozna, że terapia przynosi oczekiwane owoce

• kto jako pierwszy odczuje zmiany w [pani] pod wpływem terapii

• Pytania o cud:

• załóżmy, że w nocy czarodziej zabiera od [pani] całą chorobę

• co pani ma zrobić, by ten cud się utrzymał

• Pytania cyrkularne:

• jeśli zapytałabym [pani męża] o [pani] stan, to co by powiedział

• gdybym była niewidzialna i weszłabym do [pani] głowy, to co bym zobaczyła

• jak [pani] choroba wygląda z perspektywy [pani matki]

• jeśli będzie [pani] cały czas próbowała chodzić pod rękę z [<panią depresją>], to jak to wpłynie na relacje z [pani mężem i dziećmi]

• czy są wyjątkowe momenty, kiedy nie ma problemu

• Pytania hipotetyczne:

• gdyby [pani mąż] zachował się inaczej w sytuacji [pani] choroby, co by to zmieniło w [pani] życiu

• Propozycja zachowań:

• do kogo poza mną zwróci się [pani] o pomoc

• czego od [tego kogoś] może [pani] oczekiwać

• Pytania z metapoziomu:

• z tego, co widzę, [pani] stan się radykalnie zmienił

Skale określające skuteczność terapii (wg Jacka Santorskiego)

1. Koncentracja na kliencie i jego problemie:











↑- nadmierna koncentracja

↓- dekoncentracja

ok- naturalna koncentracja




2. Czas i przestrzeń dla rozmówcy:











↑- zbyt wiele czasu dla klienta

↓- zbyt mało czasu dla klienta

ok- właściwe proporcje (tak dużo, ile trzeba, tak mało, ile można)




3. Wyjaśnianie nieporozumień:











↑- nadmierne dopytywanie

↓- udawane zrozumienie (brak pytań)

ok- wystarczające zrozumienie




4. Wyrażanie osobistego rezonansu:











↑- inwazja (klient mówi o problemach doradcy)

↓- deprywacja (brak jakichkolwiek emocji)

ok- rezonans autentyczny




5. Dostrzeganie emocjonalnej ekspresji klienta:











↑- nadmierne wywoływanie uczuć u klienta

↓- ignorowanie uczuć klienta

ok- odzwierciedlanie uczuć




6. Osądzanie:











↑- ingerowanie w sferę wartości

↓- ignorowanie sfery wartości

ok- powściągliwość w osądzaniu




7. Pouczenia i rady:











↑- ratownictwo

↓- opuszczenie klienta

ok- mobilizowanie do samodzielności




8. Granice:











↑- inwazja (doradca wciska swoje poglądy klientowi)

↓- wchłanianie (doradca identyfikuje się z klientem)

ok- właściwe wyznaczanie granic




Komunikat „ja”

1. informacja o uczuciach, jakie dana sytuacja wywołuje

2. informacja o tym, jakie zachowanie lub sytuacja jest problemem

3. informacja o tym, czego oczekujemy od drugiej strony

Kontrakt doradczy

1. Zapoznanie klienta z rozpoznaniem problemu i zaproponowanie wizji pracy.

2. Wyjaśnienie różnic między doradztwem a terapią.

3. Uzgodnienie częstotliwości spotkań, czasu trwania sesji i kosztów.

4. Uświadomienie, że to klient sam sobie robi terapię i może ją przerwac w każdym momencie, i zawsze wrócić.

Opr. Andrzej Myślin




Dr Grażyna Kowalczyk - Poradnictwo rodzinne

7

---