Kultura - łac. Cultura - uprawa roli jako uprawa rozumu; ogól całości dorobku ludzkości. Dziedziny kultury: materialna i duchowa.

Cywilizacja - całokształt społeczno-kulturowego społeczeństwa, lub grupy społeczeństw w określonym czasie historycznym

Sztuka - twórczość artystyczna, której wytworami są dzieła o wartościach estetycznych

Dzieło sztuki - wytwór artystyczny o konkretnym sensie charakteryzujący się wysokimi walorami estetycznymi (piękno)

cywilizacja > kultura > sztuka > dzieło sztuki

Kultura narodowa jest tworzona przez wiele czynników i przekazywana z pokolenia na pokolenie. Do dziedzictwa kulturowego ogólnonarodowego wchodzą także kultury regionalne.

Zdarza się, że niektóre kultury regionalne są do siebie podobne, sprawiły to: specyficzny rytm życia, praca, np. w pieśniach, ubiorach, tańcach, wytworach sztuki.

W Europie dominują 3 grupy kulturowo językowe: Słowianie, Anglosasi, Romanie. (znać jakie kraje do jakiej grupy)

Społeczeństwa pierwotne. Niewiele o nich wiemy, epoka trwała do 3 tys p.n.e., nazywamy te czasy prehistorią. Początkowo były to małe grupy myśliwsko-zbierackie prowadzące wędrowny tryb życia. Mieli tylko to co dała im natura, nie potrafili nic przetwarzać. Początki ludzkości to dolina Tygrysu i Eufratu. Gdy plemiona zaczęły osiadać w dolinach rzek rozpoczęły uprawę roli oraz hodowlę zwierząt. Odkryli garncarstwo, kowalstwo, tkactwo.

Sztuka prehistoryczna. Człowiek żył wtedy w świecie magii i rytuałów więc sztuka pełniła funkcje rytualno-obrzędowe i magiczne. Cechowały ten okres malowidła naskalne, totemy, fetysze, instrumenty, maski i rzeźby.

Fetysze - pochodzą z najstarszych czasów, były to przedmioty naturalne (drzewo, kamień, zwierzę) lub sztuczne (figurka) będące obiektem kultu religijnego obdarzone magiczną mocą.

Totemizm - system społeczno religijny, którego podstawą była wiara w pochodzenie danej grupy ludzi od zwierzęcia, rośliny, jakiegoś naturalnego przedmiotu (słońce), który był uważany za wspólnego przodka, czyli totem.

Totem- stawiano w centrum wioski, modlono się do niego itp. Wokół niego koncentrowały się wierzenie, praktyki kultowe, duże znaczenie miały pieśni i muzyka.

Wierzyli we wszech ogarniające bóstwa przyrody, które były przychylne lub nieprzychylne ludziom.

Pierwsi artyści to ci, którzy tworzyli pierwsze malowidła. Byli prekursorami kapłanów.

(…)

Przez dwa i pół tysiąca lat była kolebką kultury europejskiej. Ok 3 tys p.n.e. stworzyła najstarsze pismo piktograficzne, czyli obrazkowe wymyślili Sumerowie. Wkrótce rysunki zastąpiono symbolami, które miały własne znaczenie jak przypisany dźwięk. Pierwsze pisma powstawały na glinianych tabliczkach, a ponieważ miały charakterystyczny kształt klina nazwano je pismem klinowym.

Tutaj powstała monarchia, król był najwyższym sędzią i kapłanem, pomazańcem Bożym. Najwyższą warstwą była arystokracja rodowa, kapłańska i urzędnicy. Większość była wolna. Wynaleźli system kanałów irygacyjnych, a co za tym idzie intensywne rolnictwo i ogrodnictwo. Wynaleźli koło, garncarstwo i ceramike. Rozwinęło się prawodawstwo. Pierwszy kodeks to kodeks Hammurabiego. Wymyślili inskrypcje królewskie. Wynaleźli system miar i wag kalendarz, piramidy schodkowe.

CHINY

Początki Chin to 5 w.p.n.e. początkowo Chiny były królestwem, a potem cesarstwem. Naczynia rytualne i codziennego użytku z charakterystycznymi motywami zoomorficznymi i wzorami geometrycznymi. Wyroby z Nefrytu, rzeźby kamienne, malowanie na jedwabiu, rzeźby z brązu ozdabiane złotem, srebrem i drogimi kamieniami. Modele domów glazurowane gliny przedstawiające sceny z życia codziennego. Rozwój kaligrafii oraz sztuki buddyjskiej 4-3 w.p.n.e. Mur chiński rozpoczęto w 5 a zakończono w 3 w.p.n.e., ma długość 2450km, szerokość 4-8m, wysokość 4-16m.

Religia - buddyzm. Człowiek powinien się pozbyć pragnień i osiągnąć w ten sposób absolutną mądrość prowadzącą do nirwany, czyli stanu pokoju i uwolnienia duszy od bezustannego wcielania się w różne byty.

INDIE

Cywilizacja powstała ok. 2500 p.n.e. Pierwsze miasto Harappa posiadało kanalizację, wodociągi oraz budowle z wypalonej cegły. Podstawą życia było rolnictwo. Zaczęto wykorzystywać bawełne, rozwinęło się pismo piktograficzne i rzemiosło. Wynalazki : cyfry arabskie, system dziesiętny, księgi Wedy, szachy, świątynie kute w skale, obwarowania miast. Sztuka przepojona religią. Najpełniej rozwinęła się rzeźba. Początkowo zabraniano tworzenia wizerunków Buddy. Wierzenia: wedyzm - czczono siły przyrody i kosmosu, które później personifikowano. Świat wokół wypełniony był demonami i geniuszami. Braminizm - najwyższym bogiem był Brahma, od którego powstało życie, wierzono w reinkarnację. Hinduizm - ich świętą księgą jest Koran, nadali świętość krowie. Buddyzm. Islam - 3 co do wielkości religia świata, monoteistyczna - Allach, powstały meczety i grobowce, a także `miniatury' czyli ręcznie malowane ilustracje do książek.

EGIPT

Osiągnięcia: wysoko rozwinięta matematyka i astronomia; stworzyli kalendarz słoneczny i wodny; jednostki miary (łokieć, sążeń, piędź); wysoko rozwinięta medycyna; budowano kanały irygacyjne; produkowano bawełne; wynaleźli mydło z tłuszczy zwierząr i barwniki oraz książki z papirusu.

Sztuka: niewiele dzieł to sztuka dla sztuki, tworzyli sztukę użytkową, np. meble. Reliefy - malowidła na ścianie. Rzeźba w bezruchu - postacie patrzące wprost, stojące lub siedzące. Budowle religijne przedstawiające kosmos lub jego część (piramidy schodkowe, Cheopsa). Sfinks - stwór o ludzkiej głowie i reszcie ciała lwa, ich funkcja nie jest do końca znana. Nekropolia - cmentarz.

GRECJA

3 okresy:

Archaiczny 8-6 w. p.n.e.; ceramika malowana w różne wzory, figurki z terakoty i kości słoniowej, wazy dipylońskie, prymitywne sanktuaria bez kolumnady, rzeźba reliefowa o tematyce historycznej

Klasyczny 5-4 w. p.n.e.; rzeźba oddająca ruch, modelunek ciała i stany emocjonalne, malarstwo monumentalne, zdobnictwo wazowe, sztuka peryklejska (akropol, Partenon, propyleje, erechteja), rzeźby `atena …', `zeus olimpijski', `diagumenos i doryferos', malarstwo sztalugowe.

Hellenistyczny 3-1 w. p.n.e.; rozwój urbanizacji, świątynie w stylu jońskim i Koryckim, pejzaż, srebrne i złote naczynia z bogatą dekoracją, pojawia się turpizm, nie boją się pokazywać bólu i brzydoty, kowalstwo artystyczne, koronkarstwo, jubilerstwo, hafciarstwo

Religia przyrody: bóstwa zoomorficzne i antropomorficzne, najwyższy bóg zeus (dzeus), kult politeistyczny. Fatum - siła, która ciąży nad człowiekiem, los był przesądzony zanim się urodził.

Style architektury:

Dorycki 7-6 w. p.n.e. - ciężki, masywny, monumentalny, surowy (styl męski); kolumny grube, w małych odstępach, niskie, zakończone prostokątnym gzymsem. Świątynia Ateny, świątynia Zeusa w Olipmii, Partenon w Atenach.

Joński 7-4 w. p.n.e. - delikatny, lekki, smukły, dekoracyjny (żeński), Świątynia Nike, Świątynia Apteros, Erechtejon.

Korycki 5-4 w. p.n.e. - bardzo smukły, liście w głowicy, wieża wiatrów, świątynia Apollona w Milecie.

Teatr- 5w. p.n.e.: Tespis - pierwszy aktor, Ajschylos wprowadził drugiego, Sofokles trzeciego, do tego chór składający się z 12-15 mężczyzn ubranych w skóry kozłów, którzy dyskutowali z aktorami. Największy tragediopisarz - Eurypides. Wszystko odbywało się przy muzyce.

---