PRZEDMIOT I ZADANIA DYDAKTYKI

Współcześnie dydaktykę uznaje się za naukę o uczeniu się i nauczaniu, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności oraz prawidłowości nauczania, uczenia się a także sposobu przekształcania zjawisk przez człowieka.

Dydaktyk dostarcza wiedzy, analizując zależności warunkuje przebieg i wyniki nauczania, uczenia się oraz formułuje na tej podstawie prawidłowości, wskazuje metody, formy organizacyjne i środki pomocnicze w wywołaniu określonych zmian u uczniów. Zajmuje się ona analizą wszelkiego uczenia się i nauczania organizowanego w sposób świadomy, systematyczny i planowany.

W dydaktyce jako nauce o nauczaniu i uczeniu się, wyróżnia się dydaktykę:

• Ogólną ( tj. ogólną teorię nauczania, uczenia się)

• Szczegółowe (zwane dydaktykami przedmiotowymi np. dydaktyka historii, matematyki, chemii)

Dydaktyka ogólna obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i etapy pracy szkoły. Jest ściśle powiązane z dydaktykami szczegółowymi, albowiem opiera się na wynikach ich badań. Formułuje uogólnienia, które stają się teoretyczną podstawą dydaktyk szczegółowych. Uogólnienia te dotyczą organizacji celów, zasad, metod kształcenia. Dydaktyki szczegółowe są teoriami nauczania i uczenia się poszczególnych przedmiotów.

Przyjmuje się, że przedmiotem dydaktyki ogólnej jest nauczanie innych i uczenie się bez względu na miejsce, w którym się odbywa. Nauczanie i uczenie się może odbywać się w szkole, poza szkołą, w rodzinie, zakładzie pracy, w czasie różnego rodzaju kursów. Może także przebiegać w formie świadomego i systematycznego samokształcenia. Czynności nauczania i uczenia się mogą być przypadkowe, okazjonalne bądź systematyczne, zamierzone. Dydaktyka ogólna bada przede wszystkim nauczanie i uczenie się systematyczne i zamierzone, organizowane planowo w szkole i poza nią. Zajmuje się zatem analizą wszystkich czynności składających się na proces nauczania i uczenia się .

Proces nauczania i uczenia się stanowi wzór powiązanych ze sobą czynności uczniów i nauczycieli warunkujących się wzajemnie i podporządkowanych realizacji wspólnego celu jakim jest wywołanie u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych pewnych zamierzonych i względnie trwałych zmian.

Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej są także warunki niezbędne do zaistnienia procesu nauczania i uczenia się. Do warunków tych zaliczamy cele, treści, metody, formy organizacyjne i środki kształcenia. Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej są również rezultaty procesu nauczania i uczenia się.

Do zadań teoretycznych dydaktyki ogólnej zalicza się:

1. Opis i analiza elementów procesu nauczania, uczenia się, tj. celów, treści, metod, form organizacyjnych i środków

2. Rozpoznawanie prawidłowości charakterystycznych dla procesu nauczania i uczenia się oraz ustalanie na ich podstawie norm postępowania

3. Opis i analiza systemów dydaktycznych, charakterystycznych dla szkolnictwa różnych krajów

Do zadań praktycznych dydaktyki ogólnej zalicza się:

• Wskazywanie warunków i środków , za pomocą których czynności nauczycieli mogą prowadzić do przewidywanych i pożądanych wyników kształcenia.

Dydaktyka ogólna bada te formy procesu uczenia się, które wiążą się jako proces zamierzonego przyswajania przez uczniów wiadomości, umiejętności i nawyków.

Do podstawowych pojęć dydaktycznych zaliczamy:

• Uczenie się

• Nauczanie

• Kształcenie

• Wykształcenie

• Samokształcenie

• System kształcenia

• UCZENIE SIĘ- nabywanie przez uczącego się wiadomości, umiejętności i nawyków. Nie jest jednorazowym aktem lecz procesem, układem zaplanowanych czynności powiązanych ze sobą i podporządkowanych wspólnemu celowi. Prowadzi do zmian w zachowaniu jednostki, zmian opartych na jej indywidualnym doświadczeniu. Wyraźną cechą uczenia się jest aktywność osoby uczącej się. Aktywność ta może przejawiać się w poszukiwaniu i gromadzeniu nowych informacji, ich analizowaniu, przyswajaniu, utrwalaniu i wykorzystywaniu do rozwiązywania problemów. Uczenie się jest czynnym procesem przetwarzania i wytwarzania. Cechą uczenia się jest też ukierunkowanie tj. dążenie osoby uczącej się do uzyskania zaplanowanych wcześniej wyników. Czynnikiem wyzwalającym proces uczenia się jest silna motywacja uczącego się.

Podsumowując można stwierdzić, że uczenie się to proces, w toku którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia zostają nabyte przez uczącego się nowe wiadomości, powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom formy wcześniej nabyte.

PROCES UCZENIA SIĘ:

CECHY: - planowość (świadomość, celowość, systematyczność) a wraz z nią ciągłość oraz wewnętrzna spoistość poszczególnych czynności stanowi więc pierwszą cechę świadomie organizowanego uczenia się.

-wielostronna aktywność osoby uczącej się, uczenie się jako praca, bądź jako proces, bądź też utożsamiana z odpowiednio realizowanym ćwiczeniem a czynności związane z tak pojmowanym uczeniem się, wymagają aktywnego udziału osoby uczącej się.

-złożoność (wieloczynnościowość)

-ukierunkowanie na wynik, czyli dążenie osoby uczącej się do uzyskania założonego wcześniej wyniku

-różnorodność sposobów i form uczenia się

CZYNNIKI: -pozytywna motywacja, np. chęć zaspokojenia określonych potrzeb poznawczych, wykonywanie tego lub innego zadania.

- bodźce

- środowisko

- zależności

REZULTATY: -przyrost i zakres wiadomości i sprawności modyfikujący zachowanie się jednostki

- rozwój uzdolnień i postaw

PRZEDMIOT: - rzeczywistość przyrodnicza

- rzeczywistość społeczna

- rzeczywistość kulturowa

- rzeczywistość techniczna

• UCZENIE SIĘ - definiowane jest jako świadome organizowanie działań przeznaczonych do wsparcia wewnętrznych procesów uczenia się.

• KSZTAŁCENIE- jest zawsze procesem planowym, systematycznym i zamierzonym. Kształcenie to zmienianie, przekształcanie człowieka, tworzenie jego osobowości i charakteru, a jego wynikiem jest oczekiwana zmiana zachowania uczącego się w określonym czasie. Wyróżnia się kształcenie ogólne i zawodowe.

-kształcenie ogólne-> polegające na zaznajomieniu uczących się z dorobkiem kultury, z wiedzą o przyrodzie, społeczeństwie i prawami rządzącymi ich rozwojem oraz na kształtowaniu umiejętności posługiwania się tymi prawami w praktyce prowadzi do wykształcenia ogólnego.

-kształcenie zawodowe-> którego podstawę stanowi wykształcenie ogólne, polega na zaznajomieniu uczących się z określonymi zasobami wiedzy z różnych specjalności oraz na kształtowaniu umiejętności praktycznych i postaw. Kształcenie to prowadzi do wykształcenia zawodowego obejmującego umiejętności zawodowe, intelektualne, praktyczne i postawę.

• WYKSZTAŁCENIE- zarówno ogólne i zawodowe oznacza określony stan końcowy. Jego zakres i jakość wynikają z celów, treści, form kształcenia oraz z organizacji instytucji oświatowej i pracy nauczyciela.

Jeśli kształcenie jest podejmowane z własnej woli, samorzutnie to określone jest jako SAMOKSZTAŁCENIE czyli nabywanie wykształcenia w toku własnej działalności, której cel, warunki i środki ustala sam kształcący się. Samokształcenie prowadzące osiągnięcia założonych celów, zawsze jest procesem planowym, systematycznym, wymagającym zdolności, pracowitości i silnej motywacji uczenia się.

Zasadniczym warunkiem skuteczności samokształcenia jest systematyczna, własna kontrola i samoocena.

• SYSTEM KSZTAŁCENIA- ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający system elementów obejmujący nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno- materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami. Działanie istotnych składników systemu kształcenia jest podporządkowane celowi jako społeczeństwo zamierza osiągnąć.

SCHEMAT STRUKTURY SYSTEMU KSZTAŁCENIA

3 rodzaje relacji: pionowa ( nauczyciel, uczeń, środowisko) pozioma ( zasoby, uczeń, metodyki) okrężna ( nauczyciel, metodyki, środowisko, zasoby)

1. Relacja okrężna- nauczyciele, działając na podstawie metodyk( wzorce, standardy, wskazówki dydaktyczne) w określonym środowisku, stosuję zasoby edukacyjne w procesie kształcenia celem podniesienia efektywności tego procesu.

2. Relacja pozioma- uczący się dysponując zasobami edukacyjnymi korzystają ze stosownych metodyk w celu podniesienia efektywności uczenia się.

3. Relacja pionowa- nauczyciele i uczący się działając w określonym środowisku wchodzą w więzi interpersonalne w celu jak najefektywniejszej realizacji procesu nauczania, uczenia się.

BADANIA NAUKOWE W DYDAKTYCE:

O wyborze problemów badawczych mogą decydować:

1. Osobiste zainteresowania badacza

2. Potrzeby społeczne

3. Aspekty naukowo- metodologiczne

Przedmiotem badań dydaktycznych będą wszelkie fakty bezpośrednio i pośrednio związane z nauczaniem i uczeniem się. Przedmiotem badań dydaktycznych jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna wyrażająca się w procesach nauczania i i uczenia się, w ich treści, przebiegu, środkach i organizacji podporządkowana przyjętym celom.

Metoda badania dydaktycznego to system odpowiednio powiązanych ze sobą czynności i narzędzi, które umożliwiają odkrywanie zależności między poszczególnymi elementami procesu dydaktycznego jako całości oraz ogólnych prawidłowości kształcenia i oświaty. Opracowując plan badań w pierwsze kolejności podejmuje się decyzje o wyborze metody badawczej, która warunkuje wybór techniki badawczej, tzn. sposobu realizowania zamierzonych badań, podejmowania czynności, które pozwalają na uzyskanie sprawdzonych informacji i faktów. Natomiast narzędzia badawcze to wszystkie materialne środki pomocnicze, służą do realizacji wybranej techniki badań i gromadzenia danych.

W badaniach dydaktycznych wykorzystywane są m.in. obserwacja, eksperyment pedagogiczny, testy dydaktyczne, wywiad, ankieta, arkusz obserwacji.

NAUCZYCIEL

UCZĄCY SIĘ

ŚRODOWISKO

ZASOBY EDUKACYJNE

METODYKI EDUKACYJNE

---