Zasady nauczania

Dydaktyka - nauka o celach, treściach, procesie, metodach, środkach i organizacji nauczania na wszystkich szczeblach.

Pedagogika specjalna - dyscyplina pedagogiki ogólnej

Ortodydaktyka - dyscyplina dydaktyki, ustala:

• Cele,

• Zasady,

• Przebieg procesu nauczania jednostek upośledzonych

↓

Zasady nauczania przyjęte w dydaktyce ogólnej mają zastosowanie w nauczaniu specjalnym, ale ze względu na poszczególne upośledzenia musiała także wypracować własne zasady nie zawsze znajdujące zastosowanie w dydaktyce osób pełnosprawnych.

Zasady nauczania w pedagogice ogólnej

Termin zasada - kilka różnych definicji o różnym stopniu ogólności i różnym zakresie treściowym.

Definicja zasad: „zasady to ogólne normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie umożliwia realizację procesu dydaktycznego” (Okoń, 1996, s. 332). Odnosi się on zarówno do pracy nauczyciela i działalności uczniów

Duża różnorodność w zakresie formułowania zasad kształcenia→ brak ogólnie przyjętego kryterium ich ustalania; zasady formułowali m.in.: W. Okoń, Cz. Kupisiewicz, J. Półturzycki, W. Zaczyński, K. Kruszewski.

Klasyfikacja zasad nauczania.

W. Okoń	Cz. Kupisiewicz	J. Półturzycki
1 . Zasada systemowości 2. Zasada poglądowości 3. Zasada samodzielności 4. Zasada związku teorii z praktyką 5. Zasada efektywności 6. Zasada przystępności 7. Zasada indywidualizacji i uspołecznienia	1 . Zasada poglądowości 2. Zasada przystępności w nauczaniu 3. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów 4. Zasada systematyczności 5. Zasada trwałości wiedzy uczniów 6. Zasada operatywności wiedzy uczniów 7. Zasada wiązania teorii z praktyką	1 . Zasada poglądowości 2. Zasada przystępności 3. Zasada systematyczności 4. Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa uczniów 5. Zasada kształtowania umiejętności uczenia się 6. Zasada łączenia teorii z praktyką 7. Zasada indywidualizacji i zespołowości 8. Zasada trwałości wiedzy 9. Zasada ustawiczności kształcenia

Z. świadomego i aktywnego udziału uczniów

• znajomość celu i zadania działalności ucznia jest niezbędna do osiągania pozytywnych wyników uczenia się

• zgodnie z tą zasadą nauczyciel powinien zapewnić:

- świadomy stosunek ucznia do celów, metod uczenia się (stawianie jasnych

i konkretnych zadań, tworzenie pozytywnych motywów uczenia się →

uwzględniają potrzeby i zainteresowania ucznia.

- świadomy i aktywny udział uczniów w nabywaniu wiadomości, umiejętności

i nawyków → trzy rodzaje aktywności: aktywność intelektualna, emocjonalna,

praktyczna

Z. poglądowości

• konieczność powiązania nauczania z poznaniem rzeczywistości

• powstanie zmysłowego obrazu zjawisk w postaci spostrzeżeń i wyobrażeń (wrażenia wzrokowe, węchowe, smakowe i dotykowe)

• zdobywanie wiedzy w sposób bezpośredni lub pośredni

• funkcja ilustratywna

• pokaz + objaśnienie

Z. przystępności = z. stopniowania trudności

• konieczność dostosowania materiału nauczania, metod kształcenia i środków dydaktycznych do poziomu rozwoju psychofizycznego ucznia, jego możliwości

• zgodnie z tą zasadą nauczyciel powinien rozpoczynać realizację treści od tego, co jest:

- znane - do tego, co jest nieznane,

- łatwiejsze - do tego, co trudniejsze,

- bliższe uczniowi - do tego, co dalsze.

• uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania poszczególnych uczniów,

• brać pod uwagę poziom całej klasy i nie przeciążać nadmiarem zadań

• zbadanie stanu zaawansowania wiedzy wyjściowej uczniów

• w przypadku spodziewanych trudności w kształceniu należy:

- zwolnić tempo nauczania,

- wprowadzane treści przedstawiać szczególnie jasno i wyraźnie,

- „nową” wiedzę poprzeć licznymi i trafnymi przykładami.

Z. systematyczności

• wywodzi się z prawa etapowości i integracji

• wymaga by praca ucznia była odpowiednio zaplanowana i konsekwentnie realizowana

• konieczność kształcenia w ściśle określonym porządku (nowe treści opierały się na już znanych

• najważniejsze reguły odnoszące się do realizacji tej zasady to:

• treści kształcenia należy realizować we właściwej kolejności, zgodnie z logiką przedmiotu,

• ustawicznie nawiązywać do wiadomości opanowanych, wiązać ich poszcze­gólne części w całość (zintegrować wiedzę w świadomo­ści uczniów);

• podkreślać zagadnienia główne i istotne (umożliwi uczniom uzy­skać podstawy szerszego systemu wiedzy,

• należy dążyć do usystematyzowania materiału nauczania → re­spektowanie związków rzeczowych i logicznych oraz odpowiednią ich hierarchizację,

• należy umożliwić uczniom poznanie struktury omawianego zagadnie­nia → podzielenie materiału na sensowne partie i opanowywania ich w ciągłym nawiązywaniu do jakichś całości,

• należy rozpocząć opracowanie nowego materiału po całkowitym przyswojeniu poprzedniego materiału,

• systematyzowanie i uogólnianie należy prowadzić na każdym etapie przyswajania wiadomości, szczególnie przy końcu tematu i na końcu działu programu nauczania,

Z. wiązania teorii z praktyką

• przed działaniami praktycznymi należy uczniom przekazać określone wiadomości,

• reguły, zasady, definicje związane z działalnością uczniów powinny być wynikiem ich własnej działalności,

• zakres wiedzy uczniów powinien być rozszerzany poprzez aktywność uczniów,

• praktyczne operacje uczniów powinny mieć charakter kształcący

Z. trwałości

• „stosowanie takich metod i środków, dzięki którym wiadomości uczniów będą się stawać coraz to bardziej trwałe, dokładne i głębokie, usystematyzowane i użyteczne”

• trwałość wiedzy warunkują następujące elementy:

- respektowanie wszystkich zasad kształcenia,

- stosowanie różnorodnych metod i środków,

- odpowiednie utrwalanie i powtarzanie,

- pozytywny stosunek ucznia do materiału nauczania warunkowany jest przez: zainteresowanie, przeżycia, motywację, użyteczność wiedzy dla ucznia.

• zasady ważne w realizacji z.trwałości:

• należy wytworzyć pozytywne motywy uczenia się, ukierunkować zainteresowania uczniów do nowego materiału,

• zapewnić każdemu uczniowi aktywny udział w zajęciach poprzez właściwe przygotowanie i prowadzenie zajęć pod względem organizacyjnym i dydaktycznym,

• utrwalanie przerobionego materiału rozpoczynać wtedy, gdy uczniowie go zrozumieli,

• częstotliwość powtórzeń powinna być zgodna z krzywą zapominania, czyli największa bezpośrednio po opanowaniu nowego materiału,

• przekazywanie informacji należy łączyć w układy logiczne, a uczniów wdrażać do naukowej weryfikacji praw, zasad, reguł,

• systematycznie kontrolować i oceniać pracę ucznia

• krzywa zapominania

Zasada operatywności wiedzy uczniów:

• konieczność stwarzania sytuacji wymagających przede wszystkim posługiwania się zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami w pracy szkolnej i pozaszkolnej

• wymaga możliwie pełnej świadomości myślenia i działania

• muszą się wykazywać inicjatywą, pomysłowością i posługiwaniem się wiadomościami w sytuacjach różnych od tych jakie sobie przyswajali

Z. indywidualizacji i zespołowości:

• postuluje potrzebę zachowania indywidualnego podejścia do ucznia w warunkach pracy zespołowej, poprzez takie organizowanie procesu dydaktycznego, którym uwzględnione są indywidualne możliwości każdego ucznia jak i współpraca i współdziałanie wszystkich uczniów w klasie

• najczęściej indywidualizację nauczania osiąga się poprzez zróżnicowanie treści kształcenia bądź tempa uczenia się, odpowiedni dobór metod, środków i form kształcenia.

• nieodzowna jest dobra znajomość uczniów → pozwala nauczycielowi określić poziom ich rozwoju i możliwości psychofizyczne, dostosować treści i wymagania pod względem zakresu i jakości.

---