OBSERWACJA
wygląd zewnętrzny (cechy fizyczne, ubiór, kosmetyka i higiena)
tzw. wskaźniki konstytucjonalne (budowa ciała, proporcje, masa ciała - dane ważne w zaburzeniach psychosomatycznych, anoreksji itp.)
zachowanie osoby badanej
- wskaźniki temperamentu (wrażliwość, wydolność, męczliwość, tempo pracy, ruchów, mowy)
- ekspresja emocjonalna i wegetatywne/fizjologiczne wskaźniki emocji (napięcie mięśniowe, tempo oddechu, pocenie się, wydzielanie śliny), nastrój osoby, adekwatność reakcji emocjonalnej do treści sytuacji
- formalne cechy zachowania werbalnego (czyli nie tylko treść a: intensywność głosu, dynamika w intensywności, tembr głosu, cechy artykulacji i wymowy, wyraźność-niewyraźność, tempo i jego zmiany, łatwość wypowiadania się, czas latencji po pytaniach diagnosty, płynność, bogactwo słownika, adekwatność stosowanych wyrazów)
- wskaźniki behawioralne, zachowanie badanego w interakcji z diagnostą (na tej podstawie hipotezy o zachowaniu osoby badanej w stosunku do innych osób - postawa dominująca lub uległa, skłonność do reagowania agresją w sytuacji zagrożenia, aktywność lub bierność w kontaktach społecznych, chęć „wyłudzenia czegoś”)
- niespójność i niezgodność w zachowaniu badanego (czy podczas każdego spotkania zachowuje się tak samo, na podstawie tego wyczuwamy, „że coś jest nie tak”)
- wskaźniki przedmiotowe (wytwory badanego lub rzeczy należące do osoby badanej).
Funkcje danych z obserwacji:
stanowią źródło hipotez pozwalających modyfikować przebieg wywiadu
umożliwiają kontrolę stanu emocjonalnego osoby badanej i przebieg kontaktu
źródło danych diagnostycznych (pomocniczy charakter danych obserwacyjnych, dane te służyć mogą formułowaniu hipotez; weryfikacja tych hipotez wymaga całościowego spojrzenia na wszystkie dane z wywiadu).
Warto po zakończeniu wywiadu dokonać oceny zmienności emocji w trakcie wywiadu, rejestrując, przy których tematach czy problemach dane emocje się pojawiły. Dostarczy to dodatkowych informacji diagnostycznych.
dr Bernarda Bereza Obserwacja