POJĘCIE CZASU WOLNEGO I JEGO ZNACZENIE. BUDŻET CZASU WOLNEGO 2 zjazd\

Czas wolny - „...jest zespołem zajęć, którym jednostka może się z własnej woli poświęcić w okresie wolnym od obowiązków zawodowych, rodzinnych i społecznych albo w celu wypoczynku lub rozrywki, w celu bezinteresownego rozwoju swojej wiedzy i wykształcenia, albo też dobrowolnego udziału w życiu społecznym, czy też wreszcie w celu rozwoju nieskrępowanych zdolności twórczych”. (J. Dumazedier)

Czas wolny dziecka - „okres dnia, który pozostaje do jego wyłącznej dyspozycji po uwzględnieniu czasu przeznaczonego na naukę szkolną, posiłki, sen, odrabianie lekcji, niezbędne zajęcia domowe. Wolny czas dziecka obejmuje także dobrowolnie na siebie przyjęte obowiązki społeczne, na przykład spełnianie jakiejś funkcji w organizacji harcerskiej, pracę w samorządzie szkoły, świetlicy, domu kultury itp. Czas wolny dziecka to czas, który może być przeznaczony na jego odpoczynek, rozrywkę i zaspokajanie osobistych zainteresowań”. (K. Czajkowski)

Cechy odróżniające czas wolny dzieci i młodzieży od czasu wolnego dorosłych:

• czas wolny dzieci i młodzieży jest wolny od nauki i nie jest równoznaczny z czasem wolnym od pracy ludzi dorosłych,

• w czasie wolnym młodzież podejmuje mniej ról społecznych, które są traktowane mniej poważnie ze względu na mniejszy stopień odpowiedzialności

• rodzaj podejmowanej przez młodzież aktywności w czasie wolnym podlega wielu restrykcjom ze względu na niższy status społeczny

• młodzież jest zależna od rad i poleceń osób dorosłych.

Aspekty czasu wolnego dzieci i młodzieży:

• socjologiczny (ma wartość wychowawczą ponieważ czas wolny ułatwia kontakty i przeżycia społeczne, dzięki którym rozwija się u dzieci potrzeba współdziałania z innymi, co sprzyja uspołecznieniu, a w konsekwencji porównywaniu własnego postępowania z postępowaniem innych),

• ekonomiczny (polega na planowym zapewnieniu odpowiedniej ilości czasu wolnego oraz stwarzaniu warunków sprzyjających należytemu wykorzystaniu tego czasu),

• psychologiczny (rozwijającej się psychice dziecka nie wystarcza tylko i wyłącznie nauka szkolna; w czasie wolnym dziecko rozwija i kształci swoje zainteresowania, i uzdolnienia, ale również zdradza potrzebę rozrywki, przyjemności i zadowolenia po wysiłku umysłowym podejmowanym w szkole; rozwijają się pozytywne cechy charakteru: koleżeńskość, uprzejmość itp.),

• fizjologiczno-zdrowotny (stanowi dla młodego organizmu zabezpieczenie przed nadmiernymi obciążeniami i zadaniami szkolnymi; wiąże się z odprężeniem psychofizycznym po zajęciach szkolnych oraz dostarczeniem dziecku dużego zasobu ruchu fizycznego na świeżym powietrzu, co korzystnie wpływa na układ kostno-mięśniowy, krążenia, trawienny, regulując przemianę materii),

• pedagogiczny (polega na przejawianiu własnej inicjatywy i samodzielności w organizowaniu sobie różnych zajęć rekreacyjnych według własnych potrzeb i zainteresowań; poprzez to dziecko rozumie konieczność samowychowania, podnoszenia i rozwijania zainteresowań).

Funkcje czasu wolnego:

• wypoczynkowa (polega na oderwaniu się od obowiązków powodujących wysiłek i wywołujących napięcie nerwowe; wypoczynek zapewnia organizmowi potrzebne po pracy i nauce w szkole odprężenie i odnowę sił; wypoczynek może być bierny i czynny; w czasie wolnym najlepiej podejmować wypoczynek czynny związany ze zmianą miejsca pobytu),

• rozrywkowa (jest ściśle powiązana z wypoczynkiem, polega na kompensacji monotonii dnia, nudy, wprowadza elementy zabawy, przygody, zaspokaja głód wrażeń, angażuje psychikę, przynosi radość i zadowolenie),

• samokształceniowa (polega na rozwoju zainteresowań i uzdolnień; dzięki samokształceniu człowiek nabywa nowe umiejętności, kształci swój intelekt i wolę, doskonali się, ma możliwość samorealizowania, samourzeczywistnienia),

• aktywizacyjno-społeczna (polega na celowym aktywizowaniu jednostki w czasie wolnym, na wiązaniu się z innymi, z którymi razem projektuje i realizuje różne formy zajęć; podejmowanie zajęć w grupie daje możliwość lepszego przeżywania radości, porównywania własnego postępowania z innymi, oddania koleżeńskiego dla innych),

• wychowawcza (polega na ciągłym, ustawicznym przygotowywaniu człowieka do aktywnego, samodzielnego i racjonalnego wypełniania czasu wolnego różnorodną działalnością rekreacyjną aprobowaną społecznie, dającą wypoczynek, kulturalną rozrywkę oraz rozwijającą jego osobowość. To także kształtowanie nawyków, przyzwyczajeń i postaw wobec rekreacji i turystyki).

Właściwa organizacja czasu wolnego powoduje:

• kształtowanie i przyspieszanie rozwoju dzieci i młodzieży,

• kształtowanie uczuć patriotycznych,

• branie udziału w życiu społecznym,

• wyrabianie nawyku współdziałania w grupie,

• rozwijanie i kształcenie uczuć moralnych,

• kształtowanie poczucia dyscypliny,

• rozwijanie pożądanych cech charakteru (wytrwałość, aktywność, samodzielność, obowiązkowość, odpowiedzialność),

• wykrywanie i rozwijanie zainteresowań, talentów (artystycznych, sportowych).

Czynniki determinujące budżet i sposób wykorzystania czasu wolnego :

• środowisko społeczne (miasto, wieś),

• poziom wykształcenia,

• płeć,

• wiek,

• sytuacja rodzinna,

• poziom zamożności.
  WSPÓŁCZESNE FORMY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO 3 zjazd

Współczesne formy spędzania czasu wolnego:

• Turystyka

• Sport

• Środki masowego przekazu

• Teatry i filharmonie, wystawy i muzea

• Samokształcenie

• Amatorstwo artystyczne

• Majsterkowanie i amatorstwo techniczne

• Hodowla amatorska

• Zabawy i kontakty towarzyskie

• Kolekcjonerstwo

• Aktywność społeczna

Współczesne formy spędzania czasu wolnego:

• Czytanie książek, gazet, czasopism

• Spotkania, wizyty, zabawy towarzyskie, gry

• Słuchanie radia,

• oglądanie telewizji

• Zajęcia turystyczne, turystyczno-rekreacyjne

• Czynne uprawianie sportu

• Teatr, instytucje muzyczne, artystyczne i kulturalne

• Hobby

• Słuchanie muzyki, oglądanie video

• Spacery

• Praktyki i zajęcia religijne

• Praca i działalność społeczna

• Inne formy

Współczesne formy spędzania czasu wolnego (najczęściej praktykowane):

• Turystyka

• Sport

• Środki masowego przekazu

Podział turystyki ze względu na cel wyjazdu

• turystyka krajoznawcza,

• turystyka wypoczynkowa,

• turystyka zdrowotna,

• turystyka kulturowa,

• turystyka sportowa,

• turystyka religijna,

• turystyka pielgrzymkowa.

Istotnym jest również podział turystyki nie ze względu na konkretne kryteria, ale ze względu na specyficzne cechy, które rzutują na całą sferę organizacji i obsługi osób w niej uczestniczących.

Najważniejsze z nich to:

• turystyka biznesowa,

• turystyka kongresowa,

• turystyka motywacyjna,

• turystyka etniczna,

• turystyka alternatywna

TURYSTYKA KONGRESOWA

Zaliczamy do niej różnego rodzaju wyjazdy na konferencje, sympozja, seminaria itp. Uczestniczą w niej głównie naukowcy, politycy, członkowie różnych organizacji społecznych, gospodarczych, kulturalnych, sportowych itp. Są to wyjazdy krótkoterminowe, elitarne, grupowe i wymagają określonej jakości usług, w tym zwłaszcza konieczności zapewnienia odpowiednio dużych i dobrze wyposażonych w nowoczesny sprzęt obiektów. Obsługą tego typu imprez turystycznych najczęściej zajmują się wyspecjalizowane instytucje

TURYSTYKA MOTYWACYJNA

Ta forma turystyki traktowana jest jako jeden z elementów nowoczesnego zarządzania oraz kształtowania stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie. Jest bardzo popularna w USA i w Europie. Zaliczamy tu wyjazdy turystyczne organizowane przez pracodawców dla swoich pracowników. Stanowią one z jednej strony nagrodę za rzetelną pracę lub osiągnięty sukces, z drugiej zaś rodzaj zachęty na przyszłość. Turystyka motywacyjna ma wzbudzić u jej uczestnika uczucie wdzięczności i lojalności wobec własnej firmy.

TURYSTYKA ETNICZNA

Ta forma w głównej mierze dotyczy turystyki międzynarodowej. Zaliczamy do niej podróże związane z miejscem pochodzenia (urodzenia i zamieszkania) w przeszłości, zarówno samych turystów, jak i ich przodków. Zatem będą to podróże odbywane przez emigrantów do kraju własnego pochodzenia lub podróże, w czasie których uczestnicy odwiedzają swoje dawne tereny, które w wyniku zmiany granic państwowych znajdują się aktualnie na terytorium innego kraju. Z tą formą wiąże się zjawisko diaspory, rozumiane jako rozproszenie danej narodowości na obczyźnie oraz powstawanie grup etnicznych na emigracji. Dla tych grup turystyka jest jedną z podstawowych form utrzymywania więzi z ojczyzną.

TURYSTYKA ALTERNATYWNA (ZRÓWNOWAŻONA)

Charakteryzuje się nowym sposobem podejścia do turystyki, polegającym na preferowaniu takich form uczestnictwa oraz organizacji i obsługi ruchu turystycznego, który opiera się na zasadzie zrównoważonego rozwoju. Jego istotą jest, aby rozwój turystyki na danym terenie odbywał się z korzyścią dla środowiska przyrodniczego i kulturowego, ludności terenów odwiedzanych, organizatorów turystyki, jak i dla samych turystów. Jest ona przeciwieństwem turystyki masowej. Główną ideą turystyki alternatywnej jest kontrolowany rozwój, indywidualizacja, aktywność i wysiłek oraz poszukiwanie jak najbliższego kontaktu z ludnością miejscową.

TURYSTYKA ALTERNATYWNA (ZRÓWNOWAŻONA) c.d.

Z turystyką alternatywną blisko związane są pojęcia ekoturystyki i agroturystyki. O ile turystyka alternatywna to raczej nowy sposób podróżowania, to ekoturystyka odnosi się do nowych form planowania rozwoju turystycznego i prowadzenia działalności gospodarczej w turystyce. Natomiast agroturystyka jest rodzajem turystycznej działalności gospodarczej, polegającym na przyjmowaniu turystów we własnym gospodarstwie rolnym.

Turystyka alternatywna - to taka forma turystyki, której uczestnicy działają zgodnie z prawami przyrody i potrzebami człowieka (J. Krippendorf).

Turystyka alternatywna - jest to próba znalezienia i upowszechnienia rozsądnych, innych możliwości, odmiennych w stosunku do przeważających dotychczas szablonowych form turystyki masowej, zawierających wiele dysfunkcji. Jest to turystyka oparta na motywach krajoznawczych, uprawiana w małych, często nieformalnych grupach, także indywidualna, turystyka trudna, wymagająca gruntownego przygotowania, odporności psychicznej, wysiłku umysłowego i nierzadko fizycznego (W. Gaworecki).

Cechy turystyki alternatywnej

• przyjazna środowisku i ludziom,

• dostosowana do środowiska i potrzeb człowieka,

• odpowiedzialna,

• zielona,

• łagodna,

• zrównoważona,

• wspierająca.

Główne idee turystyki alternatywnej (wg W. Gaworeckiego)

• poszukiwanie kontaktu z ludnością autochtoniczną,

• zaspokajanie potrzeb wypoczynkowych różnych grup ludności,

• troska o interesy mieszkańców terenów odwiedzanych przez turystów,

• ochrona wartości rodzimej kultury odwiedzanych zbiorowości,

• preferowanie samoorganizacji i programowania celów turystycznych przy niskim udziale niedużych biur turystycznych,

• stosunkowo wysoki stopień trudności jej uprawiania; od jej zwolenników oczekuje się wysiłku fizycznego i umysłowego, co upodabnia ją do turystyki kwalifikowanej.

Ekoturystyka - to świadoma podróż do naturalnych miejsc przyrodniczych, która z jednej strony pomaga chronić środowisko naturalne, a z drugiej strony podtrzymuje dobrobyt lokalnych mieszkańców (Amerykańskie Stowarzyszenie Ekoturystyczne)

Ekoturystyka - to koncepcja turystyki związanej ze środowiskiem przyrodniczym, organizowanej i zarządzanej w sposób zrównoważony, zawierającej elementy edukacji ekologicznej oraz wnoszącej wkład finansowy w ochronę przyrody. (Międzynarodowe Centrum Ekoturystyki).

Ekoturystyka - forma turystyki, która aktywnie zbliża do natury, daje bliższe i pełniejsze poznanie związków człowieka z otaczającym go środowiskiem na poziomie istotnego, indywidualnego doświadczenia. Tak pojęta turystyka nie jest oparta na systemie zakazów, ale ma (…) spełniać rolę wychowawczą. Jest odwrotnością koncepcji umasowienia turystyki (…). Wspólnym mianownikiem wszystkich proponowanych rozwiązań jest proekologiczny sposób aranżacji różnych jej form (…) (H. i M. Styczyńscy).

Cechy ekoturystyki

• jest formą aktywnego i pogłębionego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych,

• strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności,

• dostarcza środków finansowych dla skutecznej ochrony wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej,

• respektuje przyrodnicze, kulturowe i społeczne uwarunkowania, raczej się do nich dopasowuje, niż chce je zmieniać,

• dąży do minimalizacji szkodliwego oddziaływania na środowisko, tak aby zapewnić ciągłość użytkowania zasobów,

• rozwija się spokojnie i operuje głównie małą skalą,

• zabiega o akceptację lokalnych społeczności i szanuje ich decyzje,

• wspomaga gospodarkę danego regionu,

• wymaga od turystów aktywności, służy zdrowiu, poszerza wiedzę i ekologiczną wrażliwość,

• służy rozwojowi przyjacielskich stosunków między turystami a goszczącą ich społecznością, przy pełnym poszanowaniu odrębności,

• stara się ograniczyć zbędne zużycie surowców i energii.

Agroturystyka - jest określeniem, które zastąpiło będące dotychczas w użyciu pojęcie „turystyka wiejska”, „wieś letniskowa” lub „wczasy pod gruszą”

Obejmuje ona te formy turystyki, które odbywają się na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, z wykorzystaniem budynków mieszkalnych i gospodarczych ludności wiejskiej na cele noclegowe (…) może być też związana z udziałem w pracach gospodarstwa chłopskiego, w zamian za udzielony nocleg i wyżywienie. (T. Łobożewicz)

Agroturystyka - jest tą formą uprawiania turystyki, która odbywa się na terenach wiejskich o charakterze przejściowym, co do intensywności zagospodarowania pomiędzy ekstensywnie wykorzystanymi obszarami chronionymi, a intensywnie używanymi rejonami rekreacyjnymi. Są nimi tereny osiedleńczo-rolne, charakteryzujące się harmonijnie skojarzonymi elementami krajobrazu przyrodniczego i kulturowego. Osadnictwo wiejskie stanowi dla agroturystyki główną bazę noclegową i żywieniową, którą turyści wykorzystują do wielokrotnych (…) wypadów na otaczające tereny (M. Drzewiecki)

Agroturystyka - jest to rodzaj działalności gospodarczej w turystyce, polegający na przyjmowaniu gości w gospodarstwie rolnym.

Cechy agroturystyki

• czyste środowisko przyrodnicze z dużą ilością starodrzewów,

• niska gęstość zaludnienia,

• harmonijny krajobraz uprawowy,

• sprzyjająca struktura agrarna (gospodarstwa małe i średnioobszarowe),

• rezerwy w zasobach mieszkaniowych ludności.

Czynniki utrudniające rozwój agroturystyki

• opory psychologiczne części ludności wiejskiej stanowiącej hermetyczne społeczności, nieufne wobec obcych,

• niewysoki, choć stale wzrastający, standard techniczny,

• powszechny brak kanalizacji sieciowej,

• nieprzystosowanie budynków i ich otoczenia do funkcji rekreacyjnych,

• standardowe budownictwo mieszkalne o zunifikowanej, złej architekturze,

• niepełny produkt agroturystyczny, ograniczony zwykle do usług noclegowo-żywieniowych,

• brak systemu promocji i dystrybucji,

• słaba telefonizacja wsi, co utrudnia możliwości informacyjno-akwizycyjne i rezerwacyjne.

ZNACZENIE ODPOCZYNKU I ZABAWY 4 zjazd

Odpoczywanie - oznacza przerwanie jakiejś pracy połączonej z wysiłkiem i spędzenie czasu na spoczynku.

Istota odpoczynku - polega na odreagowaniu zmęczenia i znużenia utrudniających lub uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie ustroju, a tym samym zapobieganiu powstawaniu szeregu niebezpiecznych chorób.

Zmęczeniem i znużeniem - nazywamy odpowiednio niekorzystny stan fizjologiczny i psychiczny ustroju. Zmęczenie spowodowane jest wysiłkiem fizycznym. Jest to zatem rzeczywisty ubytek zasobu sił fizycznych - energii gromadzonej w organizmie. Znużenie natomiast to stan psychiczny odpowiadający fizycznemu zmęczeniu, jest ubytkiem potencjału psychicznego, subiektywnym odczuciem naruszenia równowagi psychicznej.

Długotrwałe zmęczenie i znużenie może doprowadzić do przemęczenia i znużenia przewlekłego, a następnie do wyczerpania.

Przemęczenie, znużenie przewlekłe i wyczerpanie to główne przyczyny takich chorób jak:

• zawał serca,

• wrzody przewodu pokarmowego,

• przedwczesna bezpłodność,

• przedwczesna skleroza,

• nadciśnienie tętnicze krwi,

• przedwczesne starzenie się.

Przyczyny przewlekłego znużenia i wyczerpania:

• praca (intensywność pracy, niepewność),

• hałas (komunikacyjny, przemysłowy, osiedlowy),

• zanieczyszczenie środowiska (szkodliwe substancje w wodzie, żywności, powietrzu, pomieszczeniach zamkniętych),

• trudności współżycia (w pracy, w domu, w otoczeniu).

Warunki dobrego odpoczynku:

• własne mieszkanie,

• kontakt z przyrodą,

• życzliwość,

• bezpieczeństwo socjalne,

• satysfakcja z dobrze wykonanej pracy.

Istota zabawy - polega na aktywności umysłowej lub fizycznej, odmiennej od aktywności zawodowej ze względu na jej rodzaj i cel.

Cechy zabawy - zabawa w odróżnieniu od odpoczynku nie wymaga spokoju, ciszy, izolacji, lecz zmienności, bogactwa wrażeń, ryzyka, współzawodnictwa, przygody, nowych sytuacji.

Rola zabawy życiu człowieka:

• przedłużanie młodości,

• przystosowywanie do życia,

• zaspokajanie potrzeby prestiżu,

• pozytywny wpływ na pracę zawodową.

Funkcje zabawy:

• wychowawcza,

• zdrowotna,

• wypoczynkowa,

• kulturotwórcza,

• kompensacyjna.

FORMY SPĘDZANIA CZASU WOLNEGO O OGRANICZONEJ POPULARNOŚCI

Samokształcenie - to realizowany samodzielnie przez osobę uczącą się ogół czynności i procesów kształcenia, umożliwiających ludziom bez udziału osoby kształcącej (nauczyciela) poznanie przyrody, społeczeństwa i kultury, a zarazem uczestnictwo w ich przekształcaniu, jak również możliwie wszechstronny rozwój własnej sprawności fizycznej i umysłowej, zainteresowań i zdolności.

Samokształcenie - jest to pożyteczna forma spędzania czasu wolnego, polegająca na dobrowolnie i samodzielnie podjętym procesie kształcenia się w najróżnorodniejszych dziedzinach nauki, techniki, gospodarki, sztuki i kultury, zwykle nie związanych z własną pracą zawodową.

Amatorstwo artystyczne - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego polegającą na dobrowolnym i samodzielnym zdobywaniu i rozwijaniu umiejętności przeciwstawnych zawodowym w różnych dziedzinach sztuki. Może być uprawiane indywidualnie, np. plastyka, tkactwo, filmowanie, fotografowanie, jak i zespołowo, np. chóry, orkiestry, teatry.

Majsterkowanie i amatorstwo techniczne - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego, polegającą na samodzielnym wykonywaniu prac typu rzemieślniczego (budowlanych, stolarskich, ślusarskich, kowalskich, murarskich, malarskich, hydraulicznych, monterskich itp.), zwykle nie związanych z własną praca zawodową.

Najbardziej rozpowszechnione wśród amatorstwa technicznego są: budownictwo domków letniskowych i altan działkowych oraz modelarstwo.

Hodowla amatorska - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego polegającą na samodzielnym hodowaniu różnych gatunków zwierząt lub uprawianie różnych odmian roślin w domach lub na działkach pracowniczych (rekreacyjnych), często choć nie zawsze bezinteresownie.

Do hodowli amatorskiej zaliczamy hodowanie wszelkiego rodzaju ssaków, ptaków, ryb, kwiatów, krzewów i drzew. Najpospolitsze jest hodowanie gołębi oraz miłośnicza uprawa ogródków działkowych.

Zabawy i kontakty towarzyskie - to forma spędzania czasu wolnego, której pożyteczność może być bezsporna lub też poważnie kwestionowana. Polega na organizowaniu w domach prywatnych, kawiarniach, klubach, świetlicach i innych lokalach powszechnej użyteczności spotkań towarzyskich, różnorodnych rozrywek i gier, często połączonych z jedzeniem i piciem, muzyką, tańcem, prelekcją i dyskusją na dowolne tematy lub zwykłym plotkowaniem.

Kolekcjonerstwo - jest to gromadzenie, według określonych kryteriów, dzieł sztuki, pamiątek historycznych, książek, archiwaliów, zabytków kultury materialnej, okazów przyrody, przedmiotów rzadkich lub ciekawych.

Kolekcjonerstwo - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego, która polega na gromadzeniu przeróżnych przedmiotów według określonych, ważnych dla zbieracza kryteriów.

Kolekcjonować można następujące przedmioty: monety, porcelanę, naczynia szklane, zabawki, naklejki reklamowe, książki, karty pocztowe, widokówki miast, zbiory fotografiki zwierząt, roślin, architektury, zbiory minerałów, okazy owadów, motyli, ziół, przedmioty codziennego użytku.

Aktywność społeczna - jest pożyteczną formą spędzania czasu wolnego, która polega na dobrowolnym i zwykle bezinteresownym wykonywaniu różnorodnych prac na rzecz społeczeństwa poza obowiązkami zawodowymi i rodzinnymi.

Najpopularniejszym przejawem aktywności społecznej jest działalność w grupach celowych (zrzeszeniach).

---