Pytania egzaminacyjne
Pytanie 1
Scharakteryzuj pojęcie prawa
zespół reguł stanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy danego państwa, posłuch wobec których zapewnia to państwo dzięki przymusowi.
Pytanie 2
Klasyfikacja pojęcia prawa: prawo materialne - prawo formalne
Prawo materialne - ogół norm regulujących treść stosunków prawnych.
Prawo formalne - tryb postępowania przed organami władzy publicznej; normy te mają za zadanie prowadzić do urzeczywistniania norm prawa materialnego umożliwiając m. in.: dochodzenie uprawnień, egzekwowanie obowiązków, stosowaniem sankcji ujętych w prawie materialnym
Pytanie 3
Klasyfikacja pojęcia prawa: prawo podmiotowe - prawo przedmiotowe
Prawo przedmiotowe - ogół norm składających się na system prawa, obowiązującego w różnych okresach.
Prawo podmiotowe - zespół uprawnień służących podmiotom prawa.
Pytanie 27
Scharakteryzuj pojęcie rzeczy
Rzeczy: artykuł 45 kodeksu cywilnego stanowi, że rzeczami są tylko przedmioty materialne mające charakter samoistny. Nie są rzeczami dobra niematerialne, prawa, energia, złoża minerałów kopaliny, res omnium comunes (woda płynąca, woda w morzu), zwierzęta Cecha przedmiotu materialnego jest jego samoistność, a poprzez to takie zindywidualizowanie i wyodrębnienie go na tle innych przedmiotów, że może być potraktowany jako przedmiot samodzielny.
Rodzaje rzeczy:
a)
Nieruchomości: (def. Art. 46 k.c.) nieruchomości gruntowe, budynki trwałe z gruntem związane lub ich części, jeżeli na podstawie szczególnych przepisów stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności tak zwane nieruchomości budynkowe.
Ruchomości: wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomościami.
b)
oznaczone co do tożsamości: rzeczy, które wykazują cechy indywidualne (np. obraz)
oznaczone co do gatunku: rzeczy odpowiadające pewnym cechom rodzajowym (np. zboże)
Części składowe: (def. art. 47 k.c.) nie są odrębnymi rzeczami!!!
Patrz art. 48 i 191 k.c.
Pytanie 33
Scharakteryzuj pojęcie służebności gruntowej
Służebność gruntowa jest to ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość służebną w celu zwiększenia użyteczności innej nieruchomości zwanej władnącą. Nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości prawem, z którego wynika, że właściciel innej nieruchomości może korzystać w określonym zakresie z nieruchomości obciążonej. Służebność gruntowa może mieć na celu zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej lub jej oznaczonej części.
Dzieli się je na czynne (np. służebność przejazdu) i bierne (np. zakaz wznoszenia budynku ponad pewną wysokość).
Może powstać w drodze umowy, orzeczenia sądowego, orzeczenia administracyjnego lub zasiedzenia. Służebność gruntowa jest jedynym ograniczonym prawem rzeczowym, które można zasiedzieć.
Służebność wygasa na skutek jej niewykonywania przez 10 lat.
Można ją przenieść na inną osobę tylko razem z nieruchomością.
Pytanie 34
Scharakteryzuj pojęcie służebności osobistej
Służebność osobista - obciążenie nieruchomości na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonania oznacza się w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Jest to prawo terminowe i wygasa najpóźniej z chwilą śmierci uprawnionego. Służebność osobista nie może wchodzić do masy spadkowej. Służebność osobista jest niezbywalna. Nie można przenosić uprawnienia do ich wykonywania. Nie można jej nabyć poprzez zasiedzenie. Jeżeli uprawniony z tytułu służebności dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swojego prawa, właściciel nieruchomości obciążonej może zażądać zmiany służebności na rentę.
Pytanie 35
Scharakteryzuj pojęcie zastawu
Zastaw: (def. art. 306 k.c.), na treść prawa zastawu składają się: 1) możność zaspokojenia z rzeczy oddanej w zastaw bez względu na to czyją jest w momencie zaspokojenia własnością, 2) pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi. Przedmiotem zastawu mogą by tylko rzeczy ruchome (nie wyjęte z obiegu) oraz prawa zbywalne, także udział współwłaściciela we własności rzeczy. Zastaw może zabezpieczać wierzytelność pieniężną i niepieniężną. Powstanie: 1,5. Jeśli przedmiot wydano właściciel rzeczy traci prawo korzystania z rzeczy, ma natomiast prawo do rozporządzania nią.
Zastaw rejestrowy: oprócz ustanowienia zastawu w drodze umowy należy jeszcze dokonać jego ujawnienia w Rejestrze Zastawów. Rejestr jest jawny. Instytucja zastawu rejestrowego umożliwia na pozostawienie rzeczy w posiadaniu właściciela
Pytanie 36
Scharakteryzuj pojęcie hipoteki
Hipoteka: prawo, obciążające nieruchomość na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości (akcesoryjność) przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (art. 65 ust. o ks. wiecz. i hip.). Z hipoteką łączą się dwa uprawnienia: 1) pierwszeństwo zaspokojenia przed wierzycielami osobistymi i 2) skuteczność obciążenia względem każdoczesnego właściciela nieruchomości. Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne i może być określona tylko kwotą pieniężną. Przedmiotem hipoteki może być: 1) prawo własności nieruchomości, 2) udział współwłaściciela we własności nieruchomości, 3) użytkowanie wieczyste, 4) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, 5) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, 6) wierzytelność zabezpieczoną hipoteką. Powstanie: 1 (forma aktu notarialnego i wpis do księgi wieczystej),2,4,5. Hipoteka wygasa: 1) wskutek wygaśnięcia wierzytelności, 2) zniesienia jej przez czynność prawną, 3) złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego, 4) konfuzji, 5) w związku z wykreśleniem bez podstawy prawnej.
Hipoteka łączna - hipoteka ustanowiona na kilku nieruchomościach jednocześnie. (umowna; przymusowa)
Niepodzielność hipoteki - w wypadku podziału nieruchomości obciążonej hipoteką ciąży ona w całości na każdej z nowopowstałych działek. W pewnych wypadkach można żądać zniesienia hipoteki obciążającej działki powstałe w wyniku takiego podziału.
Szczegółowość hipoteki - hipoteką można obciążyć tylko określoną nieruchomość mającą urządzoną księgę wieczystą.
Pytanie 40
Scharakteryzuj pojęcie czynności prawnej
Czynność prawna - stan faktyczny w skład którego wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli, stanowiące uzewnętrznioną decyzję podmiotu prawa cywilnego wywołania określonych skutków cywilnoprawnych, z którym to skutkiem prawnym ustawa wiąże skutki wyrażone w tym oświadczeniu, a także w tym oświadczeniu nie objęte, lecz wynikające z ustawy, zasad współżycia społecznego lub określonych zwyczajów. (zdarzenie prawne, które polega na świadomym zachowaniu się osoby fizycznej (względnie organu osoby prawnej), w którym przejawia się dążenie do osiągnięcia określonych skutków cywilnoprawnych).
Pytanie 43
Opisz wady oświadczenia woli
Wady oświadczenia woli
Wady oświadczenia woli są, ujęte w art. 82-88 kodeksu cywilnego. Wyróżniamy cztery wady oświadczenia woli:
Brak świadomości lub swobody
Pozorność czynności prawnej
Błąd
Groźba
Brak świadomości lub swobody
Brak świadomości jest wadą związaną z pozostawaniem w stanie psychicznym, który całkowicie uniemożliwia świadome lub swobodne podjęcie decyzji i wyrażenie woli. Stan ten może być wywołany rozmaitymi przyczynami, z których najczęściej wymienia się chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub inne, nawet przemijające zaburzenia psychiczne (np. wskutek nadużycia alkoholu lub innych używek, wysokiej gorączki, zaawansowanych zmian miażdżycowych itp.). Wyłączenie świadomego powzięcia decyzji i wyrażenia woli może mieć miejsce bez całkowitej utraty świadomości - wystarczy znaczne nasilenie przyczyny. Nie jest natomiast konieczne, aby znajdująca się w takim stanie osoba była ubezwłasnowolniona.
Brak swobody, ma on miejsce, gdy proces decyzyjny i uzewnętrznienie woli zostają zakłócone przez czynniki powodujące niezdolność wyboru miedzy taką lub inną decyzją, przy czym chodzi o czynniki znajdujące się wewnątrz osoby składającej oświadczenie woli. W wielu przypadkach przeprowadzenie granicy między brakiem świadomości a brakiem swobody jest bardzo trudne ze względu na to, iż przyczyny je wywołujące mogą być podobne lub nawet te same (np. w wypadku niektórych chorób psychicznych).
Oświadczenie woli dotknięte wadą braku świadomości lub swobody przy podejmowaniu lub wyrażaniu decyzji jest z mocy prawa nieważne, co oznacza, iż czynność prawna nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Sąd z urzędu uwzględnia tą sankcję, nawet jeśli żadna ze stron sporu się na nią nie powoła.
Pozorność czynności prawnej
Z wadą tą mamy do czynienia, gdy strony składają sobie oświadczenia woli dla pozoru, czyli bez zamiaru wywołania skutków prawnych (pozorność zwykła) lub z zamiarem wywołania skutku innego, niżby to miało wynikać z treści pozornej czynności prawnej (pozorność kwalifikowana).
Warunkiem zaistnienia tej wady jest świadomość niezgodności dokonanej czynności z wolą osoby składającej oświadczenie oraz ujawnienie tego wobec adresata, akceptującego taki stan rzeczy. Łączy się to zazwyczaj z chęcią wprowadzenia innych osób lub organów w błąd.
Przykładem pozorności zwykłej jest fikcyjna umowa sprzedaży nieruchomości, którą strony zawierają przed notariuszem, miedzy sobą umawiając się, że nie wywoła ona żadnych skutków prawnych. Umowa taka, w zamierzeniu stron, ma służyć np. ukryciu majątku sprzedającego przed wierzycielami.
Z kolei o pozorności kwalifikowanej będziemy mówić, gdy np. pod umową sprzedaży nieruchomości strony ukryją darowiznę nieruchomości, aby w przyszłości nie trzeba było uwzględniać tej darowizny przy dziale spadku.
Czynność prawna pozorna jest zawsze z mocy prawa nieważna (podobnie jak czynność dokonana w stanie braku świadomości lub swobody). Sprawa jest prosta, gdy mamy do czynienia z pozornością zwykłą. Natomiast w przypadku pozorności kwalifikowanej nieważna jest czynność pozorna, ale czynność ukryta może być ważna, jeśli strony zawierając czynność pozorną dopełniły wszystkich wymogów dotyczących czynności ukrytej, w tym zwłaszcza formy tej czynności. Niemniej jednak orzecznictwo Sądu Najwyższego i postulaty w doktrynie zmierzają do ograniczenia ilości takich przypadków (orzeczenie SN z 12.10.2001 r. sygn. akt II CKN 631/00 - stwierdzające, iż umowa sprzedaży ukryta pod umową darowizny jest zawsze nieważna, pomimo iż do niedawna uznawana była w orzecznictwie za umowę ważną).
Ważnym elementem jest również ochrona osób trzecich, które niekoniecznie z łatwością mogłyby się dowiedzieć o wadzie pozorności. Dlatego też pozorność wcześniej złożonego oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność później dokonanej czynności prawnej, jeżeli czynność ta była odpłatna i gdy wskutek niej osoba trzecia zyskała prawo lub została zwolniona ze zobowiązania. Warunkiem jest jednak dobra wiara osoby trzeciej, co oznacza, że osoba ta nie może wiedzieć o pozorności. Wtedy - pomimo że wcześniejsza czynność pozorna była nieważna - osoba trzecia zachowuje nabyte prawo lub zostaje zwolniona od jakiegoś obowiązku (np. osoba trzecia może w opisanych okolicznościach nabyć służebność gruntową od osoby, która z powodu pozorności umowy sprzedaży nieruchomości nie nabyła własności tej nieruchomości).
Błąd
Za błąd uważa się niezgodne z rzeczywistością wyobrażenie o czynności, przy czym niezgodność może dotyczyć tak faktów, jak i prawa. Nie jest błędem mylne przekonanie co do rozwoju przyszłych wydarzeń (np. ktoś kupuje działkę rolną, bo liczy, że w przyszłości dojdzie do zmiany charakteru tej działki i stanie się ona działką budowlaną).
Rozróżniamy błędy co do treści czynności prawnej i błędy nie dotyczące tej treści. Znaczenie mają, co do zasady, tylko te pierwsze, zaś te drugie - jedynie w nielicznych przypadkach (błędem co do treści jest np. błąd co do pochodzenia towaru od danego wytwórcy, gdy kupujący nabywa podróbkę perfum znanej firmy sądząc, że kupuje oryginalny produkt).
Błąd musi być istotny, co oznacza, że gdyby składający oświadczenie woli oceniał sprawę rozsądnie (obiektywna istotność) i nie pozostawał w błędzie, nie złożyłby tego oświadczenia (subiektywna istotność) tej treści.
Gdy mamy do czynienia z oświadczeniami woli skierowanymi do drugiej osoby, to oprócz powyższych warunków, musi zostać spełniona jedną z następujących przesłanek dodatkowych:
błąd musi być wywołany przez adresata oświadczenia woli, chociażby w sposób niezawiniony (np. w sklepie z dziełami sztuki sprzedawca kopię obrazu oznaczył jako oryginał),
adresat musi o błędzie wiedzieć (w tym samym sklepie klient oświadcza, że chce kupić oryginał, kupuje kopię, a sprzedawca zdaje sobie sprawę, że jest to kopia),
adresat mógł się z łatwością o błędzie dowiedzieć (sprzedawca nie zdaje sobie sprawy, że jest to kopia, ale ponieważ jest specjalistą, powinien to zauważyć). Gdy jednak czynność prawna jest nieodpłatna, przesłanki wiedzy adresata nie mają znaczenia.
Kwalifikowaną postacią błędu jest podstęp, czyli błąd wywołany umyślnie w celu uzyskania od kogoś oświadczenia woli. Wtedy nie jest istotne, czy wywołał go adresat oświadczenia woli czy osoba trzecia, jeżeli adresat o nim wiedział i nie zawiadomił składającego oświadczenie. Jeżeli błąd został wywołany podstępnie nie musi on dotyczyć ani treści czynności prawnej, ani być obiektywnie istotny.
Czynności dotknięte błędem są ważne, ale można je unieważnić poprzez uchylenie się od skutków swojego oświadczenia woli. W tym celu należy skierować do drugiej strony czynności odpowiednie pismo w ciągu roku od momentu wykrycia błędu. W takim wypadku w wyniku złożenia oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych czynność prawna będzie traktowana jako nieważna od samego początku.
Groźba
O groźbie mówimy, gdy ktoś, w celu zmuszenia drugiej osoby do złożenia oświadczenia woli, zapowiada użycie środków mogących wywołać negatywne konsekwencje.
Groźba musi być poważna, tzn. że osoba zmuszana może realnie obawiać się grożącego jej lub osobie trzeciej niebezpieczeństwa osobistego lub majątkowego, przy czym to niebezpieczeństwo nie musi grozić natychmiast, lecz może być odsunięte w czasie (np. ktoś grozi kobiecie w ciąży, że zabije jej dziecko po urodzeniu). Groźba musi być też bezprawna, co oznacza, że zagrożono użyciem środka niezgodnego z prawem lub, co prawda zgodnego z prawem, ale kłócącego się z normami etycznymi przyjętymi w społeczeństwie (np. groźba ujawnienia kompromitujących faktów z życia prywatnego).
Między groźbą a złożonym oświadczeniem określonej treści musi istnieć związek przyczynowy, a więc zależność tego rodzaju, że w przypadku braku groźby dana osoba nie złożyłaby takiego oświadczenia. Co istotne, do kategorii groźby nie zalicza się przypadków przymusu bezpośredniego (np. ktoś siłą przytrzymując czyjąś rękę, zmusza tę drugą osobę do złożenia podpisu pod umową), ponieważ wtedy nie mamy w ogóle do czynienia ze złożeniem oświadczenia woli.
Oświadczenie woli złożone pod wpływem groźby, podobnie jak przy błędzie, jest ważne, ale można się od niego uchylić na piśmie w ciągu roku od ustania stanu obawy
Pytanie 45
Scharakteryzuj pojęcie zobowiązania
Zobowiązanie: stosunek prawny w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej (dłużnik) świadczenia, a ta druga powinna to świadczenie spełnić.
Pytanie 51
Opisz umowę najmu
Umowa najmu - w polskim prawie cywilnym umowa, w której wynajmujący zobowiązuje się oddać przedmiot najmu do używania najemcy, na czas oznaczony lub nieoznaczony, w zamian za wynagrodzenie w postaci czynszu płaconego przez najemcę. Przedmiotem najmu mogą być rzeczy ruchome, jak również nieruchomości, a także części rzeczy jako całości lub nawet jej części składowe. Wyłączone z najmu są rzeczy zużywalne a także prawa. Wynajmujący ma obowiązek wydania najemcy rzeczy w stanie przydatnym do umówionego użytku i utrzymywanie go w odpowiednim stanie przez cały czas trwania umowy na swój koszt. Najemca ma obowiązek płacenia czynszu, który może być ustalony w pieniądzach lub innych świadczeniach, a także używania rzeczy w sposób przewidziany w umowie i sprawowania nad nią pieczy. Stosunek najmu wygasa automatycznie z upływem okresu na jaki umowa została zawarta. Jeśli czas nie został oznaczony wygasa na skutek wypowiedzenia.
Pytanie 53
Opisz umowę składu
Umowa składu - Przez umowę składu przedsiębiorca składowy zobowiązuje się do przechowania, za wynagrodzeniem, oznaczonych w umowie rzeczy ruchomych. Przedsiębiorca ten jest obowiązany wydać składającemu pokwitowanie, które powinno wymieniać rodzaj, ilość, oznaczenie oraz sposób opakowania, jak też inne istotne postanowienia umowy. Przedsiębiorca odpowiada za szkody wynikłe z utraty, ubytku lub uszkodzenia rzeczy, chyba że udowodni, że nie mógł im zapobiec, mimo dołożenia należytej staranności. Jest także obowiązany dokonywać odpowiednich czynności konserwacyjnych. Odszkodowanie nie może przewyższać zwykłej wartości rzeczy, chyba że szkoda wynika z winy umyślnej albo rażącego niedbalstwa przedsiębiorcy składowego. Przedsiębiorcy służy na zabezpieczenie roszczeń o składowe i należności uboczne, ustawowe prawo zastawu na rzeczach oddanych na skład.
Pytanie 54
Opisz umowę spedycji
Umowa spedycji - umowa polegająca na tym, że jedna z jej stron - spedytor zobowiązuje się do wykonania różnego rodzaju usług związanych z przewozem w ramach działalności własnego przedsiębiorstwa, np. do wysłania lub odbioru przesyłki, druga strona - do zapłaty w zamian za to wynagrodzenia.
Pytanie 58
Scharakteryzuj pojęcie bezpodstawnego wzbogacenia
Bezpodstawne wzbogacenie: polega na osiągnięciu (i) korzyści majątkowej (ii) bez podstawy prawnej kosztem innej osoby, (iii) między wzbogaceniem a zubożeniem musi istnieć związek przyczynowy. Jest ono podstawą roszczenia majątkowego - bezpodstawnie wzbogacony jest obowiązany do wydania korzyści w naturze, a gdyby nie było to możliwe - do zwrotu jej wartości osobie, kosztem której korzyść została odniesiona. Roszczenie o zwrot jest zawsze mierzone wartością mniejszą - zubożony nie może zadać więcej niż wynosi jego uszczerbek albo korzyść uzyskana przez wzbogaconego. Nie można jednak żądać zwrotu, gdy ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją, powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.