Typologia układu nerwowego Pawłowa

Pawłow wysunął hipotezę, że różnice między jednostkami sprowadzają się do szeregu kombinacji właściwości układu nerwowego.

Tymi właściwościami są według niego:

Siła podstawowych procesów nerwowych - pobudzenia i hamowania

Ruchliwość tych procesów

Równowaga tych procesów

Siła procesu pobudzenia: przejawia się głównie w wydolności funkcjonalnej, tj. zdolności komórek nerwowych do wytrzymywania długotrwałego lub krótkotrwałego lecz silnego pobudzenia, bez przechodzenia w stan hamowania ochronnego. Im silniejsze (lub bardziej długotrwałe) są bodźce, na które jednostka jest zdolna reagować adekwatnie, tym silniejszy jest proces pobudzenia.

Hamowanie ochronne: przejawia się w zmniejszeniu lub zaniku reakcji na bodźce długotrwałe lub o dużej sile.

Siła procesu hamowania: przejawia się w zdolności do wytwarzania reakcji warunkowych, takich jak wygasanie, różnicowanie, czy opóźnianie.

Równowaga procesów nerwowych: określa stosunek między siłą procesu pobudzenia i siłą procesu hamowania. Relacja między siła obu tych procesów decyduje o zrównoważeniu lub niezrównoważeniu jednostki.

Ruchliwość procesów nerwowych: decyduje o szybkości zmiany jednego procesu nerwowego na drugi. W zachowaniu przejawia się to w szybkości przejścia od jednej sytuacji do drugiej, od stanu biernego w stan czynny, i przeciwnie.

Kombinacja wymienionych właściwości układu nerwowego pozwoliły wydzielić cztery typy układu nerwowego.

Typ układu nerwowego

silny słaby (melancholik)

zrównoważony niezrównoważony (choleryk)

ruchliwy powolny

(sangwinik) (flegmatyk)

1.Typ silny, zrównoważony, ruchliwy (sangwinik): człowiek szybki, łatwo dostosowujący się do zmiennych warunków życia. Charakteryzuje go duża odporność na trudne warunki życia.

2. Typ silny, zrównoważony, powolny (flegmatyk): reaguje spokojnie i powoli, wykazuje niechęć do zmiany otoczenia, jest odporny na bodźce silne i długotrwałe.

3. Typ silny niezrównoważony, z przewagą pobudzenia (choleryk): człowiek o dużej energii życiowej przy jednoczesnym braku opanowania; gwałtowny i wybuchowy.

4. Typ słaby (melancholik): człowiek mało odporny na działanie silnych bodźców dodatnich jak też hamulcowych. Często bierny i zahamowany. Silne bodźce mogą wywołać u niego zaburzenia w zachowaniu.

---