Europejskie procedury administracyjne

Geneza europejskich procedur administracyjnych:

Nie ma jednolitej procedury administracyjnej, nie ma jednego modelu postępowania adm. , który obowiązywałby w europie. Możemy mówić o procedurach, które występują w poszczególnych krajach europejskich. Pewne standardy proceduralne oznaczone w ramach organizacji międzynarodowych. Rada Europy opracowała główne standardy, w których opierają się post. adm. państw członkowskich Rady Europy. Postępowanie, które jest przeprowadzane przed organami UE wyróżniające pewne elementy właściwe dla post adm.

Kształtowanie się post. adm. w europie.

Rozwinęły się ok XIX wieku, ponadto prawo adm. wyodrębniło się w przełomie XVIII wieku. Postępowanie adm. wyodrębniło się z prawa adm. państwo prawne związane adm. z ustawą, prawem. Organy władzy musiały respektować prawo. Ustawa wiąże dwustronnie. Taki stan rzeczy doprowadził do relacji władza państwa - jednostka. Relacje to opierają się na wzajemnych prawach i obowiązkach. Pierwsze konstytucje powstały właśnie na gruncie państwa prawa oraz rozwoju praw człowieka oraz tego, że władza ma określone obowiązki. Pierwsze ustawy, ustawodawstwo były podwalinami procedur adm. Administracja ponosiła odpowiedzialność za swe działania, zaczęto stosować określone standardy procedur. Schematy te to początki procedur adm. Ta schematyczność ułożyła się według procedur schematów w europie.

- Pierwszy model opiera się na prawie stanowionym gdzie najważniejszą rolę odgrywa ustawa, która przyjmuje rolę kodeksu, skodyfikowane post. adm. Polska - Austria.

Prawo zwyczajowe - nie ma ustaw, prawo do dominuje w W. Brytanii, nie ma spisanego prawa, Francja model mieszany. Rozwijało się post. sądowo adm. w 2 modelach w europie. Pierwszy model opiera się na sądach powszechnych, nie ma odrębnych sądów adm. a sprawy sądowo - adm. przekazywane są sądom powszechnym, np. W. Brytania, Belgia, Szwajcaria, Włochy.

- Drugi model - powołano odrębne sądy adm. gdzie sądy te zajmują się tylko sprawami sądowo - adm., np. Polska, Francja, Niemcy.

W sądownictwie adm. sądy rozpatrują spory, które powstają między organem a obywatelem, dotyczy działalności administracji lub jej bezczynności.

Próby kodyfikacji prawa w europie

Ustawa badeńska z 1884 r. uregulowało postępowanie sporne w administracji. Ustawa hiszpańska z 1889 r. pierwsza próba całościowej regulacji post. adm.

Przykłady kodyfikacji postępowania w europie.

- kodyfikacja pełna - zakłada, że cała procedura jest uregulowana w jednej ustawie, ale jest to założenie teoretyczne gdyż regulacja właściwie jest uzupełniona przez inne.

- kodyfikacja ramowa - jest jedna ustawa, która tworzy schemat ogólny, opracowuje się ustawy które regulują odmienności postępowania.

- kodyfikacja częściowa - reguluje się jakąś część postępowania, np. postępowanie dowodowe przed I instancją.

Model regulacji rozproszonej wielowarstwowej, nie ma w ogóle kodeksu, a postępowanie opiera się na zwyczajach albo na zwyczaju rozproszonych regulacji prawnych. W prawie proceduralnym wyroki mają znaczącą rolę.

Żadne z tych modli nie uwzględniają federacji, np. Szwajcaria, Niemcy.

Postępowanie generalnie w europie podlega kontroli wewnętrznej i zewnętrznej. Kontrola wewnętrzna odbywa się wewnątrz adm. i jest to kontrola instancyjna. Kontrola zewnętrzna, różne organy kontrolują.

Zasady nad Polskim prawem post. adm.

- zasady mają charakter przepisów wiążących

- zasada pisemności

- szybkości

- prostoty

- dwuinstancyjności

- trwałości decyzji

- praworządności

- prawdy obiektywnej

- ugodowego załatwiania spraw spornych

- czynnego udziału strony

- informowania

Postępowanie przed I instancją

Podmioty post. adm.

- organ

- strona

Strona - jest nią każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo każdy, kto żąda od organu czynności ze względu na swój interes lub obowiązek prawny. Może działać samodzielnie lub przez pełnomocnika.

Pełnomocnik - ten, którego sami powołamy

Przedstawiciel - ma osoba, która nie może prowadzić sprawy.

Strona ma prawo:

- do wszczęcie postępowania

- do informacji

- czynnego udziału w sprawie

- wniesienia środka zaskarżenia do wyższej instancji

Podmioty biorące udział w postępowaniu:

Osoby związane z post. dowodowym, podmioty na prawach strony, prokurator, organizacja społeczna, rzecznik praw obywatelskich.

Organy postępowania adm. , np. dyrektorzy szkół, organy samorządów zawodowych.

Właściwość rzeczowa - pomoc społeczna - wójt. Właściwość miejscowa - wynika z kompetencji, decyduje miejsce zamieszkania strony, względnie jej siedziba.

Czynność procesowe

- wszczęcie postępowania z urzędu i na wniosek. Datą wszczęcia post. na wniosek jest data doręczenia organowi żądania, a z urzędu jest dzień pierwszej czynności organu (wysłanie zawiadomienia).

- złożenie podania

Formy wnoszenia podań

- Ustnie i pisemnie, za pomocą poczty elektronicznej (podpis elektroniczny).

- Doręczenia - termin liczymy od dnia doręczenia pisma

- wezwania - osobiste można żądać kiedy mieszka się na obszarze danej gminy

- protokoły i adnotacje - w protokołach utrwalamy zeznania świadków, oględziny

- udostępnienie akt - udostępnia podmiot będący stroną i podmiot działający na prawach strony. Podstawowym dowodem w post. są dokumenty. Dowodem w postępowaniu jest wszystko to co przyczyni się do wyjaśnienia sprawy a nie jest sprzeczne z prawem. Formy dowodzenia:

- rozprawa

- postępowanie gabinetowe.

Przerwa w toku postępowania

Ma dwie formy zawieszenie i umorzenia post. Idea zawieszenia (przerwa w post.) strona musi poczekać na wyrok lub orzeczenie sądu, albo jeżeli strona umrze.

Umorzenie jeżeli strona umrze i nie może jej nikt zatapiać, wtedy kiedy post. staje się bezprzedmiotowe lub jeżeli przestał istnieć przedmiot, który był ważny w sprawie. Umarza się w formie decyzji. Decyzja ta kończy postępowanie.

Czynności orzecznicze (rozstrzygające)

- decyzja o umorzeniu ma charakter merytoryczny

- postanowienie, np. odnowa przywrócenia terminu

- ugoda

Koniec postępowania przed I instancją

Model postępowania odwoławczego jest dwu etapowe:

- samokontrola - reguluje tryb wniesienia odwołania, sam może zmienić decyzje, jeżeli uwzględni całość zarzutu, przekazuje akta sprawy do organy wyższego stopnia.

Decyzje organu II instancji

- może utrzymać decyzje w mocy

- zmienić decyzje

- uchylić decyzje i wrócenie sprawy do I instancji

Europejskie standardy postępowania adm. i sądowo - adm.

Akty międzynarodowe:

- prawo unii europejskiej

- prawo rady europy

- orzecznictwo europejskiego trybunału praw człowieka i sprawiedliwości.

Standardy proceduralne ukształtowane są przez UE, prawo UE, prawo rady europy, orzecznictwo trybunałów międzynarodowych.

Źródła prawa w zakresie standardów proceduralnych:

- europejski kodeks dobrej administracji

- karta praw podstawowych przyjęta w Nicei w 2000 r.

Podstawowe zasady karty:

- bezstronne, terminowe, sprawiedliwe rozpatrzenie sprawy

- prawo do wysłuchania

- obowiązek uzasadniania decyzji adm.

- prawo zadawania pytań w języku przyjętym w traktacie, organy są zobowiązanie do udzielania odpowiedzi w języku, w którym zadane było pytanie

- obowiązek odszkodowawczy adm.

Rekomendacje i rezolucje Rady Europy:

1. rezolucja nr 31 z 1977r. o ochronie jednostki przed aktami adm. (rzetelne postępowanie prowadzone zgodnie z prawem wyraża ochronę osób fizycznych i prawnych, ochrona ich interesów)

Wymienia 5 zasad spraw. Post. adm:

- zasada wysłuchania (czynnego udziału strony w post.)

- zasada informowania

- prawo do pomocy i ustanowienie pełnomocnika (pomoc zwalnia z opłat, kosztów)

- zasada uzasadniania decyzji adm.

- zasada pouczenia

2. rezolucja nr 8 z 1978r. o pomocy prawnej i prawie do porady prawnej, nikt nie może być pozbawiony prawa do sądu z powodów finansowych, możliwość zwolnienia z kosztów sądowych i administracyjnych, oznacza pokrycie kosztów pełnomocnika. Prawo do porady prawnej i udzielania porad przez specjalistę w trakcie i poza postępowaniem

3. rekomendacja nr 16 z 1987r. w sprawie postępowań dotyczących znacznej liczby osób (3 grupy uczestników)

Handbook opracowany w latach 90-tych stanowi zbiór zasad proceduralnych dla krajów Rady Europy, zawiera wybrane orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Podzielony jest na zasady materialne i procesowe:

Zasady materialne:

- zasada praworządności - oparcie decyzji administracyjnej na przepisach prawa powszechnie obowiązujących,

- zasada równości wobec prawa,

- zasada proporcjonalności - użycie środków adekwatnych do sprawy,

- zasada obiektywizmu i bezstronności,

- zasada ochrony praw nabytych oznacza zakaz wydawania decyzji z mocą wsteczną,

- zasada otwartości - prawo do informacji

Zasady procesowe:

- zasada dostępu do administracji - każdy ma prawo żądać od organu rozpatrzenia jego sprawy, postępowanie adm. nie może być kosztowne,

- zasada prawa do wysłuchania,

- zasada prawa do reprezentacji i pomocy,

- zasada prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, wprowadzenie fikcji decyzyjnej (wydaje decyzję pozytywną lub negatywną),

- zasada prawa do powiadomienia do treści decyzji, do uzasadnienia tej decyzji, i do pouczenia,

- zasada prawa do oczekiwania, że akt będzie wykony w rozsądnym terminie.

Handbook wymaga by przestrzeganie wyżej wymienionych zasad obwarowane było trzema typami kontroli:

- wewnętrzną

- sądową

- ombucmana

5. rekomendacja nr 9 z 2000 r o alternatywnych środkach rozstrzygania sporów (spory pomiędzy organami adm. a osobami prywatnymi). Przewiduje typy postępowań pojednawczych.

Formy rozstrzygania sporów poza sądem:

- koncyliacje

- mediacje

- arbitraż

- ugoda

Ugodę można zawrzeć przed sądem. Mediacje i koncyliacje wspólną cechą jest to, że prowadzi ją osoba trzecia, w przypadku porozumienia dochodzi do zawarcia ugody. Różnicą w koncyliacji jest to, że prowadzący zamierza prowadzić do porozumienia, natomiast w mediacji prowadzący przedstawia projekt porozumienia.

Arbitraż to postępowanie pozapaństwowe, strony wybierają arbitra, z góry przyjmują jego werdykt (jest dla nich wiążący).

6. rekomendacja nr 16 z 2003r. w sprawie egzekucji decyzji adm. i orzeczeń sądowych - strona ma szanse dobrowolnego wykonania, wymaga by postępowanie egzekucyjne było uregulowane prawem. Proporcjonalność wykorzystania środków egzekucyjnych. Wykonanie orzeczenia sądowego - orzeczenie sądu może zobowiązywać organ do ponownego rozpatrzenia sprawy. Rekomendacja przewiduje możliwość ukarania organu grzywną, wypłaty odszkodowania, pociągnięcia do odpowiedzialności pracownika organu, np. odpowiedzialność dyscyplinarna, możliwość zastawienia decyzji orzeczeniem sądu.

7. rekomendacja nr 20 z 2004 r w sprawie sądowej kontroli aktów adm. rekomendacja wymienia również bezczynność. Wyłączone są ustawy oraz akty prawa prywatnego (umowy). Dostęp do sądu. Skargę do sądu może złożyć każdy kto ma w tym interes prawny. Prawo do wniesienia skargi mają również RPO i organizacja społeczna. Trzeba wyczerpać pozasądowe środki odwoławcze. Wymaga by okres nie był zbyt długi, a skarga nie była kosztowna, wymaga niezawisłości sędziów i niezależności sądów, wymienia prawo do rzetelnego procesu. Strony powinny mieć takie same prawa. Organ będący stroną musi przedstawić sądowi całą dokumentacje sprawy. Prawo do publicznej rozprawy do publicznego wyroku, wymaga się zachowania w postępowaniu adm. kontradyktoryjności (możliwość wyrażenia spornych argumentów). Sąd powinien mieć możliwość uchylenia decyzji adm. i przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia, a także wydania orzeczenia zastępującego akt adm.

5

---