1) OBJAWY KORZENIOWE
Objaw LASEQUEA pacjent leży na plecach, unosimy KD wyprostowaną ku górze. Pacjent odczuwa ból w okolicy lędźwiowej. Kąt podniesienia nie powinien przewyższać 30-40o naciągamy wtedy nerw, który przez wypuklinę ma do pokonania większą drogę i bardziej boli. Ból pod kolanem to objaw tylko przykurczu m kulszowo-goleniowego.
Objaw MACKIEWICZA pacjent leży na brzuchu zginamy nogę w kolanie i wykonujemy przeprost w stawie biodrowym. Pacjent odczuwa ból w odcinku lędźwiowym i przednią stroną uda.
Badanie czucia-najczęściej obniżone lub przeczulica.
Odruchy reakcja organizmu przez bodziec, mogą być osłabione, zniesione. Odruch kolanowy L2-L4. Odruch skokowy S1-S2.
Zakończenie leczenia bez zdjęcia RTG jest niepoprawne.
Zachowawcze leczenie bólów:
*okres ostry - leżenie wygodne, leki przeciwbólowe-Duże, łagodne ciepło - owinięcie kocem szalem, ćwiczenia mm brzucha. Leżeć na boku nogi podgięte do brzucha lub leżenie na plecach nogi zgięte w kolanach do kąta prostego.
*okres podostry - odciążamy kręgosłup, dajemy kule, można wprowadzić ćw, fizjoterapie, wyciągi i wzmacniamy mm grzbietu. Uświadamianie, (co zmienić w pracy, jak postępować, chodzić)
*okres przewlekły - profilaktyka nawrotów, fizjoterapia, wzmacnianie gorsetu mm.
Leczenie operacyjne - rzadko, 1-10% wymaga leczenia operacyjnego jej efekt są bardzo różne
2) WADY WRODZONE KD
Biodro zwiększenie przodoskręcenia szyjki k udowej. W dorosłego czl antetorsja wynosi 120, u noworodka28-32, jeśli jest większe niż 12 - wada postawy. Czł stojąc ma rzepki zwrócone do wew i brak zwe rotacji w biodrze. Kolano u noworodka szpotawe jest norma , kiedy dziecko zaczyna chodzić kąt uda i goleni wyrównuje się miedzy 2-3r ż do 100 koślawości, koło 7 r z zbliżony do czł dorosłego i u kobiet wynosi 8 a u mężczyzn 7 Koślawe KOLANO upośledzenie tworzy z osią dł uda kąt otwarty na zew rozciągnięte jest więzadło poboczne piszczelowe, m półbłoniasty,półściągnisty i czorogłowy uda natomiast w przykurczu jest poboczne strzałkowe, pasmo biodrow-piszczelowe, m dwugłowy uda. Przy koślawym kolanie mierzymy rozstęp miedzy kosatkami przyśrodkowymi przy zwartych kolanach [prawidłowo 4cm] KOLONAO Szpotawe os podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wew w przykurczu jest więzadło poboczne piszczelowe,m półbłoniasty,półścięgnisty. Mierzymy odległość miedzy kłykciami perzyśrodkowymi przy zwartych stopach. Trzon kości piszczelowej, udowej,strzałkowej wygięty jest na zew. Stopa na stopie wyróżniamy dwa sklepienia podłużne i poprzeczne. Sklepienie podłużne tworzy łuk podłuzny przyśrodkowy i boczny natomiast sklepienie poprzeczne-łuk poprzeczny. Ten łuk poprzeczny łączy głowa 5kości śródstopia.prwidłowo obciążona stopa opiera się o podłoże w 2ptk 1)guz kości pietowej 2) głowa 1 kości śródstopia 3) głowa 5kości śródstopia STOPA PŁASKA STATYCZNIE wyst najczęściej. Wada polega na zmniejszeniu podłużnego sklepienia na skutek niewydolności statyczno-dynamicznej. S PŁASKO-KOŚLAWA pięta ulega skręceni na zew i opiera się na brzegiem przyśrodkowym o podłoże. Dzieci zdzierają obuwie po srt wew. S SZOPTAWA skręcenie pięty do wew, oparcie na krawędzi zwe stopy. Obcas zdarty po srt zew. STOPA WYDRĄŻONA pogłębienie wydrążenia stopy między guzem piętowy a głowami k. Śródstopia ze skróceniem tego odcinak. Wysokie podbicie. Spłaszczenie łuku poprzecznego. PALCE STÓP 1)paluch koslawy-odchylenie do boku 2) paluch sztywny, sztywność w zgięciu podeszwowym 3) palce młotwczkowate kątowe zgięcie stawów międzypaliczkowych
3) Rehabilitacja przed zaprotezowaniem
Usprawnianie pacjentów po amputacji przed zaprotezowaniem:
Cel - wypracowanie odpowiedniego kikuta i podniesienie ogólnej sprawności pacjenta.
I - kształtowanie kikuta:
A). Bandażowanie kikuta.B). Właściwe ustawienie kikuta. C). Utrzymanie pełnego zakresu ruchomości w zachowanych stawach.
II - hartowanie kikuta po wygojeniu rany operacyjnej: A). Szczotkowanie kikuta. B). Oklepywanie kikuta. C). Opieranie i osiowy nacisk kikutem na podłoże o różnym stopniu twardości. III - dotykanie różnych miejsc kikuta pod kontrolą wzroku oraz ćwiczenia ułożenia czucia. Cel - zwalczanie zaburzeń czucia powierzchownego i głębokiego. IV - stosujemy ćwiczenia równoważne. V - ćwiczenia oporowe mięśni kikuta (około 3 tygodnie po zabiegu). VI - ćwiczenia koordynacji ruchowej. VII - ćwiczenia ogólnousprawniające:A). Ćwiczenia oddechoweB). Ćwiczenia oporowe zdrowych odcinków ciała (około 3-4 dni po zabiegu).C). Ćwiczenia na sali gimnastycznej (około 2 tygodnie po zabiegu).
4) REHABILITACJA w MPD
5) UKŁAD ODDECHOWY metody rehabilitacji
Do Zasad Reh leczniczej należą: profilaktyka + leczenie, jak najwcześniejsze wkroczenie z reh., systematyka i kolejność zabiegów, kontynuacja pozaszpitalna, kompleksowość,aspekt psychologiczny, społeczny i zawodowy.
Metody fizjoterapii
A)Ćw. oddechowe
Celem ich jest poprawa czynności układu oddechowego przez: utrzymanie prawidłowej wentylacji płuc, zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i przepony, nauczenie prawidłowego toru oddychania - torem przeponowym - torem brzusznym, zwiększenie siły mięsni oddechowych, pobudzenie do efektywnego kaszlu.
Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako: - bierne - wykonywane bez udziału chorego, - czynno - bierne - wykonywane przez chorego przy częściowej pomocy fizjoterapeuty, - wspomagane czynnymi ruchami kkg i kkd, - wolne-polegają na czynnym wykonywaniu prawidłowych oddechów w najbardziej dogodnych pozycjach,
- z oporem w czasie wdechu, wydechu lub podczas obu faz.
Ćwiczenia oddechowe prowadzi się w odpowiednich pozycjach ułożenieowych. Dzieki nim można ułatwić lub utrudnić wdech lub wydech, stabilizować jedną część klatki piersiowej oraz poprawić ruchomość drugiej, a również zwiększać udział przepony lub mięśni międzyżebrowych w czasie ćwiczeń. Przed przystąpieniem do ćwiczeń oddechowych konieczne jest uzyskanie rozluźnienia mięśni klatki piersiowe w razie ich nadmiernego napięcia. Stosunek czasu wdechu wykonywanego zawsze nosem do wydechu przez usta powinien wynosić 1:2 a czasami 1:3. należy dążyć do maksymalnego wydłużania czasu wydechu aż do uczucia braku powietrza. Podczas wdechu brzuch musi się unosić, w czasie wydechu opadać. Dla kontroli prawidłowość wykonania ćwiczenia fizjoterapeuta może delikatnie układać ręce na klatce piersiowej lub w okolicy nadbrzusza oraz mierzyć czas wdechu i wydechu. Może również umieścić przed ustami chorego kawałek ligniny lub waty, który podczas wydechu powinien jak najdłużej się poruszać. Liczba powtórzeń każdego ćwiczenia wynosi 6-8 razy. Zbyt intensywne ich stosowanie może prowadzić do zaburzeń równowagi kwasowo - elektrolitowej. W ćwiczeniach stosowanych w leczeniu bardzo ważna jest znajomość ustawieni przepony i ruchów klatki w różnych pozycjach wyjściowych. Bardzo istotne są ćwiczenia oddechowe torem przeponowym. Wymagają umiejętności jej obniżania podczas wdechu uwypuklenie brzucha) oraz unoszenia podczas wydechu (zapadanie brzucha).
B)Drenaż ułożeniowy. stosowanie odpowiednich pozycji ułożeniowych sprzyja usuwaniu wydzielin z drzewa oskrzelowego poprzez wspomaganie mechanizmów fizjologicznych (funkcja oczyszczająca nabłonka rzęskowego, odruch kaszlowy).Podstawową zasadą tej metody jest takie ułożenie chorego, aby drenowany odcinek płuca znajdował się powyżej wnęki-im wyżej tym lepiej. Stosuje się specjalne łóżka do drenażu lub łóżka pionizacyjne. Drenaż stosuje się kilkakrotnie w ciągu dnia przez 15-60 min. Przed przystąpieniem do drenażu chory przyjmuje leki mukolityczne, a przed zabiegiem doustnie płyn w ilości 250-500ml. W celu ewakuacji wydzieliny stosuje się również oklepywania klatki piersiowej lub wibrację. Oklepywanie wykonuje się od podstawy ku szczytom płuc w kilkuminutowych przerwach. Przeciwwskazaniem do drenażu jest uraz głowy, krwawienie mózgowe, niewydolność krążenia i nadciśnienie.
C) Nauka skutecznego kaszlu pozwalająca na szybkie zmiany ciśnienia w drogach oddechowych, co przyczynia się do usuwania wydzieliny z oskrzeli. Polega na pokaszliwaniu na wydechu (pojedyncze pokaszliwania w różnych fazach wydechu) oraz wymawianiu „r” podczas całego trwania wydechu.
D) Masaż klasyczny kl. piersiowej. Może być wykonywany przez chorego jak i opiekuna. Ma na celu zmniejszenie napięcia mięśni klatki piersiowej. Innymi metodami zmniejszania napięcia są sprężynowanie klatki piersiowej, opaska elastyczna i ćwiczenia rozluźniające.
6) RZS cw. rehabilitacja
Rehabilitacja lecznicza
W rehabilitacji leczniczej należy stosować leczenie farmakologiczne, leczenie ruchem, zapobiegać powstawaniu zniekształceń narządu ruchu lub je usuwać, leczenie czynnikami fizykalnymi, operacyjnie, zaopatrzenie ortopedyczne oraz psychoterapię.
Rehabilitacja w RZS jest zadaniem trudnym, bowiem z jednej strony zapobieganie tej chorobie jest niemożliwe ze względu na niewyjaśniona etiologie, a z drugiej, postępujący proces zapalny pozwala na ustalenie programu rehabilitacji tylko na krótkie okresy i zmusza do stałej zmiany metod terapeutycznych uwarunkowanych nowa lokalizacja zmian stawowych. Równocześnie stale towarzyszący procesowi ból ogranicza w znacznym stopniu aktywność ruchowa chorego. Ból pochodzenia stawowego zwiększa napięcie mięśni, co z kolei nasila ból. Celem jest przerwanie tego zjawiska przez działanie przeciwbólowe, rozluźniające i odciążające za pomocą preparatów farmakologicznych, kinezyterapii i fizykoterapii. Częstym błędem spotykanym w leczeniu rehabilitacyjnym jest rozciąganie leczenia według jednego schematu w czasie. Po leczeniu szpitalnym należy zapewnić choremu leczenie sanatoryjne, a następnie zalecić kontynuacje rehabilitacji w warunkach ambulatoryjnych i domowych.
Leczenie farmakologiczne chorych na RZS prowadzi reumatolog, biorąc pod uwaga okres choroby, dynamikę procesu zapalnego, wskazania i przeciwwskazania do określonej metody leczenia.
Leczenie ruchem należy rozpoznać od chwili rozpoznania RZS i prowadzić je ostrożnie, ponieważ u chorych łatwo występuje zaostrzenie procesu zapalnego w stawach pod wpływem nadmiernych obciążeń narządu ruchu. Należy starać się o uzyskanie tylko takiego przyrostu siły mięśni, który umożliwiałyby choremu wykonywanie lekkiej pracy fizycznej, zawodowej lub domowej. Trudnym zadaniem jest przekonanie chorego o konieczności codziennego wykonywania ćwiczeń. Powodują one, bowiem początkowo nasilenie się bólów stawów i mięśni, co chorzy tłumaczą sobie szkodliwym wpływem ruchu na ich stan zdrowia. Biorąc pod uwagą różnorodność zmian w narządzie ruchu oraz indywidualną dynamikę procesu chorobowego należy układać program usprawniania oddzielnie dla każdego chorego i to na niezbyt długi czas. W programie tym trzeba zmienić poza ćwiczeniami i zabiegami ukierunkowanymi na określoną część narządu ruchu również ćwiczenia ogólnie usprawniające. Ważne są też ćwiczenia zapobiegające zniekształceniom rąk i poprawiające ich czynność.
Wykonywanie samych tylko ćwiczeń leczniczych staje się jednak dla chorego z czasem mało atrakcyjne. Należy, więc podtrzymać aktywność ruchową przez odpowiednio dobraną terapią zajęciową, która daje zadowolenie z wykonywania konkretnej pracy. Terapia zajęciowa pomaga w usprawnianiu fizycznym i psychicznym, a także pozwala na ocenę przydatności chorego do pracy w nowym zawodzie.
Zasadniczym problemem u chorych pozostającym w łóżku w czasie dużych zaostrzeń jest zapobieganie powstawaniu zniekształceń narządu ruchu oraz usuwanie już istniejących. Dlatego od chwili rozpoznania RZS konieczna jest ścisła współpraca reumatologa z ortopedą.
Ważne dla profilaktyki zniekształceń narządu ruchu jest spanie oraz wypoczynek w ciągu dnia na twardym, równym podłożu w odpowiednim ułożeniu ciała. Chory nie może leżeć z poduszkami podłożonymi pod kolana jak na rys. 9, lecz tak, jak na rys. 10. ułożenie kończyn górnych należy często zmieniać. Rotacji kończyn dolnych na zewnątrz zapobiegają wałki sporządzone z płótna i wypełnione piaskiem, ułożone wzdłuż bocznych powierzchni ud i podudzi. Nie wolno leżeć na boku w pozycji przedstawionej na rys. 11, ponieważ sprzyja to powstawaniu przykurczów w stawie biodrowym i kolanowym. Leżąc na boku należy włożyć między kończyny dolne wałek z koca
W ciągu dnia konieczne są zmiany pozycji w łóżku, a zwłaszcza leżenie na brzuchu 2-2 razy dziennie przez 15-30 minut z odwiedzionymi udami i stopami poza brzegiem łóżka. Taka pozycja przeciwdziała powstawaniu końskostopia, przykurczów w stawach biodrowych, biodrowych a w razie ich istnienia działa korekcyjnie. Rozpoczynające się przykurcze będące następstwem przyjmowania przez chorego pozycji przeciwbólowych usuwa się zakładając wyciągi, umieszczając kończynę w łusce lub longecie gipsowej i przymocowując ją opaską.
Kiedy chory opuści łóżko, należy zwalczać przykurcze w stawach przez różnego rodzaju ćwiczenia lecznicze (czynne wolne, czynne z oporem, samowspomagane i inne). Ćwiczenia te powodują również przyrost siły mięśniowej oraz ogólnej wydolności i sprawności fizycznej. U chorych mających słabe mięśnie wskazane są ćwiczenia w odciążeniu i w odciążeniu z oporem. Celem ich jest przeciwdziałanie zanikom mięśni, ruchów zmienionych chorobowo powierzchni stawowych. W usuwaniu przykurczów w stawach pomocne są nadal różnego rodzaju wyciągi, szyny korekcyjne, łuski gipsowe lub z tworzyw sztucznych, a u niektórych chorych zabiegi operacyjne.
Leczenie czynnikami fizycznymi musi być u chorych na RZS szczególnie ostrożne. W podostrym okresie choroby polega ono na stosowaniu łagodnych zabiegów cieplnych działających raczej powierzchownie. Zaleca się, więc ciepłe okłady, nagrzewanie lampą Sollux, poduszką elektryczną, okłady parafinowe. Rozluźnienie napiętych mięśni ułatwia masaż wykonywany za pomocą ruchów głaskających, rozcierających i wibracyjnych.
Fizykoterapia. Stanowi nie mniej istotna niż farmakoterapia i kinezyterapia część kompleksowego leczenia chorego z RZS. W zależności od zastosowanego zabiegu lub ich kombinacji uzyskuje się efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny oraz poprawę funkcji elementów narządu ruchu. Fizykoterapia charakteryzuje się wielorakością czynników oddziaływania.. Jako zasadę należy przyjąć stosowanie w początkowych okresach leczenia fizykalnego bodźców łagodnych i zwiększać ich nasilenie w wyniku kontroli odczynów. Regularność w stosowaniu zabiegów jest w RZS bardziej istotna aniżeli wybór metody leczenia fizykalnego.
Termoterapia. Zastosowanie terapeutyczne ciepła i zimna należy do najdawniej znanych metod leczniczych. W ostatnich latach duża role przypisuje sie wariantowi tych zabiegów - krioterapii. Zasada działania zabiegów wytwarzających ciepło jest wywołanie czynnego przekrwienia, głównie o charakterze tętniczym. Powoduje to zwiększenie metabolizmu komórkowego, obniżenie napięcia mięśni, a nawet zmniejszenie lepkości płynu stawowego. Jest sprawa oczywista, ze tego rodzaju działanie jest niekorzystne we wszystkich znacznie nasilonych stanach zapalnych, a takim jest wczesny okres reumatoidalnego zapalenia stawów. W ostrej postaci RZS bardzo dobre rezultaty obserwuje się stosując leczenie zimnem - krioterapie. Dokładny mechanizm działania nie jest do końca poznany. Wiadomo, ze zastosowane zimno powoduje w danej okolicy początkowo skurcz drobnych naczyń krwionośnych, następnie reaktywne przekrwienie, zmniejszenie napięcia mięśni, a przede wszystkim wyraźne działanie przeciwbólowe. Efekty te pozwalają stosować następnie leczenie usprawniające. Wyróżniamy krioterapie miejscowa i uogolniona. Po krioterapii lokalnej efekt leczniczy trwa kilka godzin, dlatego optymalnym sposobem jest powtarzanie zabiegów 2 do 3 razy dziennie. Znacznie trwalsze efekty obserwuje sie po zastosowaniu krioterapii uogólnionej, przeprowadzonej w specjalnie skonstruowanych kabinach. Czas jednego seansu w kabinie w temperaturze -160*C wynosi 3 - 5 minut
Powstało wiele programów badawczych próbujących wytłumaczyć efekty działania krioterapii uogólnionej. I tak wykazano, ze dochodzi do blokowania receptorów odpowiedzialnych za zjawisko bólu w centralnym układzie nerwowym, zmniejszenie stężenia substancji wazoaktywnych (np. serotoniny, prostaglandyn), endorfin, cytokin oraz spadek liczby limfocytow pomocniczych a wzrost supresorowych. Tymi zjawiskami można częściowo wytłumaczyć obserwowane efekty kliniczne: zmniejszenie odczuwania bólu, zmniejszenie napięcia mięśni, nawet działanie immunomodulacyjne.
Przeciwwskazaniami do krioterapii sa: ciężkie choroby sercowo-naczyniowe, zapalenia nerek i pęcherza moczowego, nadwrażliwość na zimno, krioglobulinemia, hemoglobinuria spowodowana zimnem, objaw Raynauda, zapalenie naczyń (vasculitis). Zastosowanie elektroterapii we wczesnych, ostrozapalnych postaciach reumatoidalnego zapalenia stawów jest niewielkie, ponieważ może nasilać proces zapalny.
Znalazły zastosowanie głównie w przypadku istnienia powikłań RZS jak entezopatie, polineuropatie, zaniki mięśniowe, niewielkie zapalenia okolostawowe. We wspomaganiu terapii RZS znalazł również zastosowanie masaż leczniczy i to zarówno klasyczny, jak i w środowisku wodnym i przyrządowy. Należy pamiętać, ze sam masaż jest bierna forma leczenia i w celu osiągnięcia poprawy siły mięśniowej należy go skojarzyć z odpowiednia terapia ruchem. Masaż w połączeniu z kinezyterapia stosowany jest w leczeniu wzmożonego napięcia mięśniowego, zaników mięśni i istniejących parestezji