Działania niepożądane leków
1961r.- pismo „Lancet” - działanie niepożądane talidomidu -> wady wrodzone płodów
Choroby serca 750.000 zgonów/rok
Choroby nowotworowe 530.000
Udary mózgu 150.000
Działania niepożądane leków 100.000
Wypadki samochodowe 38.000
Działanie niepożądane - reakcja szkodliwa i niezamierzona, pojawiająca się w dawkach normalnie stosowanych u ludzi do celów profilaktyki, diagnozowania lub leczenia choroby albo modyfikowania funkcji fizjologicznej.
Podział działań niepożądanych:
A) dające się przewidzieć; związane z mechanizmem działania (np. NLPZ niszczące śluzówkę żołądka)
B) toksyczne, będące następstwem przedawkowania (np. paracetamol powoduje uszkodzenie wątroby)
C) niezależne od dawki, o podłożu immunologicznym, genetycznym, zależnym od płci, wieku (np. alergicy)
Znaczenie kliniczne działań niepożądanych:
Nieprzyjemne, przykre (np. nudności)
Uciążliwe (np. uporczywy suchy kaszel po inhibitorach konwertazy angiotensynowej; wymioty)
Upośledzona sprawność psychofizyczna chorych lub czynność narządów w małym stopniu (np. po przeciwpadaczkowych - fenobarbital -> senność; po przeciwhistaminowych I generacji; penetrują do OUN -> senność, koordynacja ruchowa)
Zagrażające zdrowiu/życiu; teratogenne, karcinogenne (np. cytostatyki)
Uzależniające (np. opioidy, benzodiazepiny, fenacetyna)
Leki:
W pełni bezpieczny; stosowany w lecznictwie ponad 15 lat; powoduje objawy uciążliwe
W dużym stopniu bezpieczny; stosowany w lecznictwie ponad 5 lat; powoduje w miernym stopniu upośledzenie czynności psychofizycznej
Lek o ograniczonym, ale akceptowanym stopniu bezpieczeństwa; stosowany w lecznictwie ponad 5 lat; objawy upośledzające sprawność w stopniu zmuszającym do odstawienia leku
Lek o ograniczonym, ale dopuszczalnym stopniu bezpieczeństwa; stosowany w lecznictwie od roku; objawy w stopniu zmuszającym do odstawienia występują u 0.1-1%
O nieokreślonym jeszcze stopniu bezpieczeństwa; stosowany w lecznictwie poniżej roku; dane odnośnie częstotliwości objawów zmuszających do odstawienia są sporne
Niebezpieczny; stosowany w lecznictwie ponad 5 lat; objawy zmuszające do odstawienia leku są częste (ponad 1%); duży potencjał uzależniający
Bardzo niebezpieczny; stosowany w lecznictwie powyżej roku; objawy zagrażające zdrowiu i życiu występują u ponad 1%.
Rofecoxib (Viox) - selektywne inhibitory COX-2 zwiększały ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych (czy inne coxiby też?)
Olanzepina - zaburzenia naczyniowe mózgu i zwiększona śmiertelność u osób z demencją (nie stosować u osób powyżej 65rż)
Paroksetyna, Fluoksetyna (leki przeciwdepresyjne hamujące wychwyt serotoniny) - nie stosować u chorych z tendencją samobójczą, ani u dzieci i młodzieży
Czynniki sprzyjające występowaniu działań niepożądanych:
Niepohamowana reklama leku
Polipragmazja (paracetamol = apap = panadol)
Starzenie się społeczeństwa
Wzrost popularności samoleczenia
Wydanie pacjentowi niewłaściwego leku
Zapobieganie w/w:
Systemowe monitorowanie działań niepożądanych i szybkie reagowanie administracyjne:
Wycofywanie leków
Kontrola nad reklamą
Racjonalne samoleczenie
Edukacja i propagowanie schematów leczenia w oparciu o fakty
Metody rejestracji działań niepożądanych:
Kontrolowane badania eksperymentalne fazy I-IV
Raportowanie spontaniczne
Nakazowe raportowanie spontaniczne (tzw. żółta karta)
Badania kohortowe
Badania kliniczno-kontrolne
Rejestrowanie sprzężone
Działania niepożądane:
22% - chemioterapeutyki
13% - choroby układu krążenia
11% - środki kontrastowe
4% - środki do znieczuleń
0.4% - salicylany -> zespół Rey`a
Mało - NLPZ (mimo, że tak często stosowane…)