Wykład 19.10.2008r.

WYKŁADNIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Egzamin pisemny 2 pytania 1 godzina

Pojęcie legalności - coś, co jest zgodne z prawem; łatwe i trudne przypadki stosowania prawa, decydująca ilość przypadków to łatwe przypadki; dwa odmienne zachowania się zgodne z prawem;

Definicja legalna - wiążące ustalenie przez prawodawcę rozumienia jakiegoś terminu;

- prawodawca wprowadza jakieś nowe pojęcia i je definiuje

- prawodawca używa jakiś znanych pojęć tylko chce je doprecyzować;

Trzy podstawowe problemy:

Problem pierwszy:

• Nie wiadomo za bardzo jak wygląda definicja legalna, definicje legalne są w specyficzny sposób zamieszczane w tekście - jeden z pierwszych artykułów zawiera cały szereg definicji legalnych

• Tzw. definicje nawiasowe - coś się definiuje i na końcu w nawiasie podaje się to pojęcie

• Czasem jakiś przepis zawiera definicję legalną i cały szereg poszczególnych przepisów lub kilka przepisów, które stanowią pojęcie definicji legalnej;

Podsumowując - definicja legalne może wyglądać różnie.

Problem drugi:

• Definicja legalna to taki sam fragment tekstu prawnego jak każdy inny i spór powstaje jak należy to rozumieć - cały problem polega na dokonaniu interpretacji

Trzeci problem:

• Dotyczy zakresu związania definicji legalnej - nie budzi wątpliwości, że jeżeli jakaś definicja legalna jest zawarta w akcie normatywnym to ona bezwzględnie wiąże w ramach tego aktu

Praktyczny problem - jeżeli interpretujemy dany akt normatywny i definicja legalna nie jest zawarta w tym akcie tylko w innym to jedne sądy szukają tych pojęć w innym akcie normatywnym a inne przyjmują inną interpretację;

Podsumowując: punktu wyjścia, jakim są definicje legalne szukamy w różnych możliwych rozwiązaniach. Szukamy różnych możliwych rozwiązań i patrzymy czy w tekście ustawodawca dał nam wyraźną wskazówkę - znaleźć to rozumienie w języku prawnym (język ustawodawcy).

Drugi obszar tego rozumienia to język prawniczy (język prawnika, judykatura -orzecznictwo) - odwołujemy się do orzecznictwa - albo zgadzamy się z sądem albo przyjmujemy co innego, najważniejsze żeby decyzja się utrzymała. Coraz częściej sądy odwołują się do doktryny (czyjegoś poglądu); poszukiwanie.

Trzeci obszar - domniemanie języka potocznego - przyjmuj to, co jest w tekście, jeżeli nie ma wyraźnej roli prawodawcy, że trzeba to rozumieć w inny sposób.

Schowkiem jest odwoływanie się do słownika języka polskiego - szukamy różnych rozumowań i te rozumowania stanowią podstawę rozstrzygnięcia. Z odwoływaniem się do słownika należy podchodzić niezwykle ostrożnie- słownik jest ostatecznym argumentem traktowanym jako punkt wyjścia, nie traktować słowników jako autorytatywne wyjście!

Podsumowując:

Mamy język prawny, prawniczy, potoczny - trzy miejsca, w których szukamy definicji legalnej, trzy miejsca gdzie szukamy możliwych rozumień, trzy schowki.

Różnica między tymi trzema językami:

Najważniejszy jest język prawny bogatszy niż język potoczny.

W przypadku braku definicji legalnej pierwszeństwo należy dać językowi prawniczemu.

Wykład 22.11.2008

Wykładnia językowa - rozumienie tekstu dobra interpretacja, chcemy ustalić co coś znaczy,

/jeżeli padnie pytanie na egzaminie o wykładnię językową to pisać o wszystkich działaniach które zmierzają do ustalenia rozumienia tekstu - o definicji legalnej, językach, interpretacjach- tak zanotowałam jak prof. mówił/

trzy zasady, błędy -

• Zakaz wykładni synonimicznej (różnym zwrotom nie należy dawać tego samego znaczenia), jeżeli prawodawca używa różnych pojęć to chce im przypisać różne znaczenie

• Postulat konsekwencji interpretatora (tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń - w ramach jakiegoś aktu normatywnego ten postulat w konsekwencji nas wiąże)

• Zakaz wykładni per-non-es, nie wolno Ci interpretować przepisów tak, aby pewne fragmenty okazały się zbędne (jedną z podstawowych reguł interpretacyjnych jest reguła, iż nie wolno dodawać ani wyjmować nic w interpretacji - wszystko trzeba brać pod uwagę), nie można czegoś nie zauważyć, wyjmować z kontekstu

Wykładnia systemowa - rozumienie fragmentu jest zależne od rozumienia większej całości; dokonuje wykładni zgodnie z zasadami prawa;

Nie wolno wyciągać takich konsekwencji, że dane znaczenie jest ważniejsze, należy się rozglądać - jak dokonujesz interpretacji to tak żeby to pasowało do historii prawa;

Argumenty trzeba uzasadniać zawsze-

Zgodność z konstytucją - siła perswazyjna tego argumentu, pierwszy argument, którego powinno się używać, jednak nie należy traktować tego argumentu jako gotowego rozwiązania, Konstytucja to nie jest gotowy wzorzec;

Przepisy prawa unijnego -drugi ważny argument o charakterze perswazyjnym

Zasady- trzeci argument- przepisy ważniejsze - zajmują szczególną rolę w akcie normatywnym - należy popatrzeć na zasady i która z interpretacji najlepiej oddaje tą zasadę;

Wykładnia systemowa - to interpretator dokonuje wyboru tego tekstu (trzeba określić co się zrobiło, gdzie sięgnęło)

1 dyrektywa - interpretuj tak, aby nie doprowadzić do sprzeczności z innymi przepisami, szczególnie wyższymi)

Nie można interpretować przepisów tak, aby powstały przepisy w prawie

Luka w prawie - dwa rodzaje:

- luka prawdziwa - coś jest nienormowane, nie ma przepisu, ale nie jest to prawu obojętne

- luka fałszywa (pozorna) - celowo prawodawca coś pominął

Każda luka jest luką pomiędzy czymś a czymś! Luka jest pomiędzy tym co jest w tekście prawnym a tym co być powinno.

Wykładnia językowa - polega na ustaleniu znaczenia tekstu

Wykładnia systemowa - szukamy szerszego znaczenia tekstu

Wykładnia celowościowa - staramy się ustalić znaczenie tekstu poprzez cel

Wykładnia funkcjonalna (celowościowa) - interpretacja (ustalenie intencji autora). Pierwotnym przedmiotem interpretacji jest decyzja prawodawcy.

Rodzaje celów (dwa sposoby rozumienia celu):

1. celem jest cel prawodawcy

2. cel jest przypisywany konkretnym rozwiązaniom prawnym

Drugie rozróżnienie celu:

- czy chodzi nam o prawodawcę aktualnego czy historycznego

- ważny jest również stopień szczegółowości - sprzeczności między celami szczegółowymi i ogółowymi

Typologia celów jest różna.

Sposoby ustalania celów:

1. Powołujemy się na rzeczy, które są poza tekstem

2. Opieramy się na tekście

Pierwsza rzecz, do której sięgamy to są materiały przygotowawcze. Potem szukamy tego celu (przyjmujemy cel za kimś), intencje mają być jasne.

Ustalamy różne cele, cel widzimy oczyma interpretatora.

Wykład 06.12.2008.

Wykładnia systemowa - dyrektywa - dokonuje wykładni zgodnie z zasadami prawa

Zasady systemu prawa, pojęcie zasady w piśmie prawniczym, wykładnia i stosowanie prawa.

Zasada - norma konstruowania na bazie przepisów dobranych, konstruuje normę ogólną - zasadę; zasada- normy podstawowe zasadnicze, mające szczególne znaczenie dla systemu bądź danej gałęzi prawa.

Jak odróżnić te podstawowe normy od tych, które walorów podstawowości nie mają - dwa sposoby wyodrębniania norm zwanych zasadami:

1. ethos nie lex - zasad poszukuje się poza prawem - w normach moralnych, ekonomicznych, społeczno - politycznych

2. lex nie ethos - zasad poszukujemy w samym prawie, dwa sposoby szukania tych zasad:

• wnioskowanie indukcyjne

• konkretny przepis, który w ocenie wypowiadającego ma szczególna wagę

Ideologia zasad

Pojęcie zasady w pierwotnym znaczeniu - zasady w pierwotnym rozumieniu przyjęte przez dogmatyków to oceny, u podstaw których leży wartościowanie prawa.

Odmienne rozumienie od pojęcia zasady w pierwotnym znaczeniu przedstawia Ronald Dworkin - jeden z najwybitniejszych teoretyków prawa na świecie (objął katedrę teorii prawa na Oxfordzie)

H. Hart - zaproponował odmienne pojęcie zasady w piśmie prawniczym.

Spór Dworkina z Hartem - co to jest prawo i jak odróżnić normę należącą do prawa - spór między koncepcją prawa natury a pozytywizmem.

Pozytywiści mówią, że prawem jest to, co zostanie ustanowione przez konkretne organy, prawo zupełnie odmienne od moralności.

Pozytywizm twardy (pierwotny) - prawo to reguły ustanawiające obowiązki na rzecz społeczeństwa, prawem może być wszystko, co ustanowił kompetentny do tego organ. Krytycy mówią, że nie ma możliwości wyodrębnienia takich reguł w obrębie prawa. Na bazie tego Hart zaproponował koncepcję pozytywizmu miękkiego (wyrafinowany) - prawo składa się z reguł pierwotnych (w ujęciu Ostinowskim) i reguł wtórnych, które pozwalają na usunięcie reguł pierwotnych - reguły zmiany (dostosowują prawo do zmieniających się warunków społecznych). Trzy reguły wtórne:

• reguły orzekania - pozwalają na zastosowanie tych norm w praktyce

• reguła uznania - najważniejsza, pozwala zidentyfikować normę, jako należącą do systemu prawa, pozwala stwierdzić co jest prawem

• fakty społeczne - test kompetencji, moralność, reguła uznania, to ukoronowanie myśli Harta, ale i jego najsłabsza część. Lech Morawski nazywa ten pozytywizm martwym

Ostin - reguły, Hart - reguły pierwotne i wtórne, Dworki, który twierdzi, że

Prawo składa się z reguł oraz zasad.

Zasada- drugi rodzaj norm prawnych nie znany Hartowi i Ostinowi - integralna teoria prawa - trzecia droga prawa między pozytywizmem a prawem natury.

U podstaw koncepcji Dworkina leży nieograniczenie norm do roli wymiaru prawnego, ale odwoływanie się do głębszych zasad społecznych (normy, które są prawem bo wszyscy je przyjmują, ale nigdzie nie zostały zapisane).

Zasada- w znaczeniu normatywnym (pewne postulaty jak powinno się dana zasadę rozumieć) oraz w znaczeniu opisowym (co faktycznie uznaje się w praktyce za zasadę).

Koncepcja Dworkina jest koncepcją normatywną, definicja dworkinowska zasady jest definicją projektującą - proponuje charakterystykę zasady na przyszłość - skutek - nie wszystko to co dogmatycy nazywają zasadami będzie w ujęciu Dworkina. Dworkin wyodrębnia dwa rodzaje norm: zasady i reguły. Różnice między zasadami i regułami:

• reguły są konkluzywne - są stosowane zgodnie z maksymą wszystko albo nic - albo jakiś San zaistniał i wiążą się z tym skutki prawne albo nie

• zasady są niekonkluzywne - mogą być stosowane w większym lub mniejszym stopniu

• zasady mają wymiar wagi, których reguły są pozbawione (wszystkie reguły są tak samo ważne nie ma reguł ważniejszych i mniej ważnych, a zasady można hierarchizować - są zasady ważne, mniej ważne, hierarchia zasad)

• zasada nie jest ustalana abstrakcyjnie, proces ważenia zostaje ustalony przez organ stosujący prawo w każdym indywidualnym przypadku kolizji- waży się i jednej z zasad przyznaje się pierwszeństwo, fakt iż jakaś zasada raz miała pierwszeństwo nie oznacza, że tak będzie zawsze, orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego sprowadza się do ważenia zasad

• u Aleksego? - on zwraca uwagę na optymalizacyjny charakter zasad- zasady formułuje pewien cel, ideał, który powinien zostać spełniony w możliwie największym stopniu, ale stopień ich spełnienia zależy od prawnych i faktycznych możliwości

• w przypadku konfliktu dwóch reguł jedna wyłącza drugą - zastosowanie może znaleźć tylko jedna z nich - ustalić w drodze reguł kolizyjnych (lex superior derogat Inferiori - reguła hierarchiczności), Lex specialis derogat legi generali - Norma szczegółowa uchyla normę generalną -reguła szczegółowości, lex posterior derogat legi priori- Norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą

• kolizja reguła - zasada- pierwszeństwo ma reguła, bo reguły określają prawne możliwości realizacji zasad. Granice realizacji zasad - ( np. konstytucyjna zasada swobody działalności gospodarczej a z drugiej strony reglamentacja działalności gospodarczej); od ogólnej zasady istnieje 1 wyjątek - chyba że zasada wynika z aktu hierarchicznie nadrzędnego

Podział na zasady i reguły Dworkina w jego ujęciu jest podziałem logicznym - albo coś jest zasadą albo regułą i tak jest z każdą normą nie ma normy o cechach reguł i zasad.

Kryterium obowiązywania reguł-

-test kompetencji - czy pochodzi od konkretnego organu, czy została ogłoszona we właściwym trybie

Kryterium obowiązywania zasad- dwa kryteria:

1. instytucjonalne poparcie - owa norma jest faktycznie stosowana przez organy kompetentne

2. odczucie odpowiedzialności (poczucie odpowiedzialności) - owa norma faktycznie jest w społeczeństwie przyjmowana jako norma, zasada

Podsumowując w skrócie -

Ostin - reguły

Hart - zasady

Dworkin - reguły i zasady

Krytycy Dworkina:

- Lech Morawski - jak ustalić co jest zasadą a co regułą? Nie ma takiego wzorca, to zależy od stosującego prawo, nie ma wzorca lingwistycznego - i tu ma racje.

Wykład 20.12.2008r.

Pytanie egzaminacyjne - charakterystyka prawodawcy, interpretatora, tekstu

Sytuacja interpretacyjna -

• prawodawca (czytelnik, odbiorca)

• tekst

• interpretator

prawodawca - jedna osoba, cechy przypisywane prawodawcy - cecha racjonalności- cztery rozumienia racjonalności:

1. racjonalność prawno-naturalna, najstarszy rodzaj racjonalności; źródłem prawa jest godność człowieka, prawodawca ma to tylko odczytać i nie może być to sprzeczne z godnością człowieka, prawodawca jest racjonalny wtedy, gdy odczytuje zgodnie z powyższym porządkiem, koncepcja prawno-naturalna- prawodawca potwierdza w tekście przepisy, które gdzieś funkcjonują i są zgodne z powyższym porządkiem;

2. racjonalność instrumentalna - koncepcja pozytywistyczna, przedmiotem nauki jest empiryzm, prawo jako instrument, prawodawca ma dostarczyć skutecznych środków realizacji celu, prawodawca ma kompletną wiedzę i uporządkowany system wartości.

Kompletna wiedza -

-racjonalność lingwistyczna - prawodawca ma doskonałą wiedzę językową, musi się znać na języku, musi się umieć nim posługiwać

- prawodawca zna przepisy - jak tworzy przepisy to nie po to aby były one w kolizji

-prawodawca wie co robi - ma wiedzę, nie ma zbędnych wyrażeń w interpretowaniu przepisów

uporządkowany system wartości - uporządkowanie, idea nie idzie naraz w „pięciu kierunkach” bo się robi bałagan

3. racjonalność argumentacyjna - uzasadnienie decyzji, uzasadnienie argumentacji jest bardzo ważne, musi być również społecznie racjonalne, argument jest funkcją audytorium (jednolitość)

4. racjonalność komunikacyjna - przyczyną wszelkich kłopotów jest fakt, że nie rozmawiamy -

dyskurs - wymieniamy argumenty, jednocześnie tworzymy prawo, prawo powinno być efektem rozmowy (dyskursu), siła argumentu, rozmowa powinna doprowadzić do konsensusu;

Przeciwnicy racjonalnej wizji świata - postmoderniści - ta wizja wg nich jest nie do przyjęcia.

Charakterystyka interpretatora

Dwa elementy charakteryzujące interpretatora:

1. przynależność interpretatora do kontekstu socjolingwistycznego - nasze rozumienie języka jest determinowane czynnikami społecznymi, zespół sposobu obchodzenia się z tekstem - nasze rozstrzygnięcia interpretacyjne będą akceptowane w tej wspólnocie; paradygmat interpretacyjny, przynależność daje nam plusy -nasza interpretacja cieszy się autorytetem

autorytet instytucjonalny - prawo jako instytucja ma wartość

autorytet intelektualny - szanowanie prawa

Naszym celem jest, aby interpretacja uzyskała racje, dowolność jest ograniczona przez tą wspólnotę.

2. koncepcja ?

prerozumienie - rodzaje: intelektualne, aksjologiczne, wolicjonalne- (czytamy z pewnym nastawieniem)

Charakterystyka tekstu

Tekst - wszystkie obowiązujące w danym momencie akty normatywne, tekst się zmienia;

język a rzeczywistość- jedni twierdzą, że tekst jest odzwierciedleniem rzeczywistości - jedna koncepcja, inni - że język kreuje rzeczywistość;

jeden świat jest wykreowany przez język potoczny, inny świat wykreowany przez teksty prawne - ten tekst kreuje specyficzne podmioty - z tego wynika, że świat tekstów prawnych jest gęściej zaludniony, w świecie potocznym jest inny upływ czasu - odległość między różnymi faktami;

język prawny pełni funkcję performatywną - używając pewnych zwrotów nie tylko coś mówimy ale i czynimy, język prawny jest klasycznym perfomatywem - tekst kreuje, powołuje do życia rzeczywistość, tekst może być odczytywany na różnych płaszczyznach -

1 płaszczyzna - deskryptywna (opisowa)- opisuje pewne zdarzenia, zachowania, kompetencje, podmioty;

2 płaszczyzna - poziom dyrektywny - budujemy sobie świat taki, jaki być powinien- czytając tekst

3 płaszczyzna - poziom presupozycji - presupozycja to jest coś co jest a czego nie widać - język niesie ze sobą znacznie więcej niż wynikałoby ze zrozumienia - odtwarzamy realny świat, w którym żył prawodawca.

9

---