UKŁAD KRĄŻENIA
Zadaniem układu krążenia jest zaopatrywanie tkanek w tlen i substancje odżywcze oraz odprowadzanie produktów metabolizmu i ich eliminacja przez płuca, nerki i wątrobę.
Centralną pozycją zajmuje tu serce, którego synchroniczna praca prowadzi do stałego przemieszczenia krwi z niskociśnieniowego zbiornika żylnego (okPa) do układu wysokociśnieniowego - tętniczego (24kPa).
POJEMNOŚĆ WYRZUTOWA SERCA - objętość wyrzucanej krwi z każdej z komórek wynosi ona w spoczynku 60-80 ml.
POJEMNOŚĆ MINUTOWA SERCA - ilość krwi przemieszczanej z danej komory w ciągu 1 minuty u zdrowych, dorosłych ludzi pojemność minutowa w spoczynku w pozycji leżącej waha się od4-8 l/min. W warunkach maksymalnego obciążenia może ona zwiększyć się kilkakrotnie, nawet do 20 l/min.
Pojemność wyrzutowa zdrowego serca w warunkach prawidłowych musi być odpowiednia do zapotrzebowania tkanek obwodowych na tlen i substancje odżywcze. Stad też pracę serca odnosi się do powierzchni ciała, a parametr ten nazywa się współczynnikiem serca.
Oblicza się go na podstawie ilorazu pojemności minutowej do powierzchni ciała i wynosi ona od 2,8 do 4,2 l/min. Około dwóch trzecich objętości komory okresu rozkurczu podlega wyrzutowi. Ta porcja krwi nazywana jest FRAKCJĄ WYRZUTOWĄ. Pozostała, zalegająca objętość krwi jest określona jako objętość późnorozkurczowa.
CZAS KRĄŻĘNIA KRWI - czas potrzebny do przejścia od lewej części serca poprzez krążenie ogólne wraz z naczyniami włosowatymi do prawej części serca i z powrotem przez krążenie płucne od lewej części serca wynosi tylko 35-50 sekund.
Do najważniejszych czynności naczyń należy utrzymanie odpowiedniego napięcia ich ścian, co pozwala na zapewnienie ciśnienia krwi, które umożliwia jej krążenie. W dużych tętnicach ciśnienie zmienia się od wartości około 180 mmHg w początkowej części aorty, do 120 mmHg, w tętnicy ramiennej i 20 mmHg na początku naczyń włosowatych.
Pierwotną przyczyną niewydolności krążenia może być proces zaburzający czynność serca (niewydolność krążenia pochodzenia sercowego) lub układu naczyniowego ( niewydolność krążenia pochodzenia obwodowego). Jest to względne rozgraniczenie, ponieważ w żywym ustroju czynności serca nie można odłączyć od czynności układu naczyniowego.
PIERWOTNA NIEWYDOLNOŚĆ KRĄŻENIA MOŻE BYĆ WYWOŁANA PRZEZ:
Pierwotne uszkodzenie serca (np. proces zapalny toczący się w mięśniu serca) lub wtórne (w następstwie miażdżyca, niewydolność wieńcowa, zawał)
Nadmierne obciążenie serca pracą wykonaną w warunkach zwiększenia obciążenia wstępnego lub obciążenia następczego
Nadmierne przyspieszenie (tachykardia) lub nadmierne zwolnienie (bradykardia) częstotliwości akcji serca, w obu tych przypadkach pojemność minutowa zmniejsza się
Zaburzenie hemodynamiczne wewnętrzne serca (np. zwężenie lewego ujścia żylnego utrudnia opróżnienie lewego przedsionka i powoduje wtórny zastój w krążeniu płucnym)
Mechaniczne ograniczenie czynności serca (upośledzone jego wypełnianie np. tamponada serca spowodowana szybkim narastaniem objętości płynu wysiękowego w przebiegu zapalenia osierdzi)
Upośledzenie przemiany energetycznej mięśnia serca
Niewydolność serca może wystąpić jako ostra (np. zespół ostrego serca płucnego wywołanym zatorem tętnicy płucnej, zawał mięśnia sercowego) lub przewlekła (np. niewydolność lewokomorowa rozwijająca się w przebiegu nadciśnienia samoistnego).
OSTRA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA - prowadzi do obniżenia objętości wyrzutowej jednej, niekiedy obu komór, niedobór ten w warunkach niewielkiego stopnia niewydolności może wyrównać mierna tachykardia. Jeżeli ubytek sprawności serca jest znaczny dochodzi do pogłębiającego się zmniejszenia pojemności minutowej i spadku ciśnienia tętniczego.
PRZEWLEKŁA NIEWYDOLNOŚĆ SERCA -zaczyna się od pierwotnego obniżenia siły skurczu serca, co ujawnia się w warunkach obciążenia wysiłkiem fizycznym zmniejsza się objętość wyrzutowa komory lub komór, obniża się frakcja wyrzutowa, zwiększa się objętość krwi zalegającej w komorze lub komorach mimo wyrównawczej tachykardii obniża się pojemność minutowa serca.
W przypadku niewydolności lewokomorowej dominuje następstwo obniżenia jej pojemności minutowej (m. in. ograniczenie ukrwienia nerek oraz zastój w krążeniu małym).
W przypadku niewydolności prawokomorowej ujawniają się głównie następstwa zastoju w naczyniach żylnych dużego krążenia, obrzęki, przesieki w jamach ciała, powiększenie wątroby.
CIŚNIENIE TĘTNICZE ZALEŻY BEZPOŚREDNIO OD:
Pojemności minutowej serca
Obwodowego oporu naczyniowego
Objętości krwi krążącej
Sprężystości ścian naczyń
Lepkości krwi
KLASYFIKACJA CIŚNIENIA TĘTNICZEGO |
|||
Skurcze mmHg |
Rozkurcze mmHg |
PTNT 2003 ESH/ESC |
JNC7/2003 |
<120 |
<80 |
Optymalne |
Prawidłowe |
120-129 |
80-84 |
Prawidłowe |
Stan poprzedzający rozwój NT |
130-139 |
85-89 |
Wysokie prawidłowe |
Stan poprzedzający rozwój NT |
140-159 |
90-99 |
Stopień 1 NT, łagodne |
Stopien 1 NT |
160-179 |
100-109 |
Stopień 2 NT, umiarkowane |
Stopień 2 NT |
≥ 180 |
110 |
Stopień 3 NT, ciężkie |
Stopień 2 NT |
≥ 140 |
< 90 |
Skurczowe |
Nie uwzględniono |
NT - niedociśnienie tętnicze
PROGOWE WARTOŚCI CIŚNIENIA TĘTNICZEGO (mmHg) DEFINIUJACE NADCIŚNIENIE TETNICZE W ZALEŻNOŚCI OD METODY POMIARU |
|||
|
SBP |
DBP |
|
W gabinecie lub przychodni |
140 |
90 |
|
24 godzin pomiar autonomiczny |
125 |
80 |
|
W domu (samodzielnie) |
135 |
85 |
|
Nadciśnienie tętnicze występuje jako wtórne (objawowe) lub pierwotne (samoistne).
NADCIŚNIENIE WTONE jest najczęściej następstwem chorób nerek. Przyczynami nadciśnienia tętniczego mogą być:
Choroby serca, np. niedomykalność zastawek aorty
Choroby naczyń, np. miażdżyca, obniżenie sprężystości naczyń
Nadciśnienie wtórne występuje też w przebiegu niektórych chorób układu dokrewnego.
NADCIŚNIENIE SAMOISNTE występuje wtedy, gdy można ustalić przyczyny pierwotne. W przebiegu rozwiniętego nadciśnienia samoistnego podwyższa się zarówno ciśnienie rozkurczowe, jak i skurczowe.
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE ZARÓWNO PIERWOTNE, JAK I WTÓRNE JEST CHOROBĄ PRZEWLEKŁĄ I POSTĘPUJĄCĄ.
Długo utrzymujące się podwyższone ciśnienie tętnicze może stanowić przyczynę niewydolności lewokomorowej, sprzyja też rozwojowi miażdżycy (zwiększa ryzyko jej powikłań, najczęściej w zakresie krążenia mózgowego i wieńcowego), powoduje również wtórne uszkodzenie nerek.
Nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko udaru mózgu i zawału serca.
Niskie ciśnienie tętnicze występuje jako wtórne lub pierwotne Postać wtórna niskiego ciśnienia tętniczego stwierdza się w przebiegu niektórych zaburzeń dokrewnych (niewydolność kory nadnerczej, niewydolność części gruczołowej przysadki) czy pewnych chorób serca (np. zwężenie ujścia tętniczego lewego).
Pierwotnie niskie ciśnienie tętnicze (rozpoznane po wyłączeniu chorób powodujących hipotermię wtórną) może być w prawdzie przyczyną dolegliwości (np. skłonność do omdleń ortostatycznych), ale prognoza, co do przewidywalnego okresu przeżycia jest lepsza niż u osób z prawidłowym ciśnieniem tętniczym.
OMDLENIE ORTOSTATYCZNE występuje wskutek niedokrwienia mózgu spowodowanego niesprawną regulacją naczynioruchową w warunkach pozycji stojącej.
ZABURZENIA RYTMU SERCA MOGĄ BYĆ NASTĘPSTWEM:
Nieprawidłowego tworzenia potencjałów czynnościowych
Nieprawidłowego przewodzenia impulsów
Obu wymienionych czynników
TACHYKARDIA ZATOKOWA jest to przyspieszenie akcji serca do częstości ponad 100 uderzeń na minutę. Głównymi jej przyczynami są:
Podwyższona temperatura ciała
Zmiany metaboliczne nadczynności serca
W warunkach wydolnego mięśnia tachykardia początkowo zwiększa pojemność minutową, gdy jej częstotliwość przekracza 150-160 uderzeń na minutę obniża się wypełnienie komór w następstwie skrócenia czasu rozkurczu. Objętość wyrzutowa obniża się tak bardzo, iż nie może już tego wyrównać narastająca tachykardia. Obniża się ciśnienie krwi - są omdlenia.
BRADYKARDIA ZATOKOWA jest to zwolnienie akcji serca poniżej 60 uderzeń na minutę, niekiedy i mniej. U sportowców przedłuża się czas rozkurczu, jeżeli mięsień serca jest wydolny. Utrzymanie pojemności minutowej sprzyja zwiększeniu objętości wyrzutowej.
BRADYKARDIA ZATOKOWA jest procesem ekonomicznie wydajnym, oszczędza rezerwy energetyczne mięśnia serca.
NIEMIAROWOŚĆ ZATOKOWA najczęstszą jest postacią jest niemiarowość oddechowa, w czasie wdechu częstotliwość akcji serca jest większa, a w czasie wydechu mniejsza. Ta postać niemiarowości występuje u dzieci oraz u ludzi młodych, uważana jest za stan prawidłowy. Niemiarowości pochodzenia zatokowego niezależnie od rytmu oddechowego są rzadkie. Występują u osób starszych. Objawiają się zwolnieniem akcji serca i jej niemiarowością. Są objawem uszkodzenia węzła zatokowo-przedsionkowego.
MIGOTANIE PRZEDSIONKOWE jest to bardzo szybka, bo od 350 aż do 600/min, pozbawiona jakiejkolwiek koordynacji zupełnie nieregularna czynność przedsionków.
TRZEPOTANIE PRZEDSIONKOWE jest to stała skoordynowana czynność przedsionków o częstotliwości od 220 do 320/min. Nie na jednak ostrej granicy między trzepotaniem, a migotaniem przedsionków.
1