Dr Wojciech M. Hrynicki
Postępowanie egzekucyjne w administracji
Prawa autorskie zastrzeżone. Zabrania się jakiegokolwiek wykorzystywania publicznego.
Wykład VI ŚRODKI EGZEKUCYJNE NALEŻNOŚCI PIENIĘŻNYCH - CZĘŚĆ I
VI. Wstęp
Egzekwowanie należności pieniężnych reguluje dział II ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (art. 67 - 115g).
Art. 1a pkt 12 wymienia środki egzekucji należności pieniężnych.
W egzekucji należności pieniężnych ustawodawca zobowiązuje do wskazania środków egzekucyjnych w tytule wykonawczym. Wybór środka dokonuje jednak organ egzekucyjny.
VI. 2. Przebieg postępowania
Art. 67 § 1 ustawy egz.
Podstawę zastosowania środka egzekucyjnego należności pieniężnych stanowi:
zawiadomienie o zajęciu prawa majątkowego zobowiązanego u dłużnika zajętej wierzytelności,
protokół zajęcia prawa majątkowego,
protokół zajęcia i odbioru ruchomości,
protokół odbioru dokumentu.
Art. 110 § 1 ustawy egz. - zajęcie nieruchomości.
VI. 2. 1. Zawiadomienie
Art. 67 § 2 ustawy egz. - Zawiadomienie zawiera:
1) oznaczenie zobowiązanego, wierzyciela i organu egzekucyjnego,
2) oznaczenie dłużnika zajętej wierzytelności,
3) określenie stosowanego środka egzekucyjnego,
4) numer właściwego tytułu egzekucyjnego,
5) kwotę należności wraz z okresem, terminem płatności, odsetkami naliczonymi do dnia wystawienia zawiadomienia,
6) kwotę należnych kosztów egzekucyjnych,
7) wezwanie dłużnika zajętej wierzytelności do realizacji zajęcia lub powiadomienia organu o przeszkodzie w realizacji zajęcia,
8) pouczenie zobowiązanego i dłużnika zajętej wierzytelności o skutkach zajęcia,
9) datę wystawienia, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci organu egzekucyjnego.
VI. 2. 2. Protokół
Art. 67 §§ 3 i 4 - Protokół zajęcia prawa majątkowego oraz zajęcia i odbioru ruchomości zawiera:
oznaczenie zobowiązanego, wierzyciela i organu egzekucyjnego,
numer właściwego tytułu egzekucyjnego,
kwotę należności wraz z okresem, terminem płatności, odsetkami naliczonymi do dnia wystawienia zawiadomienia,
kwotę należnych kosztów egzekucyjnych,
datę wystawienia, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego oraz odcisk pieczęci organu egzekucyjnego,
podpisy obecnych lub wzmiankę o przyczynie braku podpisów,
7) wyszczególnienie zajętych ruchomości z podaniem ich ilości, rodzaju jednostki miary i wartości szacunkowej (...),
8) adnotację, które z ruchomości mogą być sprzedane bezpośrednio po zajęciu, które pozostawia pod dozorem zobowiązanego lub osoby zastępującej zobowiązanego, a które odbiera,
9) pouczenie zobowiązanego o skutkach zajęcia ruchomości i przysługującym mu prawie zaskarżenia w postaci zgłoszenia zarzutów,
10) pouczenie dozorcy o skutkach przyjęcia ruchomości pod dozór.
VI. 2. 3. Protokół odebrania dokumentu
Art. 67 § 5 ustawy egz.
Protokół odebrania dokumentu zawiera dodatkowo:
oznaczenie lub opis odebranego dokumentu,
wartość szacunkową prawa majątkowego związanego z tym dokumentem,
oznaczenie miejsca, czasu i rodzaju czynności,
imiona i nazwiska osób uczestniczących w czynności,
zgłoszone przez obecnych wnioski i oświadczenia, ich podpisy lub ewentualnie wzmiankę o przyczynie ich braku,
pouczenie zobowiązanego o skutkach zajęcia i przysługującym mu prawie wniesienia zarzutów,
podpis egzekutora.
VI. 3. Skutki zajęcia
Art. 67a Prawa i obowiązki zobowiązanego.
§ 1. Organ egzekucyjny może z mocy samego zajęcia wierzytelności lub innego prawa majątkowego albo ruchomości wykonywać wszelkie prawa zobowiązanego w zakresie niezbędnym do prowadzenia egzekucji.
§ 2. Zobowiązany udziela organowi egzekucyjnemu wszelkich wyjaśnień, potrzebnych do dochodzenia należności pieniężnej.
Art. 68a - Wpłata dokonana przez dłużnika zajętej wierzytelności do organu egzekucyjnego wywiera ten sam skutek, co wpłata dokonana przez zobowiązanego do rąk wierzyciela.
Art. 68b § 1 - Stwierdzenie nabycia w postępowaniu egzekucyjnym praw własności lub innych praw albo ruchomości następuje w drodze postanowienia.
§ 2 - Postanowienie to organ egzekucyjny wydaje na żądanie nabywcy, a jeżeli do wykonywania praw lub dysponowania ruchomościami niezbędne jest posiadanie dowodu nabycia - z urzędu.
VI. 4. Zobowiązania państwowych jednostek budżetowych
Uproszczony tryb egzekwowania należności pieniężnych.
Art. 69 - Tytuł egzekucyjny składa się bezpośrednio danej państwowej jednostce budżetowej, a jednostka ta jest zobowiązana bezzwłocznie należność uiścić. Jeżeli należność nie zostanie uiszczona w terminie 7 dni od dnia złożenia tytułu wykonawczego, jednostka nadrzędna zobowiązanego, na wniosek wierzyciela, zarządza pokrycie należności ze środków zobowiązanego.
Art. 69 § 3 - Tryb ten nie ma zastosowania do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, zobowiązań podatkowych oraz należności wynikających z wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek.
VI. 5. Wyjawienie majątku
Art. 71 § 1. Jeżeli egzekucja należności pieniężnych staje się bezskuteczna, organ egzekucyjny lub wierzyciel może zwrócić się do sądu o nakazanie zobowiązanemu wyjawienia majątku, zgodnie z przepisami Kpc.
§ 2. Wyjawienie dopuszczalne jest także przed wszczęciem egzekucji lub w jej toku (...)
§ 3. Podstawą żądania nakazania wyjawienia jest tytuł wykonawczy albo zarządzenie zabezpieczenia (...)
VI. 6. Egzekucja z pieniędzy
Egzekucja z pieniędzy to najprostszy i jeden z najczęściej stosowanych środków egzekucji należności pieniężnych. Cechuje się stosunkowo najmniejszą uciążliwością dla zobowiązanego, skutecznością i taniością.
Egzekucja z pieniędzy może nastąpić poprzez:
zapłatę należności przez zobowiązanego;
przymusowe odebranie zobowiązanemu pieniędzy.
VI. 6. 1. Zapłata przez zobowiązanego
Egzekucja poprzez zapłatę przez zobowiązanego stanowi wyjątek od zasady sporządzania protokołu.
Poborca sporządza pokwitowanie odbioru pieniędzy (art. 68). Dla zobowiązanego oznacza ono wykonanie obowiązku. Dla organu natomiast skutkuje powstaniem odpowiedzialności za pokwitowaną należność przed wierzycielem.
Podobnie dzieje się w przypadku przeszukania pomieszczeń i schowków, środków transportu oraz odzieży, teczek, waliz (...).
VI. 6. 2. Odebranie pieniędzy zobowiązanemu
W przypadku przymusowego odebrania pieniędzy zobowiązanemu sporządza się protokół, który zawiera:
oznaczenie miejsca, czasu i rodzaju czynności,
imiona i nazwiska osób uczestniczących w czynności,
sprawozdanie z przebiegu czynności,
zgłoszone przez obecnych wnioski i oświadczenia,
podpisy obecnych lub wzmiankę o przyczynie braku podpisów,
podpis egzekutora.
Do egzekucji z walut obcych stosuje się przepisy dotyczące sprzedaży zajętych ruchomości.
VI. 7. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę
Art. 72 - 75 ustawy egz.
Zawiadomienie pracodawcy o zajęciu tej części wynagrodzenia, która nie jest zwolniona spod egzekucji.
Wezwanie pracodawcy do sporządzenia zestawienia otrzymanego wynagrodzenia zobowiązanego z 3 ostatnich miesięcy oraz złożenia oświadczenia o istnieniu ew. przeszkód w egzekucji.
Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu wynagrodzenia za pracę wraz z doręczeniem odpisu tytułu wykonawczego (...).
Art. 73 - Jeżeli wynagrodzenie za pracę zostało uprzednio zajęte przez inny organ egzekucyjny, pracodawca niezwłocznie zawiadamia o tym właściwe organy egzekucyjne.
Art. 75 § 1. - Jeżeli w czasie prowadzenia egzekucji z wynagrodzenia za pracę zobowiązany przestał pracować u pracodawcy, u którego dokonano zajęcia wynagrodzenia, pracodawca ten niezwłocznie zawiadamia organ egzekucyjny oraz w świadectwie pracy czyni stosowną wzmiankę (...).
Art. 87 § 1. Kodeksu pracy
Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kp.
Art. 87 Kodeksu pracy
§ 2 Potrąceń dokonuje się w kolejności podanej w § 1.
§ 3. Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych - do wysokości trzech piątych wynagrodzenia,
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych - do wysokości połowy wynagrodzenia.
§ 4. Potrącenia, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, nie mogą w sumie przekraczać połowy wynagrodzenia, a łącznie z potrąceniami, o których mowa w § 1 pkt 1 - trzech piątych wynagrodzenia. Niezależnie od tych potrąceń kary pieniężne potrąca się w granicach określonych w art. 108.
§ 5. Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.
§ 7. Z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia.
§ 8. Potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż 1 miesiąc, dokonuje się od łącznej kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia.
Art. 87¹. § 1. Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.
§ 2. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone w § 1 ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
VI. 8. Egzekucja ze świadczeń emerytalnych, rentowych i ubezpieczenia społecznego
Art. 79 ustawy egz.
Zawiadomienie organu rentowego o zajęciu tej części przysługujących zobowiązanemu świadczeń, która nie jest zwolniona spod egzekucji (...).
Wezwanie organu rentowego do niewypłacania tej części świadczenia zobowiązanemu.
Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu przysługującego mu świadczenia.
Wezwanie organu rentowego do podania w terminie 7 dni przysługujących zobowiązanemu miesięcznych świadczeń oraz złożenia oświadczenia o ew. przeszkodach w egzekucji (...).
VI. 9. Egzekucja z rachunków bankowych
Art. 80 ustawy egz.
Zawiadomienie banku (oddziału banku) o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej (...).
Wezwanie banku do niedokonywania bez zgody organu egzekucyjnego wypłat z rachunku bankowego (...).
Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu jego wierzytelności z rachunku bankowego wraz z doręczeniem odpisu tytułu wykonawczego (...).
Zajęcie obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia.
Art. 81 - Skuteczność zajęcia.
Zajęcie wierzytelności jest skuteczne niezależnie od tego, czy organ egzekucyjny wskazał numery rachunków bankowych.
zajęcie wierzytelności jest skuteczne w odniesieniu do rachunku bankowego prowadzonego dla kilku osób fizycznych, którego współposiadaczem jest zobowiązany.
Bank realizuje zajęcie z lokaty terminowej w ostatniej kolejności.
Zakaz objęcia zajęciem - §§ 4 i 5.
Art. 86a ustawy egz.
Bank wstrzymuje wszelkie wypłaty z zajętego rachunku i niezwłocznie zawiadamia o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego inne oddziały banku, inne banki, placówki pocztowe i inne podmioty uprawnione do dokonywania wypłat zobowiązanemu z zajętego rachunku. Zajęcie nie dotyczy kwot wolnych od egzekucji.
Wskazane placówki ponoszą odpowiedzialność względem wierzyciela za dokonane wypłaty.
Art. 87 - Stosowanie przepisów w spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.
VI. 10. Egzekucja z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach
Art. 93 ustawy egz.
Zawiadomienie o zajęciu praw z instrumentów finansowych oraz wierzytelności z rachunku pieniężnego zobowiązanego do wysokości dochodzonych należności.
Wezwanie prowadzącego rachunki do przekazania środków (...).
Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu praw wraz z doręczeniem odpisu tytułu wykonawczego.
Wezwanie do poinformowania w terminie 7 dni , w jakiej kolejności i po jakiej cenie instrumenty finansowe mają być zbywane.
Art. 93 § 3 - Zajęcie obejmuje również prawa i wierzytelności, które nie zostały zapisane lub nie znajdowały się na rachunkach zobowiązanego w chwili zajęcia.
§ 7 - Jeżeli w wyznaczonym terminie zobowiązany nie wskazał ceny lub kolejności zbycia instrumentów finansowych (...) organ egzekucyjny wystawia zlecenie sprzedaży instrumentów finansowych po cenie umożliwiającej realizację zlecenia w obrocie zorganizowanym.
§ 8 - Organ egzekucyjny ustala zakres i kolejność sprzedaży instrumentów finansowych na podstawie notowań z dnia poprzedzającego dzień zlecenia ich sprzedaży w obrocie zorganizowanym.
Art. 93 § 9 - W pierwszej kolejności sprzedaży podlegają instrumenty finansowe, których ceny w dniu poprzedzającym dzień zlecenia sprzedaży zapewniały najwyższy dochód lub najniższą stratę liczoną w stosunku do wartości nominalnej tych instrumentów.
Art. 94a - Zapisu instrumentów finansowych na odpowiednim rachunku dokonuje się na podstawie postanowienia o stwierdzeniu nabycia w postępowaniu egzekucyjnym praw (art. 68b).
Art. 94c - zawiadomienie organu egzekucyjnego o uprzednim zajęciu praw z instrumentów finansowych (...)
VI. 11. Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunkach
Art. 95 § 1 ustawy egz. (akcje zmaterializowane, obligacje, czeki, konosamenty, bony skarbowe)
Organ egzekucyjny dokonuje zajęcia papierów wartościowych niezapisanych na rachunkach papierów wartościowych przez odbiór dokumentu, którego posiadanie jest warunkiem koniecznym wykonywania prawa z tych papierów.
Do powyższego stosuje się przepisy art. 84 §§ 2-4.
Art. 95 § 2 - Zajęte papiery wartościowe organ egzekucyjny przekazuje do sprzedaży podmiotowi posiadającemu zezwolenie Komisji Nadzoru Finansowego na podejmowanie czynności związanych z obrotem takimi papierami (...).
Organ stosuje zasady przewidziane w art. 93 §§ 8-9 ustawy egz.