19. Teoria kosztów komparatywnych i ich zastosowanie w warunkach integracji UE.
Handel międzynarodowy oparty na specjalizacji produkcji jest ekonomicznie korzystny dla jego uczestników. W przeciwnym wypadku handel międzynarodowy nie miałby racji bytu. Wyjaśnijmy więc przyczyny, dla których kraje ze sobą handlują.
Najprościej jest wyjaśnić korzyści z handlu zagranicznego na przykładzie różnic w absolutnych kosztach produkcji. Możemy się tu posłużyć hipotetycznym przykładem importu cytrusów do Polski z Algierii i eksportu polskich konopi do Algierii. Jak wiemy koszty produkcji koszty produkcji cytrusów w Polsce są nie wątpliwie większe niż w Algierii. W Algierii istnieją sprzyjające warunki klimatyczne do uprawy tych owoców dzięki czemu to właśnie w tym państwie produkcja owoców cytrusowych jest niższa. Jeśli jednak wżniemy pod uwagę produkcje konopi to nie trudno zauważyć, że warunki klimatyczne i glebowe do ich uprawy są korzystniejsze w Polsce.
Tak więc dla każdego z krajów korzystny jest import tych towarów, których absolutne koszty wytwarzania są niższe u zagranicznych partnerów. Natomiast kraje powinny eksportować te towary, których absolutne koszty produkcji są wyższe u zagranicznych partnerów. Różnice w absolutnych kosztach są jednak tylko częścią wytłumaczenia handlu międzynarodowego. Teoretyczne podstawy do wyjaśnienia źródeł korzyści ekonomicznych, jakie przynosi handel zagraniczny stworzył a 1817r wybitny przedstawiciel ekonomii klasycznej- Dawid Ricardo. Ricardo założył, że każdy kraj jest wyposażony w specyficzne czynniki produkcji i różną technologię, co powoduje znaczne różnice w produktywności mierzonej ilością wytwarzanych dóbr na jednostkę pracy. W tym świetle łatwo zauważyć, iż różnice w absolutnych kosztach produkcji towarów nie wyjaśniał wszystkich rzeczywistych korzyści płynących z wymiany międzynarodowej. Ricardo dowiódł, że nie muszą istnieć różnice w kosztach tylko w sensie absolutnego ich poziomu. Wysta=rczy jeśli istnieją różnice względne, zwane kosztami komparatywnymi, które to właśnie stanowią podstawę do osiągania korzyści ekonomicznych w handlu zagranicznym, nawet przez kraje o niższym poziomie rozwoju.
Dla przykładu weźmy model handlu obejmujący tylko 2 kraje(A i B) oraz dwa towary (X i Y). zgodnie z treścią kosztów komparatywnych, jeśli nawet jeden z krajów ma absolutne koszty produkcji towarów niższe od drugiego, to racjonalna jest specjalizacja każdego kraju w produkcji tylko jednago towaru i wymiany nadwyżek z obopólna korzyścią. Załóżmy, że cena jest równa kosztom, a koszty produkcji to tylko koszty pracy.
|
Kraj A |
Kraj B |
Towar X |
1 |
3 |
Towar Y |
2 |
4 |
Możemy zauważyć, że kraj A ma większą przewagę komparatywną w produkcji X niż Y. Dla towaru X koszt jego produkcje wynosi tylko 1/3 kosztu produkcji w kraju B. Natomiast dla towaru Y koszt jego produkcji w kraju A wynosi aż ½ kosztu produkcji w kraju B.
Na początku załóżmy, że kraje są odizolowane i nie ma handlu między nimi. W kraju A płacę realną można zapisać następująco:
PłA=X=1/2Y
Natomiast Natomiast kraju B płaca realna wynosi:
PłB=1/3X=1/4Y
Teraz załóżmy, że kraje przestały się odizolowywać i prowadzą wymianę handlową między sobą (brak kosztów transportu). Tak, więc kraje się wyspecjalizują i po pewnym czasie kraj A będzie nabywał towar Y w kraju B, a kraj B będzie nabywał towar X w kraju A. W kraju A zwiększy się produkcja towaru X i zmniejszy towaru Y, a w kraju B sytuacja jest odwrotna. Przed specjalizacją stosunek cen (c) towarów X i Y był różny w obu krajach w A wynocił CXA/CYA=1/2, w karju B CXB/CYB=3/4. W wyniku handlu stosunek cen musiał się wyrównać i znalazł się w przedziale ½< CXA/CYA= CXB/CYB<3/4
Załóżmy, że nowy stosunek cen wyniósł 2/3
CXA/CYA= CXB/CYB=2/3 (X wymieni się na 2/3Y a Y wynieni się na 3/2X)
Wtedy płace realne w krajach będę wynosiły:
W A:
PłA=1X=2/3Y
W B:
PłB=1/4Y=3/8X (1/4*3/2 = 3/8X)
Korzyści ze specjalizacji handlu są następujące:
W kraju A:
2/3Y - 1/2Y = 1/6Y, czyli pracownik za jedną godzinę pracy może kupić o 1/6 towaru Y więcej.
więcej kraju B:
3/8X - 1/3X = 1/24X, czyli pracownik za jedną godzine pracy może kupić o 1/24 towaru X więcej.
Podsumowując, z zasady korzyści komparatywnych wynika, że dany kraj powinien specjalizować się w produkcji tych towarów, których koszty produkcji są względnie względnie niskie w porównaniu z pozostałymi krajami. Dzięki temu przy nieskrępowanej wymianie handlowej jej uczestnicy mogą odnieść korzyści w postaci przyrostu dochodu narodowego. Inaczej mówiąc, dana gospodarka krajowa powinna alokować swoje zasoby czynników produkcji tak, aby rozwijane były te dziedziny wytwórczości, dla których koszty utraconych korzyści z alternatywnych zastosowań tych czynników były najniższe. W pewnym sensie zasada korzyści komparatywnych jest zasadą optymalizacji alokacji zasobów.
Jako konsekwencja teorii kosztów komparatywnych powstały 3 etapy integracji:
Integracja jako specjalizacja:
Rezygnujemy z wykonywania wielu czynności gosp. na rzecz wybranych (1lub kilku);
Czynności wykonujemy dla siebie i dla innych;
Nasi partnerzy rezygnują jak my na rzecz wybranych i również produkują dla siebie i dla innych (więcej niż maja spożytkować)
Integracja traktowana jako modyfikacja ustroju gosp.
Z chwila, gdy zaczyna dominować w polityce gospodarczej przekonanie o długofalowych korzyściach specjalizacji i władze podejmują działania, by owe specjalizacje rozwinąć lub utrzymać, następuje modyfikacja ustroju.
Unifikacja ustrojowa
Integracja jest jednolitym mechanizmem ekonomicznym, jednolita polityka społeczna, gospodarcza, rolna, fiskalna, monetarna, prawna, przemysłowa, zagraniczna, obronna.
Ze względu na to, że „stara” unia przez dłuższy czas nie rozszerzała się o nowych członków, koszty produkcji produktów we wszystkich krajach bardzo się zbliżyły, przez co wymiana zagraniczna stawała się coraz mniej opłacalna. Można powiedzieć, że stara unia „dusiła” się w swoich granicach, natomiast wraz z wejściem do organizacji nowych państw upadły między tymi krajami a krajami piętnastki wszystkie pozostałe bariery międzynarodowe. Nowe kraje natomiast były bardzo atrakcyjne, jeżeli chodzi o koszty produkcji. Ich dosyć już wysoki poziom zaawansowania technicznego, wystarczający zasób wykwalifikowanej siły roboczej pozwolił na specjalizacje w nowych krajach produkcji i przeniesienie jej z krajów starej unii do nowej. Przez co wymiana międzynarodowa znowu stałą się bardziej opłacalna, zarówno dla krajów starej unii (odnotowano silniejsze wzrostu gospodarcze) jak i dla krajów nowej unii (Polska w 2005r. Po raz pierwszy od długiego czasu miała dodatni bilans wymiany międzynarodowej).