Metoda Weroniki Sherbourne.
Weronika Sherbourne w latach 60 opracowała metodę pod nazwą "Ruch Rozwijający". Celem metody jest wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka i korekcja jego zaburzeń. Stąd ważne miejsce w metodzie zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychomotoryczna i społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania.
Proponowany terapeutyczny system ćwiczeń wywodzi się z okresu wczesnego dzieciństwa z tzw. baraszkowania, które zawiera w sobie element bliskości fizycznej i emocjonalnej. Jest to zdaniem W.Sherbourne naturalna potrzeba dziecka do zaspakajania tych potrzeb, poprzez kontakt z osobami dorosłymi. Powstałe podczas ćwiczeń doznania wypływające z własnego ciała i odczuwanie go w kontekście z elementami otoczenia, dają dziecku poczucie jego indywidualności.
Cechą charakterystyczną metody jest rozwijanie przez ruch: świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego, świadomości przestrzeni i działania w niej oraz dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązania z nimi kontaktu. Partnerami dziecka bywają często ich rodzice. Dzieci nie są jednak przymuszane do uczestnictwa w zajęciach.
Udział w ćwiczeniach metodą W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i związku z tym możliwości ruchowych. Ponieważ dzięki temu zaczyna mieć ono zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Dlatego dziecko czuje się w niej bezpiecznie, staje się bardziej aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze.
Metodę stosuje się w Polsce w pracy z następującymi grupami dzieci:
-upośledzonymi umysłowo,
- autystycznymi,
- z mózgowym porażeniem dziecięcym,
- z zaburzeniami emocjonalnymi i zaburzeniami zachowania,
- z niekorzystnych środowisk wychowawczych, np. domów dziecka, rodzin dysfunkcyjnych
- głuchymi i niewidomymi.
Metoda ta bywa wykorzystywana jako wstępny etap do innych zajęć terapeutycznych. np. dla dzieci mających trudności w czytaniu i pisaniu lub jako część programu terapii psychologiczno - logopedycznej dzieci jąkających się lub psychoterapii dzieci nerwicowych.
Metodę można stosować indywidualnie - z jednym dzieckiem lub grupowo. Preferowane są jednak zajęcia grupowe, gdyż zapewniają one dziecku lepszy kontakt z dorosłymi lub innymi dziećmi. Liczebność grupy: 6-14 dzieci. Wiek uczestników: nieograniczony, zarówno osoby dorosłe jak i dzieci.
Zajęcia muszą odbywać się systematycznie, minimum raz w tygodniu, czas trwania 1 spotkania - około godziny. Początkowo zajęcia mogą być krótsze (20-30 minut) zależnie od samopoczucia i możliwości dzieci.
Należy zapewnić odpowiednie warunki lokalowe: przestrzeń, odpowiednie podłoże (najlepiej parkiet), świeże powietrze. Nie potrzeba żadnych urządzeń lub pomocy do ćwiczeń. Najlepszym przyrządem dydaktycznym dla dziecka jest ciało dorosłego. Czasami potrzebne są materace lub koce np. gdy dzieci mają znaczne kalectwo fizyczne. Ćwiczyć należy boso, bo zapewnia to najlepszy kontakt z podłogą.
Kategorie ruchu oraz ćwiczenia w metodzie Ruchu Rozwijającego:
1.Ruch prowadzący do poznania własnego ciała
Ruchy zaliczane do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznanie poszczególnych części ciała. Szczególną wagę przywiązuje się do stóp, kolan, nóg i bioder - na nich opiera się ciężar ciała - stanowią one „bufor” lub łącznik pomiędzy człowiekiem i podłożem. Poznanie własnego ciała
i kontrola nad jego ruchami prowadzi do ukształtowania się własnej tożsamości: wyodrębnienia własnego „ja” od otoczenia („nie ja”).
Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała:
- ćwiczenia wyczuwania brzucha, pleców i pośladków ( np. wszelkie dotykanie, masowanie i nazywanie tych części ciała);
- ćwiczenia wyczuwania rąk i nóg ( np. dotykanie dłonią i stopą podłoża, podnoszenie i opuszczanie całej nogi na podłogę, zginanie i przyciąganie nóg, maszerowanie, bieganie);
- ćwiczenia wyczuwania stawów ( np. dotykanie łokciami podłogi, dotykanie kolan i łokci, dotykanie łokciem kolana, machanie stopą);
- ćwiczenia wyczuwania twarzy ( np. witanie się uszami i nosem swoimi i dorosłych).
2. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym
Ta kategoria ruchu ma na celu wykształcenie orientacji w przestrzeni, by na tej podstawie mógł się wytworzyć związek miedzy człowiekiem i tym, co go otacza. Czynności ruchowe należące do tej kategorii pozostają w ścisłym związku z działaniami ruchowymi poprzedniej kategorii. Obie te kategorie występują równolegle w czasie sesji ruchowych. Zasadnicze działania ruchowe odbywają się jak najniżej, np. na podłodze, co prowadzi do wytworzenia kontaktu z podstawą i daje poczucie „ugruntowania”, stabilności. Ćwiczenia mające na celu wytworzenie poczucia ugruntowania, traktowane są jako fundamentalne dla uzyskania poprawy stanu psychicznego, by człowiek nie obawiał się przestrzeni, by umiejętnie korzystał z „wolności w przestrzeni”.
Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i odczuć bezpieczeństwo w otoczeniu:
- jedna osoba robi mostek ( stojąc, kładzie dłonie na podłodze przed sobą ), a druga obchodzi ją na czworakach, przechodzi pod nią itp.;
- jedna grupa, stojąc w rzędzie na czworakach, tworzy tunel, druga czołga się pod nim.
3. Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem
Ta kategoria ruchu sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiego człowieka i na tej podstawie budowania związku z drugim człowiekiem. Zasadniczym celem tej kategorii jest zachęcanie uczestników zajęć do nawiązania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu. Do wytworzenia się takiej więzi dochodzi w trakcie wspólnych doświadczeń w przebiegu zabaw ruchowych proponowanych w metodzie Ruchu Rozwijającego, które przypominają zabawy dzieci i dorosłych zwane baraszkowaniem.
Ze względu na typ ruchu R. Laban klasyfikuje związki międzyludzkie jako:
a) ruch „z”- to takie ćwiczenia ruchowe, w których jeden z partnerów jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. Wymaga to ze strony partnera aktywnego zrozumienia potrzeb i możliwości drugiej osoby, a ze strony partnera pasywnego całkowitego zaufania do osoby aktywnej,
b) ruch „przeciwko”- to ćwiczenia ruchowe, których celem jest uświadomienie uczestnikom ich własnej siły przy współdziałaniu z partnerem, powinny być one pozbawione agresji. Najlepiej jest, aby osoby pracujące w parze na zmianę przyjmowały rolę aktywną (atakującego) i bierną (broniącego się). Partner, który broni się, daje osobie atakującej możliwość wypróbowania swojej siły, jego reakcja obronna uzależniona jest od natężenia ataku. W końcowej fazie ataku może ona pozwolić na zwycięstwo „atakującego” partnera. Ćwiczenia „przeciwko” mają charakter zabaw pseudoagresywnych, dają dzieciom możliwość poznania własnych i cudzych sposobów reagowania, możliwości radzenia sobie w sytuacji konfliktu, uświadomienia emocji. Dziecko podczas tych zabaw „doskonali te same umiejętności, jakie są potrzebne podczas prawdziwej bójki, ale ćwiczy je w sposób kontrolowany, tak by partnerowi nie zrobić krzywdy. Ta umiejętność pomoże mu, gdy sytuacja będzie tego wymagała, kontrolować także prawdziwe impulsy agresywne”
c) ruch „razem”- to takie ćwiczenia ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów. Ćwiczenia te prowadzą do wytworzenia harmonii i równowagi. Udział w nich wymaga wzajemnego zaufania, zrozumienia, współpracy i równego wkładu wysiłku fizycznego, co jest warunkiem osiągnięcia sukcesu.
4. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie
W tej kategorii ruchu czynności ruchowe można zakwalifikować według tych samych kategorii ruchu co poprzednio. Różnica w porównaniu z opisanymi wcześniej ćwiczeniami polega na liczbie uczestników. W ćwiczeniach ruchowych „z” 2 osoby mogą zajmować się trzecią, opiekować się nią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób jednocześnie atakuje jedną osobę, co stosuje się w sytuacjach, gdy jeden z członków grupy jest silniejszy lub cięższy niż pozostali. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób. Celem ćwiczeń grupowych jest zaangażowanie wszystkich uczestników w aktywność ruchową, we współdziałanie ze sobą - można tu już mówić o współpracy.
Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą:
a) relacja opiekuńcza, czyli „z”:
- obejmowanie partnera, głaskanie, bujanie ( na boki, w przód, w tył aż do przewrotu);
- odrzucanie partnera, turlanie, pociąganie za ręce i nogi;
- jazda na koniku;
- krokodyl z partnerem na plecach;
- bagaż - dziecko uczepione partnera,
b) relacja „przeciwko”:
- przygniatanie - dziecko usiłuje się wydostać spod leżącego na nim partnera;
- więzienie - dziecko próbuje się wyswobodzić z objęć siedzącego partnera;
- przepychanie się rękami, stopami, biodrami, plecami;
- mocowanie się;
- skała - próba przewrócenia partnera, będącego w siadzie podpartym lub stojącego w rozkroku;
c) relacja „razem”:
- trzymając się za ręce, wstajemy i siadamy;
- wspólne skakanie;
- wspólne dmuchanie na kulkę waty;
- lustrzane odbicie - pokazywanie, naśladowanie, powtarzanie ruchów, gestów, mimiki partnera;
- wychylanie na boki.
5. Ruch kreatywny
Cechami charakterystycznymi tego typu ruchu jest spontaniczność, kreatywność i swoboda - przykładem tego ruchu jest taniec - szczególnie „taniec wyzwolony”, który nie opiera na ustalonych krokach tanecznych, lecz na pełnej swobodzie ruchów.