Szczepionka przeciwko paleniu

Szczepionka przeciwko paleniu? To bardziej realne niż myślimy. Naukowcy z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco wraz z ośmioma innymi instytucjami rozpoczęli właśnie duży program badań nad szczepionką, która miałaby blokować przyjemne odczucia doznawane podczas zaspokajania głodu nikotynowego.

Szczepionka stymulowałaby wytwarzanie przeciwciał, które następnie przyczepiałyby się do cząsteczek nikotyny i uniemożliwiały im dotarcie do mózgu.

Próby stworzenia szczepionki antynikotynowej stanowią część szerszej serii badań nad szczepionkami przeciwko substancjom uzależniającym. Naukowcy oraz firmy farmaceutyczne prowadzą równolegle prace nad wynalezieniem szczepionek, które pobudzałyby wytwarzanie przeciwciał przeciw kokainie, heroinie i metamfetaminie. Szybko ich jednak nie zobaczymy na półkach naszych aptek - ostrzegają badacze. Nawet jeśli testy szczepionki przeciwko nikotynie, nazwanej NicVax, okażą się pomyślne, upłyną co najmniej dwa lata zanim produkt zostanie wprowadzony na rynek.

W przygotowaniu znajdują się również dwie inne kandydatki na szczepionki przeciwko paleniu - poinformował dr Frank Vocci, dyrektor oddziału farmakoterapii National Institute on Drug Abuse (NIDA - Krajowy Instytut ds. Nadużywania Narkotyków). Prace nad NicVaxem, stworzonym przez firmę Nabi Biopharmaceuticals, są jednak najbardziej zaawansowane.

Vocci zwrócił uwagę, że amerykański Urząd ds. Żywności i Leków (FDA - Food and Drug Administration) zastosował przyspieszony tryb procedur związanych z wydaniem zgody na testy NicVax.

- Oznacza to, że szybko przejrzą całą dokumentację i w ciągu kilku miesięcy dadzą odpowiedź sponsorowi badań. Naprawdę traktują NicVax priorytetowo i chcą przyspieszyć wszystkie formalności, bo wiedzą, że będzie to unikalny produkt - mówi Vocci.

Dla pierwszej firmy, która zdoła wprowadzić na rynek skuteczną szczepionkę przeciwko nikotynie, stanie się ona prawdziwą żyłą złota. Wprawdzie według danych pochodzących od Centrów Kontroli Chorób i Prewencji (Centers for Disease Control and Prevention), w ciągu ostatnich dziesięcioleci odsetek palaczy w USA zmniejszył się, ale wciąż pod wpływem nałogu pozostają dziesiątki milionów dorosłych. Szacuje się też, że rocznie nałóg przyczynia się do śmierci ponad 440 000 osób.

Skuteczna szczepionka mogłaby odegrać kluczową rolę w zmniejszeniu populacji palaczy na całym świecie. Vocci szacuje, że utrzymanie odsetka nałogowo palących osób na obecnym poziomie doprowadziłoby w XXI wieku do 1 miliarda zgonów.

Badania wykazują, że aż 7 na 10 palaczy twierdzi, że chce rzucić palenie. Jednocześnie ogromna większość tych, którzy podjęli taką próbę poddała się i wróciła do nałogu. Choć wartość rynku środków, które mają ułatwić rzucenie palenia, szacowany jest na miliard dolarów rocznie, produkty te nie są uznawane za skuteczne w walce z nałogiem. Odsetek tych, którym udaje się na dłużej wytrwać bez papierosa wynosi tylko około 20 procent.

- Krytycznym momentem jest tutaj okres po upływie czterech pierwszych tygodni nikotynowej abstynencji do roku - twierdzi Victor I. Reus, profesor psychiatrii na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Francisco, który kieruje grupą prowadzącą testy NicVax. Jak dodaje, jeśli szczepionka pomoże palaczom wyzwolić się z nałogu, wciąż pozostanie jedno ważne pytanie - czy zastrzyki podtrzymujące działanie szczepionki będą zapobiegać powrotowi do nałogu?

Klasyczne nikotynowe „upojenie” ma miejsce wtedy, gdy cząsteczki nikotyny przemieszczają się w krwiobiegu, by w końcu dotrzeć do określonych receptorów w mózgu. W odróżnieniu od chorobotwórczych wirusów i bakterii, nikotyna sama w sobie nie wywołuje reakcji immunologicznej organizmu polegającej na produkcji przeciwciał.

Przeciwciała antynikotynowe, których wytwarzanie pobudzane jest przez NicVax, to białka, które wiążą się z cząsteczkami nikotyny i po połączeniu stają się zbyt duże, aby pokonać barierę między krwiobiegiem a mózgiem. Zadaniem szczepionki ma być redukcja lub zupełne wyeliminowanie uczucia przyjemności związanego z paleniem papierosa. Brak tej pozytywnej fizjologicznej reakcji uznawany jest za czynnik, który spowoduje ograniczenie głodu nikotynowego utrudniającego palaczowi wyzwolenie się z nałogu.

Najpopularniejszym sposobem „leczenia się” z nałogu są obecnie wszelkie produkty zastępujące nikotynę. To głównie plastry i gumy do żucia dla palaczy, które mają na celu dostarczanie organizmowi niewielkich dawek nikotyny zamiast jej nagłego przypływu podczas spalania papierosów.

Medykament o nazwie Zyban, dostępny również jako środek przeciwdepresyjny Wellbutrin, dziesięć lat temu został zatwierdzony przez FDA jako wspomagający przy rzucaniu palenia. Ostatnio FDA zatwierdził też Chantix, który działa poprzez aktywowanie receptorów w mózgu.

Najnowsze badania będą polegały na testowaniu skuteczności określonych dawek szczepionki oraz sekwencji czterech lub pięciu zastrzyków. Niektórzy uczestnicy z grupy 300 badanych osób otrzymają placebo. Wśród ośrodków biorących udział w testach - oprócz Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco - znajdują się także: University of Minnesota, Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles oraz Massachusetts General Hospital.

Zdaniem Reusa przeciwciała wytwarzane w wyniku jednego zastrzyku NicVaxu utrzymują się w organizmie około miesiąca. Testowana sekwencja kilku zastrzyków ma wydłużyć okres reakcji immunologicznej na wiele miesięcy, chociaż - jak podkreśla naukowiec - organizm w końcu sam przestanie je wytwarzać.

Poprzednie testy NicVaxu miały na celu ocenę stopnia bezpieczeństwa szczepionki oraz poziomów dawek, a nie jej skuteczności. Mimo to, już wtedy naukowcy poinformowali o wysokim odsetku osób, którym udało się porzucić nałógi w zaskakująco krótkim czasie.

Rzecznik Nabi Biopharmaceuticals, Thomas E. Rathjen, stwierdził, że wyniki najbliższych badań powinny być znane w przyszłym roku. Nawet jeśli okażą się obiecujące, firma i tak będzie musiała przeprowadzić jeszcze jeden, końcowy test przed złożeniem do FDA oficjalnego wniosku o wydanie zgody na wprowadzenie szczepionki na rynek.

---