Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement, CEFTA, nazwa oficjalna: Środkowoeuropejska umowa o wolnym handlu) to porozumienie handlowe między krajami Europy Środkowej.
Przyczyny powstania CEFTA - Zewnętrzną przyczyną utworzenia Grupy Wyszehradzkiej była zachęta ze strony państw Europy Zachodniej i Unii, w ramach, której współpraca regionalna z tą częścią Europy była elementem polityki. Miała ona pomóc w pokonaniu recesji oraz gwarantować stabilizację polityczną. Unia Europejska chciała, aby państwa CEFTY zdobyły doświadczenia we współpracy wielostronnej przed akcesją do UE. Chodziło o to, by przyszli członkowie UE „przećwiczyli” w gronie krajów o zbliżonym poziomie rozwoju gospodarczego i wspólnych tradycjach historycznych najprostszą instytucjonalną formę integracji regionalnej, jaką jest strefa wolnego handlu.
Wewnętrzne przyczyny:
- gwarancje bezpieczeństwa,
- kontakty z Unią Europejską i NATO,
- przekształcenie gospodarki socjalistycznej w rynkową,
- nowe formy współpracy gospodarczej (upadek RWPG oraz rozliczenia w rublach transferowych).
Tło historyczne:
Załamanie się Paktu Warszawskiego: pojawienie się potrzeby połączenia krajów środkowoeuropejskich ekonomicznie, aby ułatwić im proces restrukturyzacji i przejście do gospodarki wolnorynkowej.
Przyjęcie w Wyszehradzie 15 lutego 1991 r. „Deklaracji o współpracy między Polską, Federalną Republiką Czechosłowacji i Republiką Węgier na drodze ku Integracji Europejskiej”
21.12.1992 r., Kraków - podpisanie przez Polskę, Czechosłowację i Węgry („Trójkąt Wyszehradzki”)Środkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu. Po rozpadzie tego ostatniego państwa członkami Cefty stały się osobno Czechy i Słowacja. W roku 1996 dołączyła Słowenia, w 1997 Rumunia, w 1999 Bułgaria, w 2002 Chorwacja, w 2006 Macedonia, w 2007 Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania i Kosowo. Po przystąpieniu większości państw Cefty do Unii Europejskiej w 2004 i 2007 r., umowa ta straciła na znaczeniu. Obecnie członkami CEFTA są Chorwacja, Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania i Kosowo. Przystąpieniem do Cefta zainteresowane są Ukraina, Macedonia, Federacja Rosyjska, Turcja, Izrael i Egipt
Główne cele, postanowienia.
Cele CEFTA:
popieranie, poprzez rozszerzanie wymiany handlowej, harmonijnego rozwoju stosunków gospodarczych pomiędzy państwami-stronami
sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu, poprawie warunków życia i pracy, wzrostowi wydajności i stabilizacji finansowej
zapewnienie uczciwych warunków konkurencji w handlu pomiędzy stronami;
przyczynianie się, poprzez znoszenie barier w handlu, do harmonijnego rozwoju i rozszerzenia handlu światowego.
Podstawowym celem CEFTA było utworzenie do 2001 r. strefy wolnego handlu (nie przewidziano jednak pełnej liberalizacji rolnictwa). Narzędziem umożliwiającym osiągnięcie tego celu miała być stopniowa liberalizacja handlu poprzez znoszenie wszelkiego rodzaju barier taryfowych, para- i pozataryfowych oraz administracyjnych. Ważnymi zadaniami, jakie pojawiły się w trakcie realizacji umowy , było rozszerzenie podmiotowe i przedmiotowe CEFTA. Ważnym nie zapisanym, ale realizowanym zadaniem jest również ujednolicanie podstawowych przepisów regulujących współpracę gospodarczą krajów CEFTA zgodnie z normami Unii. Powstanie CEFTA od samego początku było bowiem rozumiane przez państwa założycielskie jako krok w kierunku integracji ze strukturami europejskimi.
Strefa wolnego handlu miała obejmować tylko towary przemysłowe i selektywną liberalizację towarów rolnych. Towary podzielono na 3 kategorie:
Lista towarowa A obejmuje surowce i nisko przetworzone towary przemysłowe oraz niektóre maszyny i urządzenia.
Lista C zawiera towary „wrażliwe” - tekstylia, wyroby hutnicze, elektroniczne i motoryzacyjne. Tu liberalizacja ceł importowych będzie przebiegać najłagodniej i najdłużej.
Lista B zawiera pozostałe towary przemysłowe.
Warunki akcesji do CEFTA określono w Deklaracji Poznańskiej 25.11.1994. Warunki akcesji:
Członkostwo w Światowej Organizacji Handlu
Porozumienie Stowarzyszeniowe z UE
Akceptacja kandydatury przez wszystkich członków CEFTA
Bilateralne umowy handlowe z członkami CEFTA
Najważniejsze organy
Organem nadzorującym i zarządzającym realizacją postanowień Umowy jest Wspólny Komitet, którego członkami są ministrowie krajów CEFTA odpowiedzialni za współpracę gospodarczą z zagranicą. Podejmuje on decyzje tylko w przypadkach przewidzianych w umowie, w pozostałych natomiast - zalecenia. Posiedzenia odbywają się w razie konieczności (ale przynajmniej raz w roku).
Na czele Komitetu stoi Prezydent Wspólnego Komitetu (co roku przewodnictwo innego kraju członkowskiego).
Podkomisja Handlu Rolniczego Wspólnego Komitetu, powstała 18. VI. 1999 roku na sesji Wspólnego Komitetu w Budapeszcie. Celem jej jest rozwiązywanie problemów pojawiających się w handlu produktami rolniczymi.
Jak działa?
Pierwotne założenia CEFTA zostały zrealizowane w stopniu przekraczającym początkowe oczekiwania jego założycieli, mimo że nie udało się w pełni zliberalizować handlu rolno-spożywczego. Znacznie wzmocniona została wymiana handlowa pomiędzy krajami należącymi do tego ugrupowania jak również potwierdziła się jego rola polegająca na przygotowaniu jego członków do udziału w europejskich strukturach integracyjnych.
O integracji gospodarczej krajów CEFTA jak i umacnianiu więzi handlowych poprzez liberalizację najlepiej świadczy osiągany stały wzrost obrotów handlowych krajów członkowskich z pozostałymi krajami należącymi do CEFTA.
Obroty wzrosły w przypadku wszystkich krajów, jednak najbardziej znaczący wzrost dotyczył Polskiej wymiany handlowej. W 2003 roku, w porównaniu do roku 1993 obroty wzrosły o ponad 550%. W tym eksport wzrósł o ponad 960% a import o 320%. Zwiększające się obroty były efektem zarówno stopniowego rozszerzania terytorialnego Strefy Wolnego Handlu jak również poprawy warunków wymiany międzynarodowej i zwiększania dostępu do rynków krajów członkowskich. Opracowywanie umów i sama wymiana handlowa z CEFTA umożliwiła krajom zdobycie doświadczenia w zakresie wielostronnej współpracy przed przystąpieniem do struktur UE. W przypadku Polski już w 2003 roku dynamika obrotów handlowych z UE wzrosła o 44% a z CEFTA o 36% w porównaniu z 2002. W kolejnych miesiącach obroty nadal wzrastały.
Okres funkcjonowania Strefy Wolnego Handlu pokazuje, iż jest ona trwałym i pozytywnie ocenianym elementem kształtującym współpracę handlową i gospodarczą pomiędzy krajami w Europie Środkowej i Wschodniej
Kraje członkowskie CEFTA w latach 1993-2003 przeprowadzały reformy, które w znacznej mierze objęły również rolnictwo. Poprawiła się w tym czasie wydajność produkcji i konkurencyjność wielu towarów.
Ogłoszenie
w sprawie zmian zasad wymiany handlowej z krajami CEFTA,
od 1 maja 2004r.
W związku z akcesją Polski do Unii Europejskiej kompetencje odnośnie kształtowania polityki handlowej wspólnotowego rynku przejęła Komisja Europejska. Z dniem 1 maja 2004 r. przestały obowiązywać wszystkie umowy bilateralne i wielostronne zawarte przez Polskę. Jednocześnie Polska została od tego dnia włączona do obowiązującego w UE systemu wymiany handlowej z krajami trzecimi. Do dnia 30 kwietnia 2004 r. zasady wymiany handlowej między Polską a krajami CEFTA regulowała Środkowoeuropejska Umowa o Wolnym Handlu.
Co dalej?
Są 2 koncepcje. CEFTA może dalej się rozwijać, za czym będzie optować UE. Innym powodem jest długi okres doganiania przez państwa CEFTY rozwiniętych gospodarek zachodnich. Mogą znów powrócić tendencje wzajemnego wspierania, ze względu na podobną strukturę, przeszłość i to, że państwa te stanowią najpóźniejszy etap rozszerzania UE. Innym powodem jest ochrona nadal słabych rynków przed konkurencją z UE. Druga koncepcja mówi o tym, że CEFTA przestanie istnieć po realizacji projektu rozszerzenia UE na wschód.
1