Arystoteles, Poetyka BN II, 209

I Rys biograficzny:

- Najwybitniejszy uczony i filozof grecki, ur.384 r. p.n.e w Stagirze

- Wychowawca Aleksandra Wielkiego, prawdopodobnie opracowała dla niego wydanie Iliady

- W 367 wstępuje do Akademii Platona

- Założył w Atenach szkołę filozoficzną, owe Liceum miało charakter religijny, w którym pielęgnowany był kult Muz

Pisma Arystotelesa:

- Pisma literackie („egzoteryczne”) - na użytek szerszej publiczności

- Pisma szkolne („ezoteryczne”) - przeznaczone do użytku szkoły: pisma logiczne, p. z dziedziny filozofii, ontologiczne, pisma z dziedziny poetyki i retoryki

II stan zachowania Poetyki

Poetyka obfituje w dygresje, niedomówienia i nieścisłości; dziełko jest niekompletne (istniała zapewne druga księga Poetyki)

III Sądy krytycznoliterackie przed Arystotelesem

Do Platona. Krytyka istniała w Grecji instynktownie, zanim przekształcił ją Arystoteles w naukę o prawidłowościach sztuki literackiej, o zasadach budowy, składnikach i postawach oceny dzieła literackiego. Najbogatszym źródłem przed arystotelesowskiej myśli teoretycznej w zakresie literatury są niewątpliwie dialogi Platona, a zwłaszcza Państwo, Prawa, Ion i Fajdros. Refleksje najstarszych poetów greckich dotyczą przede wszystkim natury i funkcji poezji (Homer, Hezjod). Hezjod misje poety widzi w przekazywaniu ludziom boskiej wiedzy na temat „świętej historii wszechświata”. Homer - przyjemność oczarowania słowem poetyckim; poezja - jeden z ważnych elementów procesu heroizacji, zapewnia sławę czynom bohatera. Krytyka literacka w V w. p.n.e. Pindar z Teb - np., postulat zwięzłości poetyckiej wypowiedzi. Wiele zagadnień za zakresu krytyki literackiej przewija się w dramatach poetów tragicznych i komediowych. Najwięcej takich uwag czyni Arystofanes.

Platon. Poglądy na sztukę literacką:

- Problem natchnienia: podkreśla wyższość sztuki natchnionej przez Muzy nad „sztuką z rozsądku zrodzoną”

- Sztuka - czynnik wychowawczy (krytyka Hezjoda i Homera za fałszywe przedstawianie świata bogów)

- Do prawdy dochodzi tylko racjonalna filozofia posługująca się metodą dialektycznego rozumowania (odrzucił poezję jako źródło wiedzy i prawdy)

- Zasada ograniczonej jedności dzieła sztuki; ma ono być skończone, pełne, „prawdziwe”; owa „prawdziwość” ma być wynikiem wewnętrznego ładu, właściwego układu części, które muszą funkcjonować na wzór żywego organizmu

- Artysta powinien postępować z umiarem, na którym opiera się porządek w sztuce

Dzieli poezję na 3 rodzaje:

- Poeta mówi wszystko we własnym imieniu (liryka)

- Poeta sam się nie ujawnia i wszystkie wypowiedzi wkłada w usta bohaterów - mimesis; twórczość dramatyczna

- Forma mieszana - charakterystyczna dla eposu

IV Podstawy i założenia Poetyki Arystotelesa

- Poetyka w ujęciu Arystotelesa jest rodzajem nauki normatywnej; jej normatywny charakter ma podwójny wymiar praktyczny i epistemologiczny

- Poetyka ma charakter opisowy; trafna terminologia zaczerpnięta z metafizyki (mimesis), fizyki (prawdopodobieństwo, konieczność) i z etyki (wina, charaktery)

Zaproponowane przez Arystotelesa kategorie opisowe poetyki można by podzielić na:

- Językoznawcze, wchodzące w zakres tzw. „środków naśladowania” (język, rytm, śpiew) oraz w zakres sposobu naśladowania (bezpośrednia wypowiedź, forma dramatyczna i mieszana)

- Kategorie dotyczące analizy świata przedstawionego: fabuła, charaktery, perypetia, rozpoznanie, akcja dramatyczna, jej zawiązanie i rozwiązanie - są to składniki „jakościowe” tragedii

- Kategorie, które obecnie wchodzą w zakres ogólnej teorii tekstu, np. początek, środek, koniec utworu; grupa kategorii właściwych gatunkowi tragedii: prolog, epejsodion, stasimon, parodos i exodus chóru - są to składniki „ilościowe” tragedii

V Zarys i układ problematyki

Traktat o sztuce poetyckiej zawiera 26 rozdz., najpierw Arystoteles zajmuje się poezją. Jako jej główne rodzaje wymienia poezje epicką, tragedię, komedię, dytyramb i nomos (religijna poezja liryczne). Ze względu na odmienny „sposób naśladowania”, czyli formę podawczą wypowiedzi wyróżnia się trzy rodzaje literackie: rodzaj opowiadający - epika, rodzaj dramatyczny,, rodzaj o formach mieszanych (epopeja poetycka). Ze względu na podmiot (dobry lub pospolity) odróżnia się epopeję i tragedię od poezji jambicznej (satyry) i komediowej. 14 rozdz., to analiza sztuki tragicznej. W tragedii wyodrębnia Arystoteles 6 elementów konstytutywnych: fabułę, charakter postaci, język, sposób myślenia, widowisko, śpiew. Za „duszę” tragedii uznaje Arystoteles strukturę zdarzeń.

Schemat kompozycyjny Poetyki:

- pierwsze 4 rozdz. dotyczą samej sztuki poetyckiej

- następne 8 - morfologii samego utworu

- rozdz. XIII-XVIII - pouczenie dla poety; ukazanie mu zasad sztuki

- XIX-XXIII - przedmiotem tych rozdz. jest język - pouczenie dla poetów, aby nie popełniali podst. Błędów językowych i stylistycznych

- ostatnie 3 rozdz. - o epopei oraz zarzuty w stosunku do poezji homeryckiej

VI Pojęcie „mimesis” w Poetyce Arystotelesa

Oczywiste dla Arystotelesa jest, że poezja, podobnie jak malarstwo, taniec, stanowią pewną formę naśladownictwa. Pierwotne pojęcie mimesis było złączone z funkcją pochodną od „mimu”, z funkcja wyrażania i przedstawiania przeżyć bohatera w rytualnym tańcu i śpiewie (jest to jedno z prawdopodobnych źródeł greckiego dramatu). W rozdz. I A. mówiąc o tancerzach stwierdza, że oni za pomocą rytmicznych ruchów ciała „naśladują” (wyrażają) ludzkie charaktery, uczucia i działania. Dla Platona „mimesis” oznaczało tyle, co „kopiowanie, tworzenie lustrzanego odbicia rzeczywistości”. Arystoteles natomiast mówi, że poeta naśladuje rzeczywistość nie tylko taką, jaka jest, ale również taką jaką być powinna, lub taką o jakiej się mówi, że jest (prawdopodobieństwo - zasada nadrzędna). Istotnym elementem, który decyduje czy utwór zasługuje na miano poetyckiego, jest mimesis realizowana w jego konstrukcji fabularnej. Mimesis jest więc rozumiana jako akt twórczy, akt kreowania rzeczywistości potencjalnej, ale zarazem obiektywnej, bo odzwierciedlającej aktywne życie ludzkie, działalność człowieka znaczącą i nieprzypadkową. Nic więc dziwnego, że najwyższym prawem naśladowania jest twórczość poety tragicznego, a najwyższym wytworem procesu mimetycznego - tragedia. Zasada prawdopodobieństwa - czynnik strukturalny. Eliminuje przypadkowość w doborze i układzie świata przedstawionego, zapewnia mu jednolitość i spójność. Jest to rzeczywistość w pełni autonomiczna, a nie „odbicie odbicia”. „Mimetycznie” znaczy tyle co artystycznie, oznacza proces stwarzania specyficznej rzeczywistości, wg określonych zasad estetycznych. Trzy istotne elementy sztuki naśladowniczej: pojęcie przedmiotu naśladowania, pojęcie środków naśladowania, pojęcie sposobu naśladowania.

VII Znaczenie pojęcia „katharsis” i funkcja tragedii.

Katharsis pochodzi od kultu i rytuału religijnego polegającego na obrzędach „oczyszczających” w Atenach. Na oczyszczaniu miasta z „sił nieczystych” przez specjalne ofiary lub wydalenie „złoczyńców” zwanych pharmakoi w myśl zasady, na której opierała się pierwotna religia „atropaiczna”: „daję ofiarę, abyś odszedł”.

Nowe znaczenie w VI w. p.n.e. w kręgu orfików i pitagorejczyków, oznacza wybawienie człowieka z elementu tytanicznego, wyzwolenie duszy z więzów ciała

Platon: oczyszczenie - wyzwolenie pierwiastka duchowego od pozorów prawdy dostarczanych mu za pośrednictwem zmysłów. Samo myślenie jest tą siłą oczyszczającą

Katharsis to także termin stosowany w praktykach lekarskich. Polega na wydalaniu z organizmu wszelkich szkodliwych cieczy; ma tu najczęściej znaczenie „przeczyszczenia”

Interpretacje etyczne terminu katharsis.

Sztuka wywołuje litość i trwogę, widz wyciąga lekcję z nieszczęścia postaci tragicznych i poskramia własne afekty. Wg Aleksandra Niczewa katharsis to uwolnienie widza od prostych uczuć litości i trwogi przez zdobycie najwyższego rzędu świadomości opartej na wiedzy, która byłaby w stanie skorygować „błędną opinię” bohatera tragicznego na temat jego niewinności.

Interpretacje medyczne. Kierunek interpretacyjny rozbudowany w XIX w. przez H. Weila i J. Bernaysa. Bernays objaśnia katharsis jako funkcję, a nie cel tragedii. Pod wpływem wrażeń scenicznych, skłonności do różnych afektów uaktywniają się i uzewnętrzniają w formie litości i trwogi wobec czego przestają na jakiś czas niepokoić ludzkie wnętrze.

Interpretacje religijne. W przekonaniu starożytnych „święta muzyka”, a zwłaszcza orgiastyczny taniec leczy na zasadzie homeopatii tzw. „święte choroby” (różnego rodzaju zaburzenia psychiczne). Butcher stwierdza jednak, że „tragedia jest czymś więcej niż homeopatyczną terapią pewnych uczuć”.

Interpretacje estetyczne.

- R. S. Crane w katharsis widzi „przyczynę celową” tragedii, ściśle związaną z wewnętrzną strukturą dramatu, uzewnętrzniającą się jednak w jego oddziaływaniu na odbiorcę

- w ujęciu Elsego katharsis łączy się z ciągiem takich pojęć konstrukcji tragedii jak: pathos, hamartia (wina tragiczna), rozpoznanie i perypetia, i stąd może być właściwością tylko nielicznej grupy tragedii „zawikłanych”

- Otte; katharsis nie można łączyć z oddziaływaniem sztuki na odbiorcę, ponieważ cechą charakterystyczną dla naśladowania tragicznego jest przedstawienie zdarzeń przerażających i bolesnych, katharsis musi być rozumiana jako „oczyszczenie” estetyczne polegające na właściwym uporządkowaniu tych zdarzeń, dzięki czemu, choć budzą lęk i grozę są przyjemne.

Estetyczno-intelektualistyczna koncepcja katharsis. Humphrey Kitto, Leon Golden, Else zgodnie twierdzą, ze definicji tragedii nie można traktować w oderwaniu od całości rozważań Arystotelesa, a zwłaszcza od rozważań, z których wynika ta definicja. Uważają też, że pojęcie katharsis jest ściśle związane ze znaczeniem procesu mimetycznego i stąd - przyczyną celową tragedii. Mimesis rozumieją jako proces poznawczy.

Wnioski.

Katharsis należy rozpatrywać przede wszystkim w kontekście teorii poetyckiej Arystotelesa, w kontekście jego definicji tragedii; proces katartyczny związany jest bezpośrednio z procesem mimetycznym, że nie można go jednak ograniczać do wewnętrznego, estetycznego uporządkowania czy quasi rytualnego oczyszczenia samych zdarzeń, lecz, ze dotyczy on również odbiorcy. Przede wszystkim przebiega on w sferze uczuciowej, że jest celem procesu mimetycznego; aby działanie litości i trwogi mogło mieć miejsce muszą być spełnione pewne niezbędne warunki organizacji świata przedstawionego. Ważny jest przede wszystkim sam układ zdarzeń. Arystoteles w rozdz. XIII wyjaśnia, że litość budzi w nas nieszczęście człowieka niewinnego, trwogą podobnego do nas.

VIII Składniki tragedii

„Mythos” (fabuła). Arystoteles nazywa mythos duszą, zasadą bądź celem tragedii i definuje jako „układ, organizację przedstawionych zdarzeń”; jako „naśladowanie pełnej akcji utworu”, skonstruowanej na takich zasadach, które umożliwiłyby dostarczenie właściwej dla danego gatunku przyjemności. Fabuła tragiczna „idealnej” tragedii zakłada wybór odpowiedniego bohater, który nie może być ani „nieskazitelny”, ani „podły”, lecz „podobny do nas”, który popełnił jakieś „wielkie zbłądzenie” (hamartia). Można powiedzieć, że idealnie skonstruowana fabuła tragiczna musi być w ujęciu Arystotelesa naśladowaniem takiej akcji, która rozpoczyna się od „zbłądzenia” będącego wynikiem nieświadomości bohatera, nieświadomości prowadzącej do popełnienia (lub jego zamiaru) czynu tragicznego (pathos), którego konsekwencją jest zmiana kierunku biegu zdarzeń (perypetia), prowadząca do wyjaśnienia tożsamości bohatera bądź jego ofiary i do potwierdzenia w ten sposób jego winy. W tym momencie błąd zmienia się w winę tragiczną, która właśnie wzbudza uczucia „litości i trwogi”, „samooczyszczające się” dzięki sztuce mimetycznej.

Charakter (ethos). Znaczenie greckie i polskie nie do końca się pokrywają. Z jednej strony ethos jest terminem węższym, obejmującym tylko moralny aspekt charakteru, z drugiej strony Arystoteles określa ethos wyłącznie z punktu widzenia jego funkcji dla układu i rozwoju zdarzeń dramatycznych.

„Cianoia” (myślenie). Arystoteles wskazuje na możliwość istnienia niejako dwóch poziomów funkcjonowania „struktury myślowej”: poziomu „politycznego” stanowiącego minimum wymogów stosowności i retorycznego, zaspokajającego te wymagania w niższym stopniu.

„Leksis” (wysłowienie). Arystoteles określa je jako kompozycję słowną posiadającą formę wiersza. W tragedii jest to więc struktura słowna wypowiedzi bohaterów (takie zawężenie pojęcia eliminuje język pieśni chóru).

IX Podsumowanie

Postawę teorii literackiej Arystotelesa stanowi założenie, że poezja jest sztuka mimetyczną. Poza immanentnym celem sztuki, którego efektem ma być stworzenie doskonałego pod każdym względem utworu, Arystoteles nie traci z pola widzenia ostatecznego jej celu, wrażającego się w przeżyciach estetycznych odbiorcy.

X Poetyka Arystotelesa w czasach nowożytnych

Rozpoczyna się zainteresowanie na większą skalę w czasach renesansu włoskiego.

Parafraza włoska Poetyki - Castelvetro, który dostrzegając szkicowość wkładu filozofa uzupełnił wiele miejsc greckiego oryginału własnymi uwagami. Np., rozwinął koncepcję oczyszczenia przez sztukę, łącząc pojęcie katharsis z uodpornieniem się widza na działanie uczuć litości i trwogi dzięki oglądaniu obrazu zdarzeń tragicznych w teatrze

Pod koniec XVI w. - Poetyka J. C. Scaligera

Uczeni włoscy epoki odrodzenia, komentując i uzupełniając Arystotelesa, stworzyli poetykę normatywną, która następnie wywarła ogromny wpływ na poglądy teoretyczne i twórczość dramatyczną klasycyzmu europejskiego XVII w. (zasada trzech jedności 5 aktów sztuki poetyckiej, połączenia przyjemności z poczuciem moralnym rangi społecznej bohaterów, wzniosłości języka, eliminowania naocznie pokazywanych scen zbrodni).

XVII w. Klasycyzm francuski rozwinął się pod znakiem autorytetu Arystotelesa, świadczy o tym twórczość dramatyczna i świadomość literacka Corneille'a i Racine'a. Traktat Arystotelesa i jego włoskie interpretacje stają się również bezpośrednią inspiracją klasycystycznej Poetyki Nicolasa Boileau (1674). Echa Poetyki Arystotelesa za pośrednictwem klasycyzmu francuskiego docierają również w XVIII w. do Polski znajdują one odbicie w podr. Retoryki i poetyki np., Franciszka Karpińskiego (1782), Franciszka K. Dmochowskiego (1788). Wiek XIX i XX - dzieło Arystotelesa staje się przedmiotem studiów i naukowych komentarzy. Przestaje być księgą gotowych reguł i zasad, wg których można ułożyć doskonały dramat.

I polskie tłumaczenie - Stanisław Siedlecki

II przekład - Zenon Eckhardt

III - Tadeusz Sinko, wyd. w BN: Trzy poetyki klasyczne

Poetyka Arystotelesa; streszczenie

I Przedstawia czym zajmuje się w swym dziele. Mówi o sztukach mimetycznych: epopeja, tragedia, komedia dytyramb. Różnią się one ze względu na odmienne środki, różne przedmioty i odmienny sposób naśladowania.

II Sposób przedstawiania postaci (albo wg rzeczywistości, albo lepszymi niż są bądź gorszymi)

III Trzy różnicujące czynniki, które decydują o sztuce naśladowania: „środki, przedmiot i sposób”

IV Sztuka poetycka swe powstanie zawdzięcza instynktowi naśladowczemu, który posiada człowiek, a co odróżnia go od innych zwierząt. Homer - najwybitniejszy twórca poezji poważnej, pierwszy wytyczył zarys komedii poprzez dramatyczne przedstawienie śmieszności. Tragedia i komedia zrodziły się z improwizacji. Tragedia z improwizacji tych, którzy intonowali dytyramb, komedia - z improwizacji intonujących pieśni falliczne (związane z rytuałem płodności)

V Komedia jako gatunek literacki była traktowana z przymrużeniem oka, nie zwracano uwagi na jej wartości artystyczne. Epopeja - podobna do tragedii w aspekcie tematyki skupionej wokół spraw „poważnych”; niektóre ich elementy są identyczne, zasadnicza różnica jest w czasie akcji

VI „Tragedia jest to naśladowcze przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej (odpowiednią) wielkość, wyrażone w języku ozdobnym, odmiennym w różnych częściach dzieła (raz śpiew, raz wiersz), przedstawione w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które przez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia lub innych uczuć”. Sześć składników tragedii: fabuła, charakter, wysłowienie, sposób myślenia, widowisko i śpiew. Tragedia - nie naśladuje ludzi, lecz działania (akcji) i życia. „Tragedia nie może przecież istnieć bez akcji, może natomiast istnieć bez charakterów

VII Jakimi właściwościami winien odznaczać się układ zdarzeń w tragedii: odpowiednia wielkość i porządek dzieła; „fabuła powinna mieć długość łatwą do zapamiętania w całości”

VIII „Fabuła (…) powinna być przedstawieniem akcji jednolitej i skończonej, a tworzące fabułę zdarzenia powinny być w taki sam sposób zespolone, aby po przedstawieniu lub usunięciu nawet jednego z nich ulegała naruszeniu i rozpadała się również całość”

IX Różnice między historykiem (np. Herodot) a poetą. Poeta swą fabułę opiera na zdarzeniach prawdopodobnych, drugi na faktach historycznych, które się wydarzyły. „Spośród fabuł i akcji prostych najgorsze są epizodyczne. Przez epizodyczną rozumiem taką fabułę, w której epizody łączą się wzajemnie na zasadzie prawdopodobieństwa lub konieczności”

X Arystoteles wyróżnia fabułę: prostą - rozwija się w sposób jednolity i ciągły, zawikłaną - w której zmiana losu łączy się z perypetią lub rozpoznaniem lub z jednym i drugim motywem jednocześnie

XI Perypetia - zmiana biegu zdarzeń w kierunku przeciwnym intencjom działania postaci. Rozpoznanie - zwrot od nieświadomości ku poznaniu, który prowadzi do przyjaźni lub wrogości między postaciami. Trzeci składnik fabuły - pathos - bolesne lub zgubne zdarzenie, takie jak: przedstawione naocznie samobójstwa, męki, zranienia… Perypetia, rozpoznanie i pathos to składniki gatunkowe tragedii.

XII Podział tragedii pod względem ilościowym:

- prolog (poprzedza wejście chóru)

- epejsodion (część tragedii pomiędzy pieśniami chóru)

- eksodos

- pieśni chóru obejmujące parodos i stasimon

Właściwości niektórych tragedii - kosmos - pieśni śpiewane ze sceny oraz pieśni śpiewane na przemian z chórem; kosmos - pieśń żałobna

XIII Struktura najpiękniejszej tragedii nie może być prosta lecz zawikłana, musi być ona naśladowczym przedstawieniem zdarzeń budzących litość i trwogę. Nie należy pokazywać ludzi popadających ze szczęścia w nieszczęście, ani też zmiany losu ludzi niegodziwych z nieszczęścia w szczęście. Pięknie ułożona fabuła dramatyczna musi posiadać jedno rozwiązanie. Zmiana losu powinna w niej przebiegać ze szczęścia w nieszczęście

XIV Uczucie litości i trwogi - każda tragedia powinna wzbudzać je u widza/ czytelnika. Dobra fabuła - toczy się wokół jednego rodu, gdzie konflikt powoduje ranienie się wzajemne osób

XV Charaktery: szlachetne, stosowność („cechą charakteru może być np. męstwo, ale przecież nie jest stosowne dla kobiety być mężną lub uczoną”), podobieństwo, konsekwencja. Rozwiązanie węzła dramatycznego fabuły musi wynikać z samego układu zdarzeń, a nie z interwencji boskiej. Wewnątrz samej akcji nie powinno być miejsca na pierwiastek irracjonalny, może on wystąpić tylko poza osnową tragedii

XVI Rodzaje rozpoznania: za pośrednictwem znaków zewnętrznych (np. blizny); rozpoznanie, które wprowadza poeta wg swej woli i dlatego są one nieartystyczne; przypomnienie, dzięki któremu na widok czegoś ujawniają się uczucia (np. w „Cypryjczykach” Dikajgonesa, gdzie bohater na widok obrazu zalewa się łzami); czwarte rozpoznanie opiera się na sylogistycznym wnioskowaniu (np. w „Choeforach” przybył ktoś do mnie podobny, nikt jednak poza Orestesem nie jest do mnie podobny, a zatem przybył Orestes - wnioskuje Elektra); rozpoznanie połączone z błędnym rozumowaniem publiczności; rozpoznanie wynika z samych zdarzeń, ponieważ wstrząsające odkrycie wyrasta z naturalnego rozwoju sytuacji

XVII

Arystoteles cenił pisarzy utalentowanych, mniej natchnionych. „Utalentowani łatwo dostosowują się do wymagań ról, natchnieni natomiast tworzą w uniesieniu”. Poeta najpierw winien stworzyć zarys fabuły, a dopiero następnie wprowadzić epizody i rozwinąć w odpowiedni sposób. O ile w dramatach epizody są krótkie, o tyle epopeja dzięki nim zyskuje duże rozmiary.

Właściwa fabuła „Odysei”: jakiś człowiek przebywa przez wiele lat daleko od domu, jest prześladowany przez Posejdona; traci wszystkich towarzyszy, tymczasem w domu zalotnicy żony przygotowują zamach na syna. Wraca jednak do domu, atakuje wrogów, niszczy ich, a sam wychodzi z walki cało. Resztę stanowią epizody.

XVIII Zawiązanie i rozwiązanie akcji.

Zawiązanie - poza samym utworem, zdarzenia od początku aż do sceny poprzedzającej bezpośrednio zmianę losu w nieszczęście lub szczęście; rozwiązanie akcji - wydarzenia od momentu zmiany losu do końca akcji.

Cztery odmiany tragedii: zawikłana, której istotą jest perypetia i rozpoznanie; patetyczna, etyczna, widowiskowa.

XIX Forma językowa i myślenie.

Forma językowa - rozkaz, prośba, sprawozdanie, groźba, pytanie, odpowiedź; myślenie - obejmuje wszystko, co jest wytworem mowy, a więc takie kategorie jak: dowodzenie i odpieranie zarzutów oraz wzbudzenie litości, trwogi, gniewu.

XX Język (tu Arystoteles przytacza krótką lekcję fonetyki; dzieli język na : głoskę, sylabę, przyimek, imię, czasownik, zdanie… Opisuje je… więc pominę szczegóły )

XXI Dwa rodzaje imion: pojedyncze i złożone. Imię swym zakresem obejmuje: imię potoczne, glosy, metaforyczne, zdobnicze, utworzone, imiona o formach wzdłużonych, skróconych, obocznych.

XXII „Główną zaletą języka poetyckiego winna być jego jasność i brak pospolitości”. Jasność można zyskać poprzez używanie „słów obiegowych”. Użycie glosy, metafory, ozdobnika uchroni język poetycki od pospolitości i przyziemności, a słowa obiegowe zapewnią mu jasność. Ważne jest umiejętne posługiwanie się środkami stylistycznymi, zarówno wyrazami złożonymi, jak rzadkimi (glosy), ale najważniejsze jest użycie metafory. Tego jednego nie można się nauczyć, gdyż jest to sprawa wrodzonego talentu.

XXIII Utwory epickie muszą posiadać odmienny układ zdarzeń niż dzieła historyczne. Np. Homer w „Iliadzie” nie opisał całej wojny trojańskiej, ale tylko jej fragment, gdyż poboczne epizody mogłyby się okazać zbyteczne.

XXIV Podobieństwo tragedii i epopei. Epopeja wymaga również perypetii, rozpoznań i cierpień. Różnica: objętość dzieła, wersyfikacja. „Poeta [epicki] powinien mianowicie jak najmniej mówić od siebie, bo nie z tego przecież względu jest naśladowcą”

XXV Poeta jest naśladowcą, zatem jego twórczość musi dotyczyć jednego z trzech rodzajów przedmiotów” rzeczywistości realnej, takiej jaka jest; pomyślanej - takiej, o jakiej się mówi lub myśli, że jest; idealnej.

Jeśli poeta podjął się naśladowania w sposób nieudolny jest to błędem istotnym. Jeśli natomiast popełnił błąd np. z punktu widzenia medycyny nie jest to błąd istotny dla sztuki poetyckiej.

Pięć zarzutów jakie czyni się poetom, że przedstawia się rzeczy: niemożliwe, sprzeczne z rozumem, pospolite, nieprawdziwe (sprzeczne z rzeczywistością), niewłaściwe pod względem artystycznym.

XXVI Ocena tragedii i epopei.

Arystoteles (polemizując z poglądem Platona, który w „Prawach” wyżej ocenił sztukę epicką niż tragedię) wskazuje na walory tragedii. Tragedia posiada nie tylko wszystkie składniki epopei (bowiem może korzystać z jej wiersza), lecz nadto bardzo istotny element śpiewu i widowiska; tragedia jest bardziej zwarta, jednowątkowa, jest bardziej jednolita.

1

---