Arystoteles, filologia polska i okolice, Teoria Literatury, UMK


Arystoteles, Poetyka

POJĘCIE "MIMESIS" W POETYCE ARYSTOTELESA

teza: poezja, podobnie jak malarstwo, taniec i część twórczości muzycznej, stanowi pewną formę naśladownictwa

Platon: "mimesis" jest "naśladownictwem" nie istoty rzeczy, a wyłącznie odtwarzaniem wyglądu rzeczywistości poznawalnej zmysłami, tworzenie iluzji rzeczywistości opartej na dość wiernym skopiowaniu jej wyglądu przez artystę

H. Koller: pierwotne znaczenie pojęcia mimesis było złączone z funkcją pochodną od "mimu", z funkcją wyrażania i przedstawiania przeżyć bohatera w rytualnym tańcu i śpiewie

dialogi Platona (Państwo) - funkcje mima przejmuje poeta, który wciela się w przedstawiane postacie i pragnie za pomocą odpowiedniej stylizacji wyrazić charakter i przeżycia tych postaci takie rozumienie mimesis także w Poetyce

Kroetylos Platona - słowo jest dźwiękowym naśladownictwem przedmiotu naśladowanego

koncepcja mimesis pitagorejczyków: mimesis w muzyce rozumieli jako relację liczbową między wysokością tonu a długością struny

Arystoteles przejął od Platona termin, ale nadał mu nowe znaczenie

Poeta naśladuje rzeczywistość nie tylko taką, jaką ona jest, ale również taką, jaką być powinna, lub taką, o jakiej mówi się, że jest.

Poeta za pośrednictwem sztuki mimetycznej może przedstawić rzeczywistość, która nie znajduje paraleli w realnie istniejącym świecie, a nawet jej istnienie w jego kategoriach jest niemożliwe.

Stosunek wierności świata przedstawionego do rzeczywistości pozaliterackiej nie odgrywa w procesie "poetyckiego naśladownictwa" istotnej roli. rzeczywistość potencjalna

Istotnym elementem, który decyduje, czy utwór zasługuje na miano poetyckiego, jest mimesis realizowana w jego konstrukcji fabularnej.

Poeta jest raczej twórcą fabuły niż wierszy (?).

Mimesis jest więc rozumiana jako akt twórczy, akt kreowania rzeczywistości potencjalnej, ale zarazem obiektywnej.

Naczelna zasada przy tworzeniu rzeczywistości artystycznej jest zasada prawdopodobieństwa rozumiana jako wynik strukturalny.

rzeczywistość autonomiczna!

analogia w stosunku do świata rzeczywistego, ale nie "odbicie odbicia"

Mimesis to w pewnym sensie oszustwo.

Cała struktura świata - rzeczywistości potencjalnej ukierunkowana jest celowo - ma doprowadzić do przeżycia pewnego rodzaju wstrząsu i sprawić specyficzną przyjemność, która dokonuje się poprzez katharsis.

Ten świat autonomiczny, rządzony właściwymi sobie prawami, zbudowany jest ze specyficznych składników:

"Umiejętność naśladowania" nie łączy się w rozumieniu Arystotelesa z odtworzeniem przez sztukę wiernego obrazu rzeczywistości, lecz z przedstawieniem go w sposób artystyczny, tj. zgodny z wewnętrznymi prawami sztuki.

"mimetycznie" - artystycznie proces stwarzania specyficznej rzeczywistości według określonych zasad estetycznych

3 elementy - przedmiot, środki i sposób naśladowania

ten sam rodzaj poetyckich środków może być wykorzystany do naśladowania różnych przedmiotów (np. w tragedii i w komedii);

ten sam sposób można połączyć z różnymi środkami (np. w dramacie prozą i wierszem), ten sam rodzaj przedmiotu może być wyrażany w odmienny sposób (w epice - narracja, w dramacie - wprowadzanie postaci)

elementy te stwarzają możliwość różnych połączeń, dzięki czemu mogły się rozwinąć odmienne rodzaje i gatunki literackie

dynamis - siła, która … części materialne, spaja je i nadaje im swoiste piętno

Mimesis wynika z naturalnego człowiekowi instynktu do naśladowania, sprawia mu to przyjemność (nie naśladowanie, lecz umiejętność naśladowania).

ZNACZENIE POJĘCIA KATHARSIS I FUNKCJA TRAGEDII

"Śródziemnomorskie" pochodzenie pojęcia katharsis związek z kultem i rytuałem religijnym, z obrzędami "oczyszczającymi" Thargelia i Anthesteria oczyszczanie miasta z sił nieczystych przez specjalne ofiary lub wydalenie "złoczyńców" zwanych phamakoi (oczyszczanie fizyczne).

U orfików - czystość rytualna i moralna pozwalające na inkarnację i wieczne odrodzenie, na powrót duszy do swego źródła i odzyskanie wiecznego szczęścia.

W Fedonie Platona - katartyczna moralność, która nie ma już podłoża religijnego, stanowi jedyny model życia, zapewniający najgłębsze poznanie istoty rzeczy.

U Hipokratesa - "przeczyszczenie"

      1. Interpretacje etyczne KATHARSIS.

        • w renesansie uważano, że litość i trwoga doświadczane w teatrze pozwolą na wyciągnięcie "lekcji" i poskromienie afektów

        • A. Niczew - uwolnienie widza od prostych uczuć litości i trwogi przez zdobycie wyższego rzędu świadomości opartej na wiedzy, która byłaby w stanie skorygować "błędną opinię" bohatera tragicznego na temat jego …

    1. Interpretacje medyczne XIX w.

      • oczyszczenie widza od niepożądanych lub nadmiernych afektów

  1. Interpretacje religijne.

  • Interpretacje estetyczne.