P. SZONDI- Dramat [w:] Teoria nowoczesnego dramatu
Dramat nowożytny powstał w renesansie. Jego powstanie jest przejawem odzyskiwania przez człowieka samowiedzy po rozpadzie średniowiecznego obrazu świata. Celem dramatu miało być odzwierciedlenie w dziele sztuki obrazu człowieka na drodze odtworzenia relacji międzyludzkiej. Dla człowieka renesansu relacje międzyludzkie były istotną sferą życia. Osiągnął on własną realizację dramatyczną w momencie dokonania przez niego aktu postanowienia. Gdy postawił na otaczający świat, ujawnił tym samym swoje wnętrze. Przez jego decyzję czynu stał się on sam punktem odniesienia dla otaczającego świata.
Tematyka dramatyczna zawierała się w sferze między (np. walka między namiętnością a obowiązkiem). W tym opartym na relacji międzyludzkiej świecie dialog był medium językowym. Był on niemalże jedynym tworzywem materii dramatycznej, konstytuował formę dramatu. Wyłączne panowanie dialogu (wypowiedzi międzyludzkiej w dramacie) dowodzi powstania dramatu jedynie z odtworzenia relacji międzyludzkiej.
Dramat jest zamkniętą w sobie dialektyką.
Istotne cechy dramatu:
-dramat jest czymś absolutnym- nie zna niczego poza sobą samym, jest wolny od wszystkiego, co jest w stosunku do niego zewnętrzne.
-dramatopisarz jest w dramacie nieobecny. Nie mówi on, lecz tylko układa wypowiedź. Dramatu nie piszę się, lecz się go konstruuje. Słowa wypowiadane w dramacie pochodzą z sytuacji i trwają w niej.
-kwestia dramatyczna nie jest mową zwróconą do widza. Widz jest tylko świadkiem wypowiedzi. (Jego bierność jednak powinna przejść w irracjonalną aktywność- widz sam się wypowiada przez usta postaci, jest wciągnięty do gry dramatu.)
-gra aktora jest skierowana w dramacie na jego absolutność. Relacja aktor- rola nie może się uwidaczniać. Aktor i postać dramatu powinni łączyć się dramatycznie w osobie ludzkiej.
-dramat ze względu na swoją samoistność nie powinien zawierać cytatów. Cytat sprowadzałby bowiem dramat do tego, co cytowane- jako do punktu odniesienia. Dramat nie powinien być wariacją na temat czegoś, bo wariacja kwestionowałaby jego samoistność.
-czasem występującym w dramacie jest zawsze teraźniejszość. Nie oznacza to jednak statyki, lecz szczególny rodzaj upływu czasu dramatycznego- teraźniejszość przemija, powoduje zmianę, z jej antytetyczności wypływa nowa teraźniejszość. Upływ czasu w dramacie to absolutne następstwo teraźniejszości.
-postulat jedności czasu. Rozdzielenie scen w czasie byłoby przeciwne zasadzie następstwa teraźniejszości, ponieważ każda scena ma swoją przeszłość i przyszłość. Ponadto słowa: minęły 2 miesiące zakłada istnienie epickiego narratora.
-postulat jedności miejsca. Otoczenie przestrzenne -podobnie jak czasowe- musi być wyłączone ze świadomości widza. Rozerwanie przestrzenne również zakłada istnienie narratora.
-postulat wyłączenia przypadku(ponieważ przypadek to coś z zewnątrz), postulat motywacji.
Reasumując, całość dramatu jest pochodzenia dialektycznego. Powstaje bowiem poprzez wciąż powoływaną do życia dialektykę międzyludzką, która dochodzi do głosu w dialogu- nosicielu dramatu.
P. SZONDI- Dramat [w:] Teoria nowoczesnego dramatu
Dramat nowożytny powstał w renesansie. Jego powstanie jest przejawem odzyskiwania przez człowieka samowiedzy po rozpadzie średniowiecznego obrazu świata. Celem dramatu miało być odzwierciedlenie w dziele sztuki obrazu człowieka na drodze odtworzenia relacji międzyludzkiej. Dla człowieka renesansu relacje międzyludzkie były istotną sferą życia. Osiągnął on własną realizację dramatyczną w momencie dokonania przez niego aktu postanowienia. Gdy postawił na otaczający świat, ujawnił tym samym swoje wnętrze. Przez jego decyzję czynu stał się on sam punktem odniesienia dla otaczającego świata.
Tematyka dramatyczna zawierała się w sferze między (np. walka między namiętnością a obowiązkiem). W tym opartym na relacji międzyludzkiej świecie dialog był medium językowym. Był on niemalże jedynym tworzywem materii dramatycznej, konstytuował formę dramatu. Wyłączne panowanie dialogu (wypowiedzi międzyludzkiej w dramacie) dowodzi powstania dramatu jedynie z odtworzenia relacji międzyludzkiej.
Dramat jest zamkniętą w sobie dialektyką.
Istotne cechy dramatu:
-dramat jest czymś absolutnym- nie zna niczego poza sobą samym, jest wolny od wszystkiego, co jest w stosunku do niego zewnętrzne.
-dramatopisarz jest w dramacie nieobecny. Nie mówi on, lecz tylko układa wypowiedź. Dramatu nie piszę się, lecz się go konstruuje. Słowa wypowiadane w dramacie pochodzą z sytuacji i trwają w niej.
-kwestia dramatyczna nie jest mową zwróconą do widza. Widz jest tylko świadkiem wypowiedzi. (Jego bierność jednak powinna przejść w irracjonalną aktywność- widz sam się wypowiada przez usta postaci, jest wciągnięty do gry dramatu.)
-gra aktora jest skierowana w dramacie na jego absolutność. Relacja aktor- rola nie może się uwidaczniać. Aktor i postać dramatu powinni łączyć się dramatycznie w osobie ludzkiej.
-dramat ze względu na swoją samoistność nie powinien zawierać cytatów. Cytat sprowadzałby bowiem dramat do tego, co cytowane- jako do punktu odniesienia. Dramat nie powinien być wariacją na temat czegoś, bo wariacja kwestionowałaby jego samoistność.
-czasem występującym w dramacie jest zawsze teraźniejszość. Nie oznacza to jednak statyki, lecz szczególny rodzaj upływu czasu dramatycznego- teraźniejszość przemija, powoduje zmianę, z jej antytetyczności wypływa nowa teraźniejszość. Upływ czasu w dramacie to absolutne następstwo teraźniejszości.
-postulat jedności czasu. Rozdzielenie scen w czasie byłoby przeciwne zasadzie następstwa teraźniejszości, ponieważ każda scena ma swoją przeszłość i przyszłość. Ponadto słowa: minęły 2 miesiące zakłada istnienie epickiego narratora.
-postulat jedności miejsca. Otoczenie przestrzenne -podobnie jak czasowe- musi być wyłączone ze świadomości widza. Rozerwanie przestrzenne również zakłada istnienie narratora.
-postulat wyłączenia przypadku(ponieważ przypadek to coś z zewnątrz), postulat motywacji.
Reasumując, całość dramatu jest pochodzenia dialektycznego. Powstaje bowiem poprzez wciąż powoływaną do życia dialektykę międzyludzką, która dochodzi do głosu w dialogu- nosicielu dramatu.
3