Nasi skrzydlaci przyjaciele  


W klasach młodszych dzieci poznają podstawowe gatunki ptaków i ssaków występujących w Polsce, a także warunki ich życia, ulegające zmianom podczas różnych pór roku. Październikowy blok Jesienne obserwacje stwarza okazję do przybliżenia uczniom wyglądu i cech charakterystycznych dla niektórych ptaków.
Warto poświęcić na to zagadnienie nieco więcej czasu, aby dzieci mogły zapamiętać i utrwalić zdobyte wiadomości, co na pewno przyczyni się do lepszego poznania otaczającej ich przyrody. Aby czuły się bardziej zaangażowane, można polecić im wyszukanie (przy pomocy rodziców w domu) ilustracji i konkretnych informacji na temat omawianych ptaków.
   Nasza propozycja stanowi połączenie pracy plastycznej z jednoczesnym utrwaleniem informacji o wyglądzie i życiu ptaków (zwłaszcza dotyczących ich wędrówek, a więc które ptaki pozostają z nami na zimę, a które odlatują).
   Chcemy na razie skupić uwagę uczniów na dziesięciu gatunkach, aby w przyszłości liczbę tę rozszerzyć.
   Omawiane ptaki to: bocian, jaskółka, dudek, skowronek, sójka, kukułka, sikorka, sroka, wrona, kruk.
Nauczycielowi potrzebne będą:
- ilustracje wymienionych ptaków,
- nazwy wypisane na kartonikach,
- krótkie charakterystyki każdego z wyżej wymienionych ptaków.

   Na poniższych stronach internetowych znaleźć można potrzebne ilustracje i informacje dotyczące omawianych ptaków:
http://grzesiak.kei.pl/jurek/lista-b.html
http://www.carpatica.krak.pl/html_pl/pl_galpt.htm
http://republika.pl/szczepgal/strony/kruk.htm
http://wiem.onet.pl/wiem/005da1.html
http://republika.pl/lesnictwo/ptaki/ptaszki.htm
http://www.czaplon.most.org.pl/p/galeriakaretta.htm

Nazwy ptaków do wydruku

Uczniom potrzebne będą:
- kontury ptaków,
- kolorowa kartka z bloku technicznego,
- papier kolorowy,
- klej,
- nożyczki,
- kredki,
- plastelina.

Kontury ptaków do wydruku

PRZEBIEG ZAJĘĆ

1. Nauczyciel zachęca dzieci kilka dni przed omawianiem tematu do poszukiwań ilustracji oraz informacji o wymienionych wyżej ptakach. Ponieważ ptaków jest dziesięć, można wyznaczyć po 2-3 osoby do znalezienia konkretnych wiadomości o jednym tylko ptaku. Później uczniowie będą mieli możliwość krótkiej prezentacji tego, co udało im się zgromadzić.

2. W czasie realizacji tematu pt. Jesienne odloty ptaków następuje zapoznanie z dziesięcioma ptakami - uczniowie krótko prezentują zdobyte informacje.

3. Pracę plastyczną wykonujemy w dniu omawiania tematu pt. Skrzydlaci mieszkańcy lasów, parków i ogrodów.

1. Nauczyciel umieszcza na tablicy ilustracje oraz nazwy ptaków omawianych poprzedniego dnia. Zadaniem uczniów będzie przyporządkowanie nazwy do odpowiedniej ilustracji.

2. Następnie uczniowie dokonują podziału na ptaki odlatujące i pozostające w kraju. Na tablicy pojawia się symbol podróży - walizka - pod nią nazwy ptaków odlatujących: bocian, jaskółka, dudek, skowronek, kukułka; oraz symbol pozostawania na miejscu - domek - a pod nim następujące ptaki: sójka, sikorka, sroka, wrona, kruk.

Walizka, domek do wydruku

3. Nauczyciel dzieli klasę na dwuosobowe zespoły, które losują kartki z konturem jednego ptaka. Uczniowie zastanawiają się, jaka jest jego nazwa, ale na razie nie wypowiadają jej głośno.

4. Zespoły będą mówiły nazwę swojego ptaka po usłyszeniu charakterystyki - zagadki opowiedzianej przez nauczyciela. Zagadkami mogą być wcześniej przygotowane przez nauczyciela wierszyki mówiące o ptakach lub po prostu krótkie informacje typu: jest to duży ptak, ma długi czerwony dziób i żywi się żabami. Gdy nauczyciel stwierdzi, że zespół podał prawidłową nazwę ptaka, którego kontur wylosował, otrzymuje kartonik z jego nazwą.

5. Następnie nauczyciel wywołuje po kolei zespoły, mówiąc nazwy ptaków. Zespół ustawia się po odpowiedniej stronie tablicy (tam gdzie wisi walizka albo domek), pokazując kartkę z zarysem ptaka i kartonik z jego nazwą.

6. Przystępujemy do wykonywania pracy plastycznej:

• Uczniowie naklejają kartkę z konturem ptaka na kartkę z bloku technicznego.

• Następnie zapełniają kontur ptaka odpowiednimi kolorami, używając przede wszystkim papieru kolorowego i plasteliny oraz pomagając sobie kredkami.

Uwaga!
Należy zwrócić uwagę na to, aby każdy zespół zastanowił się, jaki element budowy ich ptaka wyróżnia go spośród innych i ten właśnie szczegół zaznaczył w swojej pracy w specjalny sposób (np. przestrzennie, wychodząc nawet poza obrys kartki z bloku technicznego). Chodzi o to, by dzieci umiały rozróżniać ptaki, pamiętając charakterystyczny element ich budowy: sroka - długi ogon, dudek - duży czubek, bocian - długi czerwony dziób.

• Teraz zadaniem każdego zespołu będzie przekształcenie kartki z bloku technicznego w walizkę lub domek (w zależności od tego czy ich ptak odlatuje czy pozostaje w Polsce).

• Na koniec dzieci przyklejają nazwę ptaka na rączkę lub dach domku i praca gotowa.

INFORMACJE O PTAKACH DLA NAUCZYCIELA

1. BOCIAN BIAŁY
   Wygląd: jest dużym ptakiem o biało-czarnym upierzeniu; ma długie czerwone nogi i długi, prosty również czerwony dziób.
   Występowanie: bagna, łąki, pola uprawne, osiedla ludzkie
   Gniazda: na dachach, słupach, starych drzewach
   Pożywienie: owady, mięczaki, ryby, drobne gryzonie, gady
   Wędrówki: w marcu i kwietniu przylatują do Polski, w sierpniu odlatują do Afryki
   Inne informacje: - bociany pokonują trasy szybując, wykorzystują w tym celu prądy ciepłego powietrza;
   - ludzie darzą bociany wielką sympatią, wierząc, że przynoszą szczęście;
   - pod koniec sierpnia przed odlotem bociany zbierają się na łąkach w stada, które ludzie nazwali bocianimi sejmami

2. JASKÓŁKA OKNÓWKA
   Wygląd: nieduży ptak o długich, wąskich czarno-białych skrzydłach i ogonku w kształcie widełek; granatowoczarno ubarwiony wierzch ciała, biały kuper oraz biały spód 
   Występowanie: wyłącznie w otoczeniu człowieka
   Gniazda: na zewnątrz budynków, pod rynną, okapem dachu lub gzymsem na ścianie, we wnęce okiennej
   Pożywienie: owady
   Wędrówki: wczesną jesienią lecą do Afryki, wracają do Polski pod koniec kwietnia
   Inne informacje: - ptak niezwykle ruchliwy; w ciepłe dni lata wysoko, chwytając w locie owady; w pochmurne chłodne dni lata nisko i wolno nad ziemią; mówi się, że w ten sposób "zapowiada deszcz"

3. DUDEK
   Wygląd: na głowie ma szeroki, rozkładany, duży czub; skrzydła i ogon są biało-czarne, a reszta upierzenia pomarańczowa; dziób zakrzywiony do dołu.
   Występowanie: pola, łąki z przydrożnymi drzewami
   Gniazda: w dziupli starego drzewa (wierzby), pod korzeniami drzew
   Pożywienie: owady, gąsienice, świerszcze
   Wędrówki: w końcu sierpnia odlatują do Afryki, wracają do Polski w kwietniu
   Inne informacje: - nazwę zawdzięcza odgłosowi jaki wydaje "udu- dud";
   - gniazdo jego słynie z nieczystości i brzydkiego zapachu, co wynika między innymi z faktu, że młode dudki mają zdolność wystrzeliwania w swojej obronie silnie i długo cuchnącej cieczy

4. SKOWRONEK
   Wygląd: upierzenie szarobrunatne, większy od wróbla
   Występowanie: pola
   Gniazda: na ziemi, pod grudką gleby, pod miedzą, w śladzie krowy lub konia, w wygrzebanym dołku
   Pożywienie: owady i ich larwy, nasiona
   Wędrówki: jesienią odlatują na południe Europy; wracają do Polski wczesną wiosną
   Inne informacje: - zwiastun wiosny;
   - melodyjny śpiew

5. SÓJKA
   Wygląd: ptak wielkości gołębia o upierzeniu rdzawobrunatnym; na skrzydłach niebiesko czarno-białe "lusterka", ciemny, długi ogon, nastroszone piórka na czubku głowy
   Występowanie: gęste lasy mieszane, rzadziej iglaste
   Gniazda: na drzewach, na różnej wysokości
   Pożywienie: owady, gryzonie, małe ptaki, żołędzie, inne owoce
   Wędrówki: w Polsce licznie zimują osobniki z dalekiej północy
   Inne informacje: - sójki nieświadomie "sadzą" drzewa, ponieważ jesienią chowają na zapas żołędzie, o których często zapominają;
   - są też "leśnymi strażnikami", gdyż w razie najmniejszego zagrożenia natychmiast podnoszą alarm

6. KUKUŁKA
   Wygląd: nieco większa od gołębia, upierzenie zazwyczaj szare, spód w białe pręgi Występowanie: tereny z wysokimi drzewami, brzegi lasów, parki, sady, lasy mieszane i liściaste
   Gniazda: nie buduje
   Pożywienie: owady, a głównie włochate gąsienice
   Wędrówki: odlatują w sierpniu do Afryki; przylatują w kwietniu
   Inne informacje: - jaja składa w gniazdach innych ptaków;
   - kukanie jest śpiewem samca;
   - jest pożytecznym ptakiem
   - odżywia się gąsienicami włochatymi, które są wielkimi szkodnikami lasu

7. SIKORKA BOGATKA
   Wygląd: największa z sikor; ma żółty brzuszek, przedzielony czarną pręgą i białe "policzki" w ciemnych obwódkach
   Występowanie: ogrody, sady, parki, aleje śródpolne, lasy głównie liściaste
   Gniazda: budki lęgowe, dziuple z wąskim wejściem, różne otwory
   Pożywienie: owady, pająki, nasiona oleiste
   Wędrówki: zimują w Polsce
   Inne informacje: - jest wspaniałą gimnastyczką
   - łatwo radzi sobie z pożywieniem zawieszonym na sznurku;
   - jest ptakiem bardzo bystrym i błyskawicznie się uczy; znane były przypadki przekłuwania przez bogatkę dziobem aluminiowych kapsli na butelkach z mlekiem i wyjadania śmietany

8. SROKA
   Wygląd: jest trochę mniejsza od wrony, o czarno-białym upierzeniu; ma krótkie skrzydła i bardzo długi ogon - mieniący się tęczowym połyskiem
   Występowanie: pola, ogrody, wąwozy, parki
   Gniazda: na wysokich drzewach, np. topoli, na wysokich żywopłotach
   Pożywienie: owady, drobne zwierzęta, żaby, myszy, jaja ptasie, nasiona
   Wędrówki: zimują w Polsce; część odlatuje na południe Europy; do nas przylatują goście z północy
   Inne informacje: - nasze sroki tak, jak i wrony, odlatują na zimę na południe, a do nas przylatują sroki z północy

9. WRONA SIWA
   Wygląd:jest trochę większa od gołębia; jej grzbiet i brzuch są popielate (szare), a głowa, skrzydła i ogon czarne
   Występowanie: lasy, duże parki
   Gniazda: na wysokich drzewach
   Pożywienie: dżdżownice, pędraki i inne owady, ślimaki, ptasie jaja, pisklęta, nawet młode zajączki, myszy, ziarna zbóż
   Wędrówki: nasze wrony odlatują na zimę na zachód lub południe Europy, do nas przylatują wrony z północy
   Inne informacje: - jej głos to głośne krakanie, ale przy gnieździe potrafi wydawać ciche dźwięki

10. KRUK
    Wygląd: największy ptak w rodzinie krukowatych (rozpiętość skrzydeł nawet do 120 cm) o czarnym upierzeniu; ma ciemny, potężny, mocny dziób, a pod nim "brodę" z dłuższych piór
    Występowanie: lasy, góry, skaliste wybrzeża morskie
    Gniazda: na drzewach, a w górach na skałach (buduje gniazda z patyków, wylepia ziemią, wyściela suchą trawą, mchem i sierścią)
    Pożywienie: owady, gryzonie, ptaki i ich jaja, padlina
    Wędrówki: nie odlatuje na zimę
    Inne informacje:
    - jest to jeden z najmądrzejszych ptaków;
    - obecnie rzadko spotykany

---