Grupa społeczna

Wojciszke

- ludzie tworzą grupy, bo:

• Mają silną potrzebę afirmacji i przynależności społecznej

• Grupy udzielają swoim członkom wsparcia społecznego - interakcje, dzięki którym ludzie nawzajem sobie pomagają oraz tworzą sieć kontaktów i związków spostrzeganych jako źródło akceptacji

• Umożliwiają realizację przedsięwzięć, których jednostka nigdy nie byłaby w stanie zrealizować z powodu ich rozmiarów i stopnia komplikacji

- grupa społeczna - dwie lub więcej osób, które:

• Komunikują się ze sobą i wzajemnie na siebie wpływają

• Mają poczucie przynależenia nawzajem do siebie

• Maja wspólny cel

• Wykształca strukturę, którą można rozważać z punktu widzenia jej elementów oraz mechanizmów integracyjnych, którymi są komunikacja i różnicowanie się statusu oraz normy i spójność grupowa

- pozycje społeczne - miejsce w grupie związane z funkcją, jaką osoba je zajmująca spełnia wobec całej grupy

- rola społeczna - pewne zachowania, których grupa oczekuje od osób zajmujących określoną pozycje w grupie. Są zróżnicowane ze względu na:

• Specjalizację zajęć

• Status - prestiż, jakim obdarzane są w grupie i poza nią

- zróżnicowanie ról, status i normy decydują o trwałym charakterze grupy

- normy grupowe - reguły określające właściwe i niewłaściwe sposoby zachowania; podzielane przez grupę nakazy i zakazy co do sposobu postępowania, myślenia i odczuwania. Funkcje:

• Przyczyniają się do osiągania przez grupę założonych celów

• Decydują o trwaniu grupy

• Są tworzywem rzeczywistości społecznej

• Określają relacje grupy z jej otoczeniem społecznym

- głównym mechanizmem różnicowania statusu w grupie są interakcje i komunikacja

- ogólne klasy interakcji:

• Pozytywne działania społeczno - emocjonalne

• Działania zadaniowe

• Wymiana informacji

• Negatywne działania społeczno - emocjonalne

- w małych grupach wykształcają się dwa rodzaje specjalistów:

• Społeczno - emocjonalni - menadżerowie relacji społecznych, którzy inicjują większość pozytywnych zachowań społeczno - emocjonalnych

• Zadaniowi - menedżerowie działań zbliżających grupę do osiągania celów

- ich wyłanianie się jest wyrazem różnicowania się statusu

- tendencyjna komunikacja informacji podzielanych - przeciętny członek grupy częściej porusza w dyskusji i przekazuje innym te informacje, które oni już znają, niż informacje, które posiada tylko on (niepodzielane przez grupę)

- dlaczego ludzie częściej komunikują informacje podzielane:

• Informacja podzielane przez wielu członków grupy ma większą szansę pojawić się w dyskusji

• Budowanie statusu - chęć pokazania się jako osoba kompetentna

Komunikacja informacji podzielanej jest sposobem na podwyższenie własnego statusu w grupie: potwierdza kompetencje zadaniowe jednostki w oczach partnerów, spotyka się z aprobatą i uznaniem członków grupy, którzy wzajemnie siebie wzmacniają w komunikowaniu tych właśnie informacji

- spójność - suma sił skłaniających jednostki do pozostania w grupie, główne siły wynikają z:

• Atrakcyjności innych członków grupy

• Atrakcyjności wykonywanego wspólnie zadania

• Atrakcyjności całej grupy (jej prestiżu)

- silnym wyznacznikiem spójności grupowej jest zaangażowanie w działania

- grupa jest tym bardziej spójna im trudniej do niej wejść (rytuały przejścia)

- spójność grupy jest tym większa:

• im mniej liczy członków

• im trudniej ją opuścić

• im większe są jej dotychczasowe sukcesy

• im większe jest zewnętrzne zagrożenie realizacji celów grupy czy samego jej istnienia

- im bardziej spójna jest grupa, tym skuteczniejsze jej działanie; zależy to jeszcze od dodatkowych czynników:

• im większa grupa, tym słabszy związek między jej a skutecznością

• realność grupy - stopień, w jakim jej członkowie rzeczywiście stanowią grupę - utożsamiają się z grupą

- najważniejszym aspektem spójności okazało się zaangażowanie członków w wykonywane zadanie

- ważnym mechanizmem utrzymania grupy i jej spójności są wzajemne wpływy wywierane na siebie przez członków grupy (mniejszość vs większość)

- wpływ mniejszości na większość może być skuteczny dzięki dwóm strategiom:

• konsekwentne odstępstwo - mniejszość wywiera skuteczny wpływ, jeżeli jest silne zaangażowana w swoje poglądy, jeżeli jest konsekwentna, jeżeli pozostaje otwarta na argumenty większości, choć potrafi publicznie i dobrowolnie stanąć w obronie własnych poglądów i nie ugiąć się pod presją

• dwufazowa strategia - w 1 odstępcy zachowują swe poglądy dla siebie, a na zewnątrz ulegają większości, w celu uzyskania jej zaufania i akceptacji. W 2 ujawniają swoje poglądy sprzeczne z opiniami większości, którą łatwiej będą mogli przekonać dzięki uprzednio uzyskanemu zaufaniu

- zarówno większość wpływa na mniejszość, jak i odwrotnie, tylko, że ten drugi wpływ jest słabszy z tego powodu, że wywierany jest przez mniejszą liczbę osób różnica ilościowa

- podczas gdy wpływy większości wywołują uleganie (konformizm zewnętrzny - publiczne powtarzanie opinii większości przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji), wpływ mniejszości wywołuje konwersję (nawrócenie, rzeczywistą zmianę poglądów, niekoniecznie jednak ujawnianą w opiniach publicznie głoszonych)

- wpływy mniejszości bardziej promieniują na inne treści powiązane ze sporną kwestią

- wpływ większości wywołuje proces wzajemnego porównywania społecznych opinii bez szczególnego skupiania uwagi na samej spornej kwestii

- jednostki poddane wpływowi mniejszości zaczynają myśleć w bardzie twórczy, oryginalny sposób o przedmiocie sporu i kwestiach pokrewnych oraz potrafią samodzielnie znaleźć więcej poprawnych rozwiązań sporu, niż osoby poddane uprzednio wpływowi większości

- znalezienie się w niezgodzie z mniejszością wywołuje bardziej kontrolowane procesy przetwarzania informacji, podczas gdy znalezienie się w niezgodzie z opiniami większości wywołuje przetwarzanie bardziej automatyczne, częściej posługujące się heurystykami; ponieważ:

• mniejszość jest bardziej wyrazista

• mniejszość jest mniej wiarygodna od większości

• niezłomność mniejszości jest bardziej jednoznaczna

- wiele powodów każe sądzić, że działanie w grupach jest skuteczniejsze od działań tych samych w pojedynkę:

• działanie w grupie może zagrzewać uczestników do szczególnych wysiłków i wytrwałości (naśladownictwo i „duch grupy”)

• działanie grupowe pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych umiejętności

• bardziej sprawni członkowie mogą kompensować niedostatki

• „co dwie głowy to nie jedna”

• członkowie grupy mogą wzajemnie stymulować się intelektualnie i korygować swoje błędne decyzje (wiedza grupowa tworzy nową, lepszą jakość)

- większość teorii dowodzie czegoś przeciwnego - działanie w grupie często prowadzi do pogorszenia wyników:

• wpływ obecności innych

• wpływ działania razem z innymi

• jakość decyzji podejmowanych przez grupę

- efekt facylitacji społecznej - wzrost poziomu wykonywania zadań pod wpływem obecności innych zadania łatwe

- efekt hamowania społecznego - obecność innych powoduje spadek poziomu wykonywania w porównaniu z działaniem w samotności zadania trudne

- sama obecność innych jest czynnikiem nasilającym przeżywane pobudzenie, czyli działa na podobieństwo nasilonego popędu

- nasilenie popędu podnosi tendencję do wykonania reakcji dominującej w hierarchii relacji wzbudzanych przez dowolny bodziec

- istotą zadań łatwych jest ich dobre wyuczenie, co oznacza, że dominująca reakcja w ich przypadku jest reakcją poprawną

- istotą zadań trudnych jest to, że wymagają one dopiero uczenia się, a dominująca reakcja ma charakter niepoprawny. Obecność innych nasila reakcje nieoprawne obniża poziom wykonania zadania

- dlaczego obecność innych podnosi poziom pobudzenia:

• wzrost ten jest wyrazem czujności i przygotowanie do reakcji na potencjalne działanie innych

• pojawiający się inni wzbudzają w jednostce lek przed oceną

• pojawianie się innych przyciąga uwagę, szczególnie gdy jednostka pragnie porównać swoje wyniki z ich wynikami

- pojawienie się innych prowadzi do rozproszenia uwagi i stanowi dodatkowe obciążenie umysłowe dla osoby skupionej na jakimś zadaniu. Obciążenie umysłowe samo w sobie prowadzi do zawężenia pola uwagi i pomijania pewnych bodźców. Kiedy zadanie jest proste tyko nieliczne istotne sygnały wymagają uwagi, a zawężenie pola uwagi powoduje pomijanie sygnałów i tak nieistotnych dla zadania, co skutkuje wzrostem skuteczności. Kiedy zadanie jest złożone oznacza to, konieczność obdarzania wagą wielu istotnych sygnałów, a zawężenie pola uwagi powoduje pomijanie pewnych istotnych sygnałów, co prowadzi do spadku skuteczności

- efekt interferencji Stroopa (badanie z kolorami) - pokazuje sposób, w jaki zautomatyzowane i nieintencjonalne procesy poznawcze mogą utrudniać procesy intencjonalne i kontrolowane

- efekt próżniactwa społecznego - im więcej ludzi równocześnie wykonuje jakąś pracę, tym gorszy rezultat uzyskają w porównaniu z tym, co wynikałoby z dodawania ich rezultatów indywidualnych

- spadek rezultatów osiąganych w warunkach działania razem z innymi może wynikać:

• ze spadku motywacji efekt próżniactwa

• ze strat spowodowanych niedoskonałą koordynacją ich wysiłków

- najlepsze wyjaśnienie próżniactwa to model Karua i Williamsa; model kolektywnego wysiłku - wielkość motywacji do odejmowania wysiłków przez składające się na kolektyw jednostki zależy od:

• przekonania, że wzrost własnego wysiłku pociąga za sobą wzrost poziomu wykonania całej grupy

• przekonania o instrumentalności poziomu wykonywania (wzrost poziomu wykonywania grupy jest instrumentem powiększania jej zysków)

• przekonania o wielkości własnych korzyści (zysk całej grupy przekłada się na zyski jednostek)

- u podłoża modelu leży założenie, że jednostka dąży do maksymalizacji własnych oczekiwanych zysków, zaś działanie w grupie stwarza okazję do pojawienia się nowych dóbr, ale może też na różne sposoby obniżać te trzy przekonania

- ludzie przestają próżnować, kiedy:

• grupa i/lub wykonywane przez nią zadania są ważne

• grupa jest oceniana jako całość

• składa się z kobiet (osób kultury dalekowschodniej)

• gdy istnieje możliwość identyfikacji indywidualnego wkładu jednostki we wspólny wynik

- efekt kompensacji - podczas działania z innymi są osiągane wyższe wyniki niż w pojedynkę; występuje gdy grupa jest spójna, a członkowie spodziewają się po partnerach niskiego poziomu wykonywania zadań

- porównania interindywidualne - kiedy różne grupy osób działają w pojedynkę lub razem

- porównania intraindywidualne - kiedy te same osoby działają raz w pojedynkę, a raz wspólnie z innymi

- efekt próżniactwa nie rośnie przy zadaniach addytywnych ani maksymalizacyjnych

- efekt próżniactwa występuje tylko przy zdaniach prostych

- burza mózgów - procedura generowania pomysłów razem z innymi

- warunkiem jej skuteczności jest rozdział tworzenia pomysłów od ich jakości

- badania Karua i Williamsa przeczą jej skuteczności, bo:

• lek przed cudza oceną własnych pomysłów

• spadek indywidualnej motywacji

• nie można mówić jednocześnie

• trudno jednocześnie przetwarzać dane o cudzych pomysłach i generować własne; efekt następnego w kolejce - spadek uwagi przykładanej do cudzej odpowiedzi i gorsze zapamiętanie jej treści przez osoby, które same bezpośrednio po niej mają mówić

- dlaczego jest powszechne przekonanie o jej skuteczności:

• sami uczestnicy sesji ulegają złudzeniu wzrostu produktywności

• wskutek pochlebnych dla siebie porównań społecznych

• posiadanie złej techniki jest lepsze od nieposiadania żadnej

- aby uniknąć próżniactwa należy tak zorganizować sytuację, aby można było zidentyfikować indywidualny wkład każdej z działających osób

- można także nasilić identyfikację przez zwiększenie ważności wykonywanych zadań i przekonania ludzi o niepowtarzalności ich wkładu, albo przez podwyższenie atrakcyjności grypy dla jednostki

- o skuteczności działań grupowych decyduje także jej skład:

• liczebność - im liczniejsza jest grupa, tym słabsza jej spójność i przestrzegania norm grupowych, a tym większa szansa próżniactwa społecznego

• rodzaj osób

- problem czy lepiej funkcjonuje grupa jednorodna, czy niejednorodna pod względem zdolności można rozwiązać uwzględniając jedynie strukturę stosujących przez grupę zadań:

• niejednorodność uzdolnień sprzyja skuteczności grupy w zadaniach dysjunktywnych (poziom całej grupy wyznaczony przez poziom najlepszego członka)

• w zdaniach koniunktywnych (zależy od najgorszego) jest zupełnie inaczej

- ryzykowne przesunięcie - grupy podejmują bardziej ryzykowne decyzje od pojedynczych osób

- polaryzacja grupowa - grupy formułują decyzje nie tyle bardziej ryzykowne ile bardziej krańcowe. Przejawia się to na trzy sposoby:

• grupy podejmują bardziej krańcowe decyzje niż indywidualni członkowie działający w samotności

• poglądy indywidualnych członków grupy stają się bardziej krańcowe po dyskusji z innymi

• rywalizacja grupowa jest silniejsza niż indywidualna

- koncepcja argumentacji perswazyjnej - upatruje powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od innych stałego wsparcia dla poglądu początkowego i nowych, przekonujących argumentów na jego rzecz

- koncepcja porównań społecznych - upatruje powody polaryzacji w porównaniach, jakich między sobą dokonują członkowie grupy

- warunki sprzyjające grupowemu myśleniu

• Duża spójność grupy podejmującej decyzję

• Izolacja tej grupy od innych, bardziej zrównoważonych, od zewnętrznej informacji i zewnętrznych autorytetów

• Poparcie danego sposobu działania przez przywódcę grupy

• Silny stres powiązany z brakiem nadziei na inne rozwiązanie, lepsze od rozważanego

- cechy grupowego myślenia:

• Złudzenie całkowitego bezpieczeństwa, które prowadzi do nadmiernego optymizmu i zachęca do podejmowania skrajnego ryzyka

• Zbiorowe racjonalizowanie działań grupy, co pozwala tej grupie odrzucać wszelkie dane, które są sprzeczne z decyzją

• Niepodważalna wiara w immanentną, przyrodzoną moralność grupy, co prowadzi tę grupę do ignorowania etycznych czy moralnych następstw decyzji

• Stereotypowe poglądy na wroga (słaby, zły, głupi)

• Indywidualna autocenzura myśli i idei, które odbiegają od wspólnych poglądów grupy

• Złudzenie jednomyślność decyzji, które jest po części rezultatem nacisków nakłaniających do konformizmu

• Pojawienie się samozwańczych „strażników umysłów” - członków grupy, którzy tłumią niedogodną informację i ganią każdego, kogo poglądy odbiegają od wspólnych poglądów grupy

- taka dynamika ma szereg niepożądanych konsekwencji dla procesu decyzyjnego, powodując:

• Niekompletny przegląd alternatywnych rozwiązań

• Niekompletny przegląd własnych celów

• Brak rozważań nad ryzykiem

• Tendencyjnie poszukiwanie i ocena informacji

• Zaniechanie formułowania alternatywnych planów awaryjnych

- istotnym rodzajem zróżnicowania pojawiającym się w wielu grupach jest hierarchia władzy

- władza - zdolność jednostki do wywierania wpływu na innych minus zdolność owych innych do wywierania wpływu na jednostkę

- definicyjną cechą władzy jest asymetria wpływu - władza człowieka jest tym większa, im bardziej jego potencjalne możliwości wywierania wpływu na pozostałych członków grupy przekracza ich możliwość wywierania wpływu na niego

- przywódcą zostają:

• Osoby o szczególnych cechach

• Osoby zachowujące się w pewien potrzebny grupie sposób

- ludzie zajmujący pozycję lidera w jednej grupie i sytuacji wykazują tendencję do zajmowania tejże pozycji również w innych grupach i sytuacjach

- behawioralna teoria przywództwa zakłada, że pozycję kierowniczą zajmują osoby zachowujące się w sposób użyteczny dla grupy, przede wszystkim przyczyniające się do realizowania przez nią założonych celów

- przykładem myślenia behawiorystycznego jest teoria stanów oczekiwania, która zakłada, że działająca grupa:

• Ma nadzieję na osiągniecie celów

• Oczekuje, że niektórzy z jej uczestników bardziej się do tego przyczynią niż inni

• Identyfikuje tych uczestników

• Częściej się do nich zwraca i zachęca do podejmowania inicjatywy

• Częściej podporządkowuje się ich inicjatywom

- osoby, w których grupa pokłada największe nadzieje, to jednostki obdarzone specyficznymi zdolnościami i umiejętnościami ważnymi z uwagi na rodzaj zadania

- wyższe oczekiwania kierowane są także do osób częściej obecnych w grupie, silniej zorientowanych na interes grupy, asertywne, obdarzone wyższym statusem poza grupą

- szansa wyłonienia lidera rośnie, gdy:

• Rośnie wielkość grupy

• Warunki zmieniają się w taki sposób, że osiągnięcie celu grupy wymaga kooperacji i koordynacji

• Pojawia się współzależność społeczna

• Pojawia się nierównomierność zysków poszczególnych członków grupy

• Pojawia się zewnętrzne zagrożenie dla realizacji celów grupy lub jej istnienia

• Grupa ma dostęp do jednostki dysponującej doświadczeniem w roli przywódcy

- style kierowania:

• Dyrektywny, zorientowany na działalność zadaniową i produktywność grupy

• Relacyjny, zorientowany na stosunki panujące w grupie, zachęcający podwładnych do partycypacji w decyzjach i władzy

• Demokratyczny, „uważający na innych”, ugodowość, orientacja na relacje społeczne, skłonność do zasięganie opinii podwładnych

• Autokratyczny, koncentracja na zadaniu i produktywności w połączeniu z dyrektywnością - tendencją do narzucania podwładnym swojej opinii

- zależnościowy model przywództwa - zakłada, że skuteczność demokratycznego lub autokratycznego stylu przywództwa zależy od tego, jak dalece sytuacja sprzyja liderowi, od stopnia w jakim kontroluje on sytuacje

- stopień kontroli lidera nad sytuacją zależy przede wszystkim od:

• relacji lidera z podwładnymi

• struktury zadania - kontrola lidera rośnie, gdy cele grupy są jasno określone, prowadzi do nich niewiele dróg i istnieje niewiele akceptowalnych rozwiązań, a poprawność decyzji można łatwo sprawdzić

• władzy lidera wyznaczanej wielkością nagród i sankcji, którymi on dysponuje oraz jego pozycją zewnętrznej hierarchii władzy

- lider charyzmatyczny/transformacyjny - głosi przesłanie wskazujące na potrzebę zmian, przedstawia dalekosiężną, zwykle emocjonującą wizję nowego, lepszego porządku, budzi nadzieję na jej realizację i wielkie zaufanie w ludziach, który przewodzi. Ma przyciągający uwagę styl i osobowość, cechuje się dużymi umiejętnościami społecznymi ) zindywidualizowane traktowanie ludzi, trafne odczytywanie znaczeń cudzych reakcji i sprawne manipulowanie wrażeniami wywieranymi na innych)

- w kontaktach społecznych liczą się przede wszystkim prestiż i formalna pozycja w hierarchii władzy, a także umiejętności społeczne osoby wywierającej wpływ, czyli skłonność i zdolność do stosowania różnych „miękkich” technik wpływu społecznego

- podstawy władzy przełożonego w organizacji:

• przymus - zdolność do wywoływania niepożądanych przez podwładnych stanów rzeczy lub pozbawiania ich stanów pożądanych (mierzona przekonaniami podwładnych, że przełożony jest w stanie utrudniać im pracę)

• nagradzanie - zdolność do wywoływania stanów pożądanych przez podwładnych lub uwolnienie ich od stanów niepożądanych (mierzona przekonaniami podwładnych, że przełożony jest w stanie wpływać na wysokość ich zarobków)

• prawomocność - zdolność do wywoływania u podwładnego poczucia obligacji i odpowiedzialności, opiera się na normach wyznawanych przez podwładnego (mierzona przekonaniami podwładnych, że przełożony jest w stanie wzbudzić w nich poczucie obowiązku)

• fachowość - zdolność do wywoływania u podwładnego przekonania, że przełożony jest ekspertem (mierzona przekonaniami podwładnych, że przełożony jest w stanie merytorycznie im pomóc)

• akceptowanie - zdolność do wywoływania w podwładnych poczucia, że są akceptowani i doceniani przez przełożonego

- w kontekście organizacji, najważniejszą podstawą władzy jest jej prawomocność

- najsilniej powiązane podstawy władzy, to fachowość i akceptacja

---