System opiekuńczo-wychowawczy polega na roztaczaniu opieki i wychowywaniu ludzi, którzy dorastali w patologicznych rodzinach. Funkcjonuje od około 100 lat.
Wiek XIX - kluczowy moment. U schyłku XVII w. wybucha rewolucja we Francji, po raz pierwszy Francuzi walczą o prawo do demokracji, obalają monarchię.
XIX w. - rewolucja przemysłowa. Wynaleziono najrozmaitsze rzeczy, powstały fabryki. Pojawiają się nowe problemy społeczne (za dużo godzin pracy, niekiedy kalectwo). Pojawia się kwestia równości społecznej (kobiety mniej zarabiały), feministki zaczęły wychodzić na ulicę. Powstały ośrodki dla dzieci, pojawił się obowiązek szkolny. Bardzo popularne było, że dzieci czyściły kominy, wykorzystywano je także do pracy w kopalniach, bo były małe fizycznie. Nikt nie miał swoich praw, jedynie bogaci wiedli szczęśliwe życie.
Wiek XX - najrozmaitsze systemy opieki i wsparcia dla potrzebujących. Były sierocińce, do których trafiały wyłącznie sieroty. Przypominały przytułki, często umierały z braku miłości, odmawiały jedzenia, były smutne.
Piotr Skarga organizował pomoc dla dzieci przy kościołach.
Gabriel Boduen (1689-1768) stworzył system dla dzieci nieprawnie urodzonych, tzw. podrzutków. Nikt nie przejmował się kiedyś dziećmi nieślubnymi. 1733r - Szpital Dzieciątka Jezus zajmuje się leczeniem i przywracaniem statusu prawnego tym dzieciom. Władze Francji finansowały utrzymanie tych dzieci.
Henryk Jordan (1842-…) był położnikiem, ginekologiem, któremu zmarła żona i dziecko. Przejęty tym nieszczęściem skierował swoją uwagę na inne dzieci. Nikt się wtedy nie przejmował organizacją czasu wolnego dzieci. Odkupił od miasta plac, który maił być przeznaczony na pastwisko i stworzył tam plac dla dzieci i młodzieży (boisko, plac zabaw). 1887 - rozpoczęto budowę parku, zaczęto organizować zajęcia dla dzieci z rodzin robotniczych. Mimo, że Jordan był zapracowany, spędzał z nimi dziennie 2h. Organizował wycieczki po pomnikach tam zamieszczonych, był animatorem. To było w Krakowie. W całej Europie zaczęły powstawać takie ogródki Jordanowskie.
Janusz Korczak (1879-1942) był lekarzem medycyny, pochodził z asymilowanej rodziny żydowskiej. Z potrzeby serca zaczął zajmować się dziećmi (Nasz Dom). Jako pierwszy zaczął mówić o prawach dziecka, jako szczególnych, wyjątkowych osobach, którym należy poświęcić wiele uwagi. Pisał książki (Król Maciuś I), miał audycje radiowe. Kierował sierocińcem w getcie. Dzieci zostały wywiezione do obozu zagłady w Treblince, zmarł z nimi w komorze gazowej. Powiedział dzieciom, że jadą na wycieczkę.
Aleksander Kamiński (1903-1978) - jeden z najwybitniejszych pedagogów. Mając 13 lat minął się z mamą ponieważ oboje wsiedli do różnych pociągów, a z którą odnalazł się dopiero po latach. Rozwinął harcerstwo, autor „Kamieni na szniec”.
Helena Radlińska (1879-1954) daje podwaliny pracy socjalnej. Wywiad środowiskowy, praca społeczna etc.
Model jednolitego systemu opieki wychowawczej nad dziećmi osieroconymi, opuszczonymi
*Forma opieki doraźnej - pogotowie opiekuńcze (jest dla starszych dzieci) oraz rodzinne (młodsze dzieci). Przeznaczone dla dzieci zaniedbanych; odbierane się te dzieci tylko i wyłącznie z powodu, że rodzice nie są zdolni je wychowywać, do czasu kiedy się nie poprawią i nie zmienią swojego zachowania.
4 zasady:
1. „Matka”, 25-40 lat, z minimum średnim wykształceniem
2. Występują całe rodzeństwa lub dołączają kolejne; około 7-8 dzieci
3. Wioska dziecięca ma być domem na całe życie, są tam też normalne obowiązki domowe
4. We wsi znajdują się od 12 do 15 domów. Ma się asymilować do reszty otoczenia
Istnieją w Polsce 4 takie wioski.
*Forma opieki całkowitej
Formy opiekuńcze:
- instytucjonalne (realizowane przez państwo, np. Dom Dziecka, Dom Małego Dziecka itp.) 1940 - H. Meiner - pierwszy dom to dom pokoju. Nie rozdzielanie rodzeństw.
- resocjalizacyjne - policyjne izby dziecka, ośrodki resocjalizacyjne, zakłady poprawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, schroniska dla nieletnich
Rodziny adopcyjne - to taki stan, który jest zbliżony do normalnej rodziny.
Przysposobienie - to w sensie prawnym przyjęcie obcego biologicznie dziecka do rodziny i uznanie go za własne. Dziecko otrzymuje wszelkie przywileje członka rodziny.
Rodziny zastępcze:
- zawodowa - przynajmniej troje dzieci. Dostają pieniądze za dziecko + dodatek. Trzeba mieć polskie obywatelstwo, unormowane warunki mieszkaniowe, nie być karanym, stałe źródło dochodu przynajmniej jednego opiekuna, stan zdrowia musi być na dobrym poziomie.
- zastępcza - jedno, dwoje dzieci.
PROBLEMY WSPÓŁCZESNEJ ADOPCJI
Obszary problemowe związane z adopcją:
- sama procedura adopcyjna
- całe serie problemów związanych z rodzicami. Chodzi o psychologiczne podejście do adopcji dziecka
- krewni rodziców adopcyjnych, znajomi, sąsiedzi
- środowisko rodzinne pochodzenia dzieci adoptowanych (problemy u dziecka: alkoholizm, przemoc itp.)
- środowisko szkolne i rówieśnicze (zaznaczenie społeczne)
- problemy z poziomem rozwoju dziecka jaki i stanu genetycznego dziecka (obciążenie genetyczne)
- problemem może być jawność adopcji (bezdzietność, bezpłodność)
Postawy rodziców adopcyjnych:
Zdecydowanie większość rodziców adopcyjnych reprezentuje postawy niepożądane wychowawczo (ojcowie dystans, matki nadopiekuńczość)
Wnioski:
Dziecko opuszczone przez matkę powinno jak najszybciej znaleźć się w nowej rodzinie, która otoczy je prawdziwą miłością i opieką, by zapobiec pojawieniu się deficytów rozwojowych oraz opóźnieniu na poziomie emocjonalnym
3 fazy choroby sierocej:
I Faza nieustannego płaczu, krzyk, ból
II Faza rezygnacji - pojawia się apatia, przygnębienie, brak radości życia.
III Faza upośledzenia emocjonalnego, lekkość emocjonalna, brak dystansu. Nie mają motywacji, później uczą się chodzić, mówić.
Wg Gordona - Blokady komunikacyjne:
Blokady - dziecko nie chce otworzyć się do innych ludzi, uniemożliwia to swobodne kontakty interpersonalne.
ROZKAZ
2 typy relacji
*Dziecko usłuchane, z natury spolegliwe, czuje ono strach, nie ma prawa głosu itd. Gdy wyrośnie będzie ono zdyscyplinowane, lecz bez samodzielnego myślenia;
*Bunt, agresja od dzieci z natury buntowniczych;
OCENIANIE - polega ona na wytykaniu negatywnych cech drugiego człowieka. Ludzie reagują niską samooceną, zdenerwowanie inaczej bunt. Jest to szufladkowanie, etykietowanie, prowadzi to do spełniającego się proroctwa. Wydaje się wychowawcą, że ta metoda jest skuteczna.
DYSKUTOWANIE ROZWIĄZAŃ - rodzice planują za nas życie. Dziecko staje się „niemową”. Nie umie samo decydować, czyje się niezrozumiane, ma małe poczucie własnej wartości.
GROŹBA/OSTRZEŻENIE - dziecko reaguje strachem, presją, oszukuje rodziców. Tworzy się nieprawdziwa więź. Uczy się ono oszukiwać i nie czuje się sobą.
OŚMIESZANIE - osoby takie zamykają się w sobie, czują leki, wstyd itd. Ośmieszanie tworzy nieśmiałych ludzi.
TŁUMACZENIE - pesymistyczny sposób przedstawienia świata. Ma one niby zniechęcić dzieci przed niepotrzebnymi wyskokami
ANALIZA / INTERPRETOWANIE - rodzice dają uczucie niespełnienia swojemu dziecku, szufladkowanie, obniżony poziom samooceny.
POCIESZANIE - dziecko czuje się niezrozumiałe oraz ma poczucie niespełnienia. Nie rozwiązują one problemów w stylu „odwal się” (?)
WYCOFANIE - inaczej ignorowanie, zmiana tematu, odwracanie się, nie patrzymy na dziecko. Traktowanie jak powietrze. Osoba taka doświadcza uczucia bezsilności oraz niepewności.
OSTRZAŁ PYTAŃ - zadajemy milion podobnych pytań. Osoba doświadczająca wzbudza w sobie poczucie winy, kontroli, brak odpowiedzialności ze strony rodzica.
PORÓWNANIA - poczucie bycia gorszym, niedowartościowanym, krzywdy, niesprawiedliwości zestawiamy ciągle z kimś innym. Skutkiem może być nienawiść, brak więzi, konkurencja, skłonność do kłamstwa.
WYZWISKA - bezpośrednia agresja słowna do innych. Powoduje ona agresje, spadek poczucia własnej wartości, zamkniecie się w sobie, poniżanie innych osób by to odreagować.
KOMUNIKATY (w psychologii humanistycznej)
„JA” (ojciec zmęczony)
*jestem zmęczony, marzę o odpoczynku dziecko odczytuje, że tato ma problem
„TY” (ojciec zmęczony)
*daj mi spokój, idź do mamy dziecko odczytuje odrzucenie, smutek, negatywne emocje, nawet niechciane
„TY” - jeżeli koncentrujemy się na kimś, może być źle odczytany
Koncepcje psychodynamiczne
Eric Berne (stworzył teorię…………)
ANALIZA TRANSAKCYJNA postpsychoanalityczna, jest na bazie psychoanalizy
Id - odpowiada za instynkty prymitywne
Ego - część oficjalna, pojawia się w miejscach publicznych
Super ego - utajnione lęki, ukryte marzenia, ustosunkowanie do pewnych ludzi, nasze przeżycia
Wytwarzane mechanizmy obronne w przypadku konfliktu:
Projekcja - projektuje swoje myślenie na bazie super ego
Strefa cienia - to, co najbardziej denerwuje innych, jest naszym nieprzepracowanym problemem (sprzątanie super zazdrość)
Racjonalizacja - czyli marzenia przekładane na negatywny stopień, by było nam lepiej
Holland (przypisanie zawodu)
Rodzic - każdy z nas ma osobę bliską, osobę która uczy nas życia w społeczeństwie, czyli zasad, norm które nas prowadzą (dzieci bezdomne)
ciepły - udziela wsparcia psychologicznego [preferowane zawody - nauczyciel, lekarz, pielęgniarka, gdzie ludziom chce się pomagać];
zimny - nie udziela wsparcia, jest osobą wychłodzoną emocjonalnie, ma wysokie wymagania [zawód prestiżowy: biznesmen, przedsiębiorca];
Dorosły - odpowiada za racjonalne myślenie, nie tworzy się u osób psychicznie chorych
praktyczni - jeżeli dorosły postawił na samodzielność [kucharz, fryzjer, stolarz, inżynier]
intelektualni - jeżeli dorosły, gdzie jest dużo książek, czasopism, dyskutuje na dany temat, światopogląd [filozof, socjolog, antropolog, historyk sztuki, matematyk];
Dziecko - odpowiada za zabawę, zakochiwanie się, spontaniczność, stworzenie klimatu, wszystkie rzeczy radosne. Nie wytwarza się u osób z patologicznych rodzin, które muszą zajmować się domem, szybko dorosnąć. Jak dorosną stają się zgorzkniałymi pracoholikami.
dziecko konwencjonalne - grzeczne, zdają sobie sprawę (łatwa adaptacja) [sekretarz, bibliotekarz, księgowa]
naturalne - spontaniczne, miały mało nakazów, zakazów (kreatywni, nie liczą się z zasadami) [aktor, pisarz, artysta]
Wszystkie osobowości kształtują się do środka życia
Lifescnpt (scenariusz życia) funkcjonuje na zasadzie taśmy, którą w ciągu życia odtwarzamy;
- pozytywny zapis - kocham cię, jesteś moim najwspanialszym synem; uważają to za coś naturalnego, tworzy nas szlachetność
- hipochondryczny zapis - wytwarza się myślenie użalania się, udręczania itd.
- płciowy zapis - w czasie dzieciństwa walczyło, by zamiast chłopcem być dziewczynką
- najgorszy zapis - po co ty się urodziłeś, gdybym nie była w ciąży, nie wyszłabym za mąż; wytwarzają w nas chęć samozniszczenia, dzieci zostają alkoholikami, narkomanami itd. Podejmują ryzyko gdzie mogą stracić życie.
TYPY LUDZI
Żaby - to typ, który dostał najwięcej zapisów, które są dla nich niedobre. Nie powodzi im się, często mają problemy ze zdrowiem (objawy somatyczne). Mogą być pracoholikami, są skąpcami, nie potrafią zarobić na siebie. Często są konfliktowymi, emocjonalnie trudnymi ludźmi.
Przeciętni - to typ, gdzie ma pośrodku, nie za dużo, nie za mało.
Książę - to typ, który dostał najwięcej komunikatów opartych na głębokiej więzi, tworzą fajne życie, mają dobre zdrowie, dobrze zarabiają, osoby angażują się w górnolotne projekty /religijnie, są dobrymi rodzicami.
RODZAJE POMOCY
I. Pomoc okazjonalna - najprostszy sposób pomagania z jednym incydentem. Jednorazowa pomoc;
II. Pomoc kompensacyjna (ratowanie, interwencja kryzysowa) - w sytuacji, gdzie występuje kryzys, osoba nie może dojść do siebie (samobójstwo, gwałt). Zaraz po tym wydarzeniu;
III Pomoc surwiwalna - w sytuacji, gdy udziela się pomocy psychicznej i fizycznej zdrowym ludziom. Chodzi o pomoc materialną;
IV Pomoc restytucyjna - to jest pomoc długodystansowa, planowana i systematyczna. Wyprowadzenie z trudnego położenia życiowego. Chodzi o to, że jakieś zdarzenie zmieniło nam psychikę. To np. pomoc dzieciom z domu dziecka;
V. Pomoc substytucyjna - odnosi się do osób niezdolnych do samodzielnego życia, nie mogących wykonywać funkcji życiowych bądź pozbawionych warunków samodzielnego funkcjonowania. Stworzenie czegoś sztucznie, by móc normalnie żyć.
FUNKCJE OPIEKUŃCZE (dla szkoły)
Funkcje podstawowe, niezbywalne dotyczą:
- Zapewnienie warunków psychicznych i fizycznych
- Higieny i zdrowia
Funkcja kompensacyjna i substytutywna - wyrównanie niedostatków materialnych
Funkcja korekcyjno-wyrównawcza - dotycząca zmian związanych z uczeniem się
Funkcja warunkowania rozwoju - szkoła powinna korygować również w warunkowaniu rozwijać normalnie
Funkcje powodzeniowe - zapewnienie warunków dla osiągnięcia powodzenia szkolnego
Funkcje atmosferotwórcze - wypracować warunki by dzieci były związane z obowiązkiem - ukryty program - wystój wnętrza, atmosfera, klimat
FUNKCJE OPIEKI
F. homeostatyczna - ciągłe doprowadzanie do osiągnięcia optymalnego stanu zaspokojenia potrzeb podopiecznego, co jest jednoznaczne z permanentnym przywróceniem i utrzymaniem jego równowagi emocjonalnej i fizycznej
F. egzystencjalno-generatywna - utrzymywanie życia w jego godziwej jakości. Zachowywać, pozyskiwać i odzyskiwać zdrowie. Powodowanie zadowolenia z życia.
F. regulacyjna - chodzi o rozbudzenie i regulowanie potrzeb oraz granic, norm i sposób zaspokojenia potrzeb nienasyconych. Chodzi o hamowanie i wygaszanie potrzeb nawykowych. Kształtowanie potrzeb kompromisu w sytuacji zderzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb. Profilaktyka i terapia potrzeb chorobowych
F. usamodzielniająca - doprowadzenie do pełnej samodzielności życiowej. Wykształcenie umiejętności i sprawności samodzielnego zaspokajania
F. socjalizacyjna - uczymy się wartości społecznych, funkcjonowania w społeczeństwie. Przekształcenie podopiecznego w rolę opiekuna.
RODZAJE METOD OPIEKI
Opiekun czyni wszystko za was, dla was, przy was
Wy także możecie być opiekunami, opiekujecie się jedni drugimi (wolontariat)
Tworzymy ………, które będą kształcić jakoś naszego życia (wartość materialna)
Nie wszystko możemy, sami korzystamy z doświadczeń specjalistów (korzystanie z wiedzy)
Dostarczamy własnych przykładów wielostronnej samoobsługi (obozy surwiwal), pokazujemy jak samemu mamy dać sobie radę itp.
Próbujmy być dla siebie partnerami, chodzi o bycie opiekunem i partnerem, choćby jutro
POGLADY PEDAGOGICZNE
Pedagogika miłości (Artur Brühlmeier), w Polsce prekursorką jest M. ………Jes wykładowcą w Niezależnym Katolickim Seminarium Nauczycielskim. Członek ruchu reformatorskiego „szkoła dla dziecka”.
Pestalozzi: dziecko żyje w 3 bytach:
-byt naturalny
-byt społeczny
-byt moralny
Zasady „odżywczego środowiska” dla rozwoju dziecka:
Danie oparcia dziecku, czyli poczucie, że otaczają je osoby, które mogą pomóc.
Stworzenie emocjonalnego bezpieczeństwa, czyli bezwarunkowa akceptacja, np. ucieczka z domu. Dajemy odczuć, że jest ono najważniejsze i bardzo je kochamy.
Zagwarantowanie mu spokoju, czyli swój pokój, swoboda myśli, wolne w pewnym sensie. Respektowanie dziecięcego świata.
Pielęgnowanie wspólnoty, czyli wzajemna komunikacja (częsta rozmowa z dzieckiem, wspólne spędzanie czasu)
Czuła akceptacja dziecka i zaufanie