WPROWADZENIE DO PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Definicje.
Opieka – dawanie oparcia, wsparcia, zaspokajanie potrzeb, których jednostka nie umie lub nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić, żeby zachować równowagę biologiczną i psychiczną.
Początków opieki można doszukiwać się u wielu gatunków kręgowców, a zwłaszcza ptaków i ssaków. Przejawia się ona w postaci zachowań opartych na instynkcie.
Opieka związana jest głównie z życiem seksualnym i prokreacją zwierząt, a jej przedmiotem jest prawie wyłącznie potomstwo, do momentu jego życiowego usamodzielnienia.
Opieka zwierząt – rodziców nad swym potomstwem trwa przez stosunkowo krótki okres i obejmuje wyłącznie zaspokajanie potrzeb biologicznych i bezpieczeństwa
Większość zwierząt ma potrzebę filiacji. Skutki niezaspokojenia tej potrzeby u małp człekokształtnych są bardzo podobne do ludzkiej „choroby sierocej”
Opieka zwierząt nie obejmuje potomstwa które:
z różnych przyczyn zostało oddzielone od rodziców
osobników dojrzałych lecz chorych, niepełnosprawnych
osłabionych
niezdolnych do samodzielnej egzystencji
Wśród niektórych gatunków ptaków spotykane są odstępstwa od tej tendencji, które można traktować jako nowe jakości w opiece zwierzęcej zbliżające ją do opieki ludzkiej
Wśród ludów pierwotnych
•z jednej strony sprawowano piekę nad niepełnosprawnymi (wykopaliska w jaskini Shanidar)
•z drugiej strony zaś upośledzony był ten, który nie potrafi posługiwać się narzędziami nie pomagano mu w przypadku zagrożenia zabijano
Kobieta w kontekście opieki
specjalna troska była ofiarowana kobietom z racji tego, że rodziły dzieci
kobietom powierzano troskę o życie i jego rozwój. opiekowały się one nie tylko dziećmi, ale także chorymi oraz umierającymi
Mężczyzna w kontekście opieki
leczenie przez tysiąclecia przypisywane było mężczyznom – z racji specyfiki tego zajęcia: często daleko od domu (wojna, polowanie), sytuacje noszące znamiona niebezpieczeństwa, wymagające nieraz dużej siły fizycznej i związane z pewnymi narzędziami charakterystycznymi dla działalności męskiej: ostrza i skalpele, narzędzia związane z utrzymaniem ognia.
Starożytność
Grecja
•dzieci lepsze do ochronki, do urzędu mamek,
•noworodki gorsze podrzucać albo zabijać
•zakaz karmienia i utrzymywania przy życiu kalek
Arystoteles postulował wprowadzenie przepisów prawnych, które zakazywałyby wychowywania dzieci kalekich
Hipokrates w chorobach psychicznych dostrzegał związki z chorobą mózgu, podkreślał rolę opieki w leczeniu.
Sparta
•dzieci zdrowe poddawano wielostronnej opiece
•dzieci chore zabijano
•wychowanie w służenia państwu upośledzeni – przeszkoda w formowaniu silnego wojska i państwa
•urzędnicy rozkazywali topić, oddawać dzikim zwierzętom i zrzucać z gór dzieci chorowite i ułomne
Rzym
•oddzielić niezdatność od zdrowia
•zabijanie słabowitych, cherlawych i zniekształconych dzieci
Seneka Młodszy – opiekowano się chorymi, którzy rokowali szansę na wyleczenie lub leczenie to było dla państwa bardziej opłacalne.
Średniowiecze
•w XIII w. pojawiają się pierwsze sformalizowane sposoby opieki nad osobami chorymi i niepełnosprawnymi.
•we Francji powstaje Szpital Generalny z podziałem na odziały, znajdował się tam również oddział dziecięcy
•powstały zakony szpitalne i sprawujące opiekę nad chorymi i niepełnosprawnymi:
•Bonifratrzy
•Lazaryci
•Franciszkanie
•Szarytki
Renesans
•potrzeba zaopiekowania się ludźmi ze wszelkimi schorzeniami
•od XVI w. kościół zaczął się angażować w opiekę nad niepełnosprawnymi
•Sobór Trydencki – dekrety reformacyjne zobowiązywały biskupów do objęcia opieki nad wszystkimi szpitalami
Czasy nowożytne
czas wojen, problem sieroctwa, kalectwa
intensyfikacja opieki
opiekę nadal sprawują szpitale ale także sierocińce i przytułki
Oświecenie
•Od połowy XVIII w. kwestia opieki przejęta przez państwo
•Uporządkowanie praw opieki i form z jakich można korzystać
•Rozwój techniki i medycyny
XIX wiek
•działania filantropii religijnej i świeckiej
•upowszechnienie oświaty – koniecznością utworzenia całego systemu kształcenia upośledzonych umysłowo
•teorie eugeniczne (doskonaleniu rasy ludzkiej)
•powoływanie do życia dzieci o pożądanych cechach, zwłaszcza takich, które najlepiej spełniają kryteria rasowej czystości
•eliminację osobników noszących cechy niepożądane: rasowa segregacja,
•przymusowa sterylizacja, eksterminacja
XX wiek
•w stosunku do minionych epok wiek XX charakteryzuje się pozytywnymi postawami i pewną akceptacją osób niepełnosprawnych, pozwalającą na realizację procesu rehabilitacji
•rozpoczęto także działania na rzecz wyrównywania szans społecznej integracji
•poprawy jakości życia osób niepełnosprawnych
•wojny , prześladowania, deportacje
•rozwój nietolerancji rasizmu i planowych działań zmierzających do eliminowania osób innej rasy, wyznania, klasy społecznej oraz osób niepełnosprawnych
Kierunki zmian ewolucyjnych w opiece ludzkiej
Od opieki opartej głównie na mechanizmach instynktu do zachowań wynikających z doświadczenia osobniczego oraz działań wciąż wyuczanych i świadomie organizowanych z pokolenia na pokolenie
Od opieki rodziców nad własnym potomstwem do opieki nad wszystkimi dziećmi
Od opieki nad dziećmi do opieki nad wszystkimi potrzebującymi, jej ludźmi niezależnie od wieku
Od opieki ograniczonej tylko do zaspokajania potrzeb biologicznych i bezpieczeństwa do działalności obejmującej względnie cały zakres różnorodnych potrzeb podopiecznych
Od działalności opiekuńczej czysto dobrowolnej, do takiej, która podejmowana jest również jako powinność moralna i prawna
Egipska religia politeistyczna
głuche dziecko:
szczególne wyróżnienie
dar od bogów
uchronienie od grzeszenia za pomocą słowa
szacunek i czczenie
pozostałe dzieci upośledzone były wyrzucane do Nilu
Buddyzm
•przyjaźń do wszystkich żywych istot
•miłość i ofiarność w stosunku do bliźnich
•przypadki pozostawiania dzieci upośledzonych w dżungli
Judaizm
•choroba i niepełnosprawność jako kara za grzechy
•miłość i ofiarność w stosunku do bliźnich
•zadośćuczynienie za popełnione zło
Chrześcijaństwo
•z jednej strony aprioryczny nakaz miłosierdzia (pierwsze instytucie opiekuńcze, zakony niosące posługę ubogim, chorym i niepełnosprawnym)
•z drugiej strony ludzi upośledzonych umysłowo identyfikowano z obłąkanymi, uznawano ich za nawiedzonych lub opętanych przez złego ducha, upośledzonych umysłowo nie odróżniano od chorych psychicznie
czasy starożytne
od ok. 5 w. p.n.e. uważano, że zaburzenia psychiczne, zwłaszcza ujawniające objawy psychotyczne, posiadają nadprzyrodzoną naturę. To przekonanie utrzymało się przez cały okres istnienia starożytnej Grecji i Rzymu. Najstarsze pisma traktujące o zaburzeniach psychicznych zostały sporządzone przez Greków. W IV w. p.n.e. Hipokrates utrzymywał, że zaburzenia psychiczne mogą wynikać z biologiczno-fizjologicznych nieprawidłowości organizmu. Ten punkt widzenia nie przetrwał jednak końca imperium Rzymskiego. Wraz z nadejściem ery chrześcijańskiej, zaburzenia psychiczne zaczęły być uważane za wynik działalności demonów. Próbowano je "leczyć" za pomocą egzorcyzmów oraz rozmaitych okrutnych metod.
Średniowiecze
Pierwsze obiekty, które można uznać za prototypy szpitali psychiatrycznych powstały w świecie arabskim, w XIII w. Pierwszy został zbudowany w Bagdadzie w 705r., a następnie w Ferze i Kairze. W odróżnieniu od chrześcijańskich zapatrywań na zaburzenia psychiczne, w których doszukiwano się ingerencji demonów i innych sił nadprzyrodzonych, Arabowie koncentrowali się na obserwacjach klinicznych. W ten sposób przyczynili się do znacznego postępu w wiedzy dotyczącej psychopatologii jako pierwsi stosowali psychoterapię, a także inne metody leczenia, np. gorące kąpiele, leki psychoaktywne, muzykoterapię i terapię zajęciową. W X w. perski lekarz Muhamad ibn Zakariva Razi zaproponował fizjologiczne wyjaśnienia zaburzeń psychicznych w kombinacji z psychologicznymi metodami terapeutycznymi. Jemu współczesny badacz, arabski lekarz Najab ud-din Muhamad jako pierwszy dokonał opisu diagnostycznego wielu zaburzeń psychicznych, tj. Depresja, nerwica, priapizm, niemoc seksualna (arab. Nafkhae Malikholia), psychoza(ar. Kutrib) czy stan maniii(ar. Dual-Kulb).
Europa XI – XIII wiek
W XI w. słynny perski lekarz i filozof Awicenna, stosował leczenie bazujące na przekonaniu o fizjologicznych źródłach psychopatologii. Stworzył koncepcję relacji między pulsem a uczuciami wewnętrznymi. Awicenna był także wczesnym prekursorem neuropsychiatrii, jako pierwszy opisał różne zaburzenia psychiczne: halucynajcje, bezsenność, koszmary nocne, melancholię, demencję, epilepsję, paraliż, itp
Obiekty przeznaczone dla osób dotkniętych zaburzeniami psychicznymi tworzone były w Europie od XIII w., jednak pełniły jedynie rolę instytucji opiekuńczych, nie oferując żadnej terapii. Założony w XIII w. w Londynie Bethlem Royal Hospital należy do jednych z pierwszych szpitali psychiatrycznych jakie pojawiły się w Europie - był prowadzony aż do 1948
Europa XVIII w
W 1656, Ludwik XIV stworzył publiczny system opieki nad osobami dotkniętymi zaburzeniami psychicznymi, jednak miał on jedynie na celu zapewnienie cierpiącym dachu nad głową i odseparowanie ich od społeczeństwa, nie oferując żadnego leczenia. W 1758 angielski lekarz William Battie napisał "Traktat o szaleństwie", w którym wzywał do wprowadzenia leczenia w tego typu placówkach. Trzydzieści lat później, król Anglii Jerzy III zapadł na chorobę psychiczną. Po poprawie jego stanu w 1789, zaczęto uważać, że zaburzenia psychiczne nie są nieuniknione i mogą podlegać skutecznej terapii].
W 1792 francuski uczony, Philippe Pinel, uważany za ojca nowoczesnej psychiatrii wprowadził humanitarne metody leczenia zaburzeń psychicznych, uwalniając dotkniętych nimi z kajdan i konieczności znoszenia okrutnych praktyk "leczniczych" William Tuke wprowadził te metody na angielski grunt otwierając The Retreat, opierwszą w Anglii placówkę leczniczą dla osób chorych psychicznie, stosującą nowoczesne metody terapii. W krótkim czasie instytucja ta stała się wzorem w świecie humanitarnej psychiatrii.
Wiek XX
Otto Loewi przyczynił się do odkrycia neurotransmitera - acetylocholiny.
W XX wieku pojawiła się nowa perspektywa psychiatrii, związana z nowym punktem widzenia na zaburzenia psychiczne. Emil Kraepelin, zainteresowany nowo powstałą nauką - psychologią, włączył do psychiatrii wątki interdyscyplinarne, tworząc nową klasyfikację zaburzeń psychicznych, opartą na podstawach anatomopatologicznych i czynnikach przyczynowych Podstawową przesłanką psychiatrii stało się stwierdzenie, że zaburzenia psychiczne mają źródła biologiczno-fizjologiczne. Po śmierci Zygmunta Freuda, ojca psychianalizy, jego dzieło stało się przedmiotem badań psychiatrów. Teoria psychoanalityczna stała się popularna wśród psychiatrów ze względu na swoje istotnie znaczenie dla rozwoju wiedzy o ludzkiej psychice. Jednak po roku 1970 teorie psychologiczne ustąpiły miejsca teoriom neurologicznym.
Po odkryciu przez Otto Loewiego pierwszego neurotransmitera - acetylocholiny, psychofarmakologia stała się integralną częścią psychiatrii]. W 1980 r. rozpoczęto stosowanie neuroobrazowania. Odkrycie w 1952 r. skuteczności leczenia schizofrenii chlorpromazyną zrewolucjonizowało terapię tej przypadłości] Podobne znaczenie dla leczenia zaburzeń dwubiegunowych miało odkrycie działania węglanu litu. Psychoterapia stała się integralną częścią leczenia psychiatrycznego w przypadku większości chorób. Równie istotne znaczenie odegrały wyniki badań genetyki, wskazujące na genetyczne źródła zaburzeń psychicznych. Biologia molekularna przyczyniła się do zrozumienia zasad działania genów i ich wpływu na ukształtowanie się psychiki. Do 1995 r. geny wpływające na powstanie schizofrenii zostały wykryte w chromosomie 6, natomiast geny wpływające na zaburzenia dwubiegunowe w chromosomach 18 i 21.
Historia leków
Zastosowanie leków psychoaktywnych i testów labolatoryjnych wprowadziło nowe relacje między pacjentami a psychiatrami. Postrzeganie psychiatrii w kategorii twardej nauki zaczęło być interpretowane jako brak należytego zainteresowanie i opieki względem pacjentów. Ruch antypsychiatryczny, postrzegający zaburzenia psychiczne w kategorii mitu, zyskiwał coraz większą popularność. Niektórzy członkowie ruchu twierdzili, że psychiatria jest narzędziem kontroli społecznej i domagali się zamknięcia szpitali psychiatrycznych. Ilustracją tej tezy były doniesienia o nadużyciach zdarzających się w krajach totalitarnych, gdzie dysydentów politycznych umieszczano właśnie w tych placówkach, traktując ich przekonania polityczne jako chorobę psychiczną. Jednoczenie tego typu przypadki zdarzają się nawet obecnie. Podawano także historyczne przykłady nadużyć, jakie miały miejsce w nazistowskich Niemczech, ZSRR i podczas apartheidu w RPA.
Otto Lewi przyczynił się do odkrycia neurotransmitera - acetylocholiny.
J. E. Esquirol (1772-1840)
uczeń Pinel’a , opracowali nowe metody leczenia przez pracę, zapewnienie łagodnego traktowania chorych, troskliwa opieka ( zręby nowoczesnej psychiatrii) Podkreślał znaczenie psychologii dla ówczesnej psychiatrii
J. C. Reil (1759 - 1813)
•Niemiecki psychiatra, który jako pierwszy użył słowa „Psychiatrie” (1808r.)
•Charakter terapeutyczny dwóch aspektów pobytu w zakładzie:
• uporządkowany tryb życia całej społeczności
• „terapia moralna”, relacje lekarz-pacjent
Eduard Seguin (1812-1880) lekarz- pedagog
Twórca I-wszej na świecie szkoły dla dzieci głębiej upośledzonych (z Esquirolem1837r.)
Wprowadził specjalne zajęcia pedagogiczne dla dzieci
Opracował zestawy ćwiczeń rozwijających
Wprowadził Kartę Personalną
Trudny wybór…
W pierwszej połowie XX w. psychiatrzy mogli zamykać swych pacjentów w „wielkich przechowalniach”, licząc na ich cudowne wyzdrowienie lub poddać ich psychoanalizie, nienadającej się jednak do leczenia prawdziwych chorób psychicznych. Dlatego desperacko szukano nowych rozwiązań, co zaowocowało rozwojem farmakoterapii.
Współczesna opieka nad psychicznie chorymi
Od połowy lat siedemdziesiątych naszego stulecia zmienił się pogląd większości badaczy i terapeutów na cele i formy leczenia chorób psychicznych. Niezbędnymi elementami procesu terapeutycznego we współczesnym modelu leczenia są : farmakoterapia, psychoterapia, rehabilitacja i utrzymywanie kontaktu terapeutycznego między osobą chorującą, a osobami ją leczącymi. Farmakologiczne leczenie zmniejsza natężenie istniejących objawów, a także obniża prawdopodobieństwo ich pojawienia się w przyszłości. Oddziaływania psychoterapeutyczne oraz rehabilitacyjne usprawniają społeczne funkcjonowanie, natomiast działania podtrzymujące więzi między chorymi, a osobami dla nich znaczącymi przyczyniają się do znacznego obniżenia wskaźników nawrotów choroby.
Współczesny obraz choroby psychicznej
Percepcja choroby psychicznej = obecny stan opieki nad psychicznie chorymi, obraz psychicznie chorych w massmediach, stereotypy
1.Data urodzin i śmierci Marii Grzegorzewskiej
18.04.1888 (Wołucz, niedaleko Rawy Mazowieckiej) – 1967 (lat 79)
2.Nazwa dostosowanej przez M. Grzegorzewską do polskich potrzeb metoda Decroly`ego - metoda ośrodków pracy
3.W którym roku i z kim M. Grzegorzewska tworzy Państwowy Instytut Nauczycielski – 1930, z Władysławem Radwanem
4.Wpływ i znaczenie M. Grzegorzewskiej na pedagogikę specjalną w Polsce -
Była pierwszą osobą w Polsce, która profesjonalnie zajęła się tą problematyką. Jako naukowiec stworzyła podwaliny polskiej pedagogiki specjalnej, jako praktyk opracowała udoskonalała i wdrażała metody pracy z osobami niepełnosprawnymi.
5.Tytuły publikacji autorstwa M. Grzegorzewskiej
- Psychologia niewidomych
- Listy do młodego nauczyciela
- Pedagogika lecznicza. Skrypt wykładów Głuchociemni
- Psychologia niewidomych
- Analiza zjawiska kompensacji u głuchych i niewidomych
Data urodzenia Ottona Lipkowskiego – 5 września 1907
Ogólne zagadnienia pedagogiki specjalnej wg. Ottona Lipkowskiego
- opracował pierwszy w historii tej dyscypliny skrypt „Pedagogika specjalna”, który od przeszło 20 lat pełni rolę podręcznika
- wprowadził nowe zagadnienia, przedtem w piśmiennictwie polskim nieuwzględniane np. ortodydaktykę
- badał kwestie odpowiedniego przygotowania nauczycieli do pracy z dziećmi specjalnej troski
- opracował plany kształcenia nauczycieli z zakresu pedagogiki specjalnej
Cele pedagogiki specjalnej wg. Ottona Lipkowskiego
- humanistyczny – jednostce upośledzonej i słabszej należy zapewnić szczególne prawa do pomocy w uzyskaniu pomocy pełni rozwoju i uznania w środowisku społecznym; każdy człowiek ma prawo do normalnego trybu życia
- wychowawczy – jednostkę upośledzoną należy wszechstronnie kształcić i umożliwić jej optymalny rozwój, aby jak najlepiej mogła spełniać swoje zadania społeczne
- ekonomiczny – utylitarny – jednostkę upośledzoną należy przygotować jak najlepiej do przyszłych sytuacji w pracy zawodowej
- antropologiczny – dążenie do maksymalnego usamodzielnienia jednostki upośledzonej i aktywnego jej udziału w realizowaniu zadań społecznych
Zasady resocjalizacji wg. Ottona Lipkowskiego
Zasada akceptacji
Uznaje się jednostkę z odchyleniami od normy za jednostkę mającą prawo do szczególnej pomocy i opieki. W tym wypadku akceptacja oznacza uznanie jednostki niedostosowanej społecznie nie za " mniej wartościową" , ale za jednostkę zasługującą na szczególną opiekę i pomoc. Zasadę tę z reguły przyjmuje się bez zastrzeżeń w stosunku do osób kalekich, upośledzonych umysłowo, natomiast budzi zastrzeżenia jeśli próbuje się ją zastosować w stosunku do łamiących normy prawne i etyczno-moralne.
Zasada pomocy
W resocjalizacji pomoc jest rozumiana jako działanie wspomagające rozwój jednostki niedostosowanej społecznie. Bez tego działania jednostka nie jest z reguły zdolna osiągnąć pełnię rozwoju społeczno-moralnego. Ta szczególna pomoc, większa troska i opieka wychowawcza uwarunkowane są tym, iż jednostki niedostosowane społecznie często wykazują przejawy złożonego upośledzenia, ociężałość umysłową, zaburzenia układu nerwowego niesprawności motorycznej czy np. wady wymowy. W zasadzie tej są ważne gotowość i umiejętność udzielania pomocy ze strony wychowawcy oraz gotowość przyjęcia jej przez wychowanka
Zasada indywidualizacji
Jest uznawana powszechnie. Postępowanie jednostki z odchyleniami od normy różni się i pod względem stopnia i jakości, jak również pod względem czynników etiologicznych wykolejenia, dlatego też ta zasada w wychowaniu resocjalizującym ma znaczenie szczególne. Zasada indywidualizacji realizowana jest w bezpośrednim kontakcie z dzieckiem, w rozmowach indywidualnych, w pomocy w nauce, w ułatwianiu kontaktów z kolegami, nauczycielami i rodziną.
Zasada kształtowania perspektyw
Zasadę tę opracował i stosował w swojej pracy wychowawczej A. Makarenko. Zwracał uwagę na szczególne znaczenie tzw. perspektyw bliskich, perspektyw" dnia dzisiejszego". Dla jednostek społecznie niedostosowanych przyszłość jest czymś odległym i na ogół nie zaprzątają sobie nią głowy. Najczęściej przechodzą do rzeczywistości stwierdzeniem: "... jakoś tam będzie , czy "...nie ma co się martwić na zapas..." . Jednostka powinna odczuwać radość chwil aktualnie przeżywanych oraz powinna oczekiwać z zainteresowaniem co się wydarzy w najbliższej przyszłości. Należy rozpocząć kształtowanie umiejętności kształtowania perspektyw od planowania przyszłości na najbliższe chwile - godziny, a następnie stopniowo przechodzić do kształtowania umiejętności planowania przyszłości dalszej - dnia następnego, tygodnia, miesiąca, kwartału czy wreszcie roku.
Zasada współpracy ze środowiskiem
Podstawowym postulatem wychowania resocjalizacyjnego jest wyrobienie umiejętności i gotowości dostosowania się do zasad współżycia społecznego. Realizacja tego zadania nie jest możliwa w izolacji od środowiska społecznego. Współpraca wychowawcza ze wspomnianym środowiskiem jest więc koniecznością. Realizując tę zasadę dbamy o interes jednostki niedostosowanej społecznie, środowiska, a w szczególności rodziny, która cierpi na skutek niewłaściwego zachowania dziecka. Współpraca ze środowiskiem jest sprawą bardzo istotną, a jej brak uniemożliwia realizację zadań wychowawczych szkoły czy placówki resocjalizującej. Współpraca ta jako element procesu wychowawczego, powinna być planowana zgodnie z założonymi celami wychowawczymi i organizowana w sposób jak najbardziej efektywny.
Zasada systematyczności
Zasada ta podkreśla konieczność realizacji zadań resocjalizacyjnych w sposób planowy, celowy, zorganizowany, konsekwentny oraz systematyczny.
Data, miejsce urodzenia śmierci Wandy Szuman - 3 kwietnia 1890 w Toruniu – zmarła 1 grudnia 1994 (104 lata)
Rola i znaczenie Wandy Szuman w pedagogice specjalnej
w 1961 zainicjowała duszpasterstwo osób niewidomych i niedowidzących przy kościele ks. Michaelitów w Toruniu. Rozpoczęła także współpracę z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika,
organizowała w Bibliotece Głównej UMK wystawy prac artystów, którymi się przez wiele lat opiekowała. Cykl nosił tytuł: „Twórczość plastyczna osób z ciężkim kalectwem”,
w latach 1983 – 1985 wspólnie z prof. Andrzejem Wojciechowskim organizowała cotygodniowe spotkania z dziećmi niepełnosprawnymi umysłowo w celu ich rehabilitacji, połączonej z rozwijaniem wrażliwości artystycznej.
wprowadziła do nauczania dzieci niewidomych kropkowy rysunek. Ta metoda spotkała się z dużym uznaniem, zarówno w środowisku osób niewidomych i widzących
Od 1966 r. Wanda Szuman zajmowała się badaniami dotyczącymi rozwoju artystycznego dzieci z różnymi dysfunkcjami i niepełnosprawnościami. Interesowały ją szczególnie dzieci tzw.: kalekie np. bez rąk lub niewidome. Celem pracy rewalidacyjnej i działań było znajdowanie dla nich inspiracji dla życia, obudzanie ich do twórczej pracy.
Najważniejsze publikacje Wandy Szuman
„Wychowanie niewidomego dziecka”;
„O dostępności rysunku dla dzieci niewidomych”;
„ Słowo Wstępne” do książki ks. Jana Sajewicza pt.: „Głos mają sieroty”;
„Rola opiekunów społecznych”;
„System umieszczania sierot w rodzinach”.
Została odznaczona m.in.:
Odznaką Polskiego Związku Niewidomych w 1966 za wybitne zasługi dla dobra niewidomych w PRL;
Odznaką Honorową PCK w 1969;
Złotą odznaką PTWK w dowód za uznania zasług na polu walki z kalectwem w 1971 roku;
Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski w 1975;
Medalem ZŁOTE ASROLABIUM – Nr 1, nadane 27. II 1980 przez Towarzystwo Miłośników Torunia.
Orderem Uśmiechu 20. VI. 1986;
Medalem Papieskim „Pro Ecclesia et Pontifice 11. XI. 1986, odznaczenia dokonał Ks. Bp Marian Przykucki;
Odznaką „Bóg zapłać” nagrodził Panią Wandę 3. IV 1988 Miesięcznik „Powściągliwość i Praca”;
16. III 1992 Przewodniczący Rady Miejskiej Torunia Jan Adamniak wręczył Wandzie Szuman akt nadania tytułu Honorowego Obywatela Miasta Torunia.
1.Podaj przynajmniej jedną definicje pedagogiki specjalnej?
Dykcik - to nauka szczegółowa pedagogiki, a jej przedmiotem jest opieka, terapia, kształcenie i wychowanie osób z odchyleniami od normy, najczęściej jednostek mniej sprawnych lub niepełnosprawnych, bez względu na rodzaj, stopień i złożoność objawów oraz przyczyny zaistniałych anomalii, zaburzeń, trudności lub ograniczeń.
Sękowska – pedagogika specjalna to nauka, której przedmiot stanowi rehabilitacja ludzi niepełnosprawnych w każdym wieku, przede wszystkm dzieci i młodzieży odchylonych od normy psychofizycznej oraz resocjalizacja niedostosowanych społecznie.
Maciarz – nauka szczegółowa pedagogiki ogólnej, której przedmiotem zainteresowania jest wychowanie i nauczanie osób niepełnosprawnych. Jest nauką interdyscyplinarną, współdziała z wieloma naukami psychologicznymi, pedagogicznymi i medycznymi. Pełni dużą rolę w rozwoju teorii i praktyki rewalidacji dzieci i młodzieży.
2.Z jakimi naukami współdziała pedagogika specjalna ?
- psychologia kliniczna
- psychologia rozwojowa
- psychologia społeczna
3.Z jakimi subdyscyplinami pedagogicznymi współdziała pedagogika specjalna ?
-pedagogika
- psychologia
- socjologia
- fizjologia
- biologia
- medycyna
- nauki techniczne
- prawo
- ekonomia
4.Jakie są subdyscypliny (działy) pedagogiki specjalnej ?
- pedagogika osób zdolnych
- resocjalizacja
- pedagogika lecznicza i terapeutyczna
- surdo
- tyflo
-oligo
1.Czym jest oligofrenopedagogika i jakie są jej elementy ?
Oligofrenopedagogika to nauka o wychowaniu, celach, treściach i metodach pracy z dziećmi specyficznej kategorii, mianowicie upośledzonych umysłowo.
Elementy to: teoria wychowania specjalnego, teoria oddziaływań interwencyjnych, teoria nauczania specjalnego
2.Jakie jest rozumienie upośledzenia umysłowego wg Doroszewskiej ?
trudność zdefiniowania niedorozwoju umysłowego wynika z faktu, iż jest on pewnego rodzaju koncepcją społeczną, zależną od zmiennego progu tolerancji społecznej. Uważa Ona, że upośledzenie umysłowe jest skomplikowane w swych powiązaniach biospołecznych. Zarówno z różnorodnych przyczyn, jakie leżą u jego podstaw, jak i wielorakich objawów, a także ze względu na nieraz trudny do przewidzenia jego dynamizm, a więc i prognozę
3.Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Clarka
niedorozwój umysłowy oznacza funkcjonowanie intelektu poniżej przeciętnej, upośledzenie powstaje w okresie rozwojowym i towarzyszy mu obniżenie zdolności przystosowania się.
4.Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Kostrzewskiego.
upośledzeniem umysłowym nazywa te przypadki, które powstały w okresie rozwojowym charakteryzujące się istotnie niższym od przeciętnego ogólnym poziom funkcjonowania intelektualnego występującym łącznie z upośledzeniem w zakresie przystosowania się oraz zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym.
5. Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Sękowskiej.
pojęcie upośledzenie umysłowe jest bardzo szerokie zarówno ze względu na zróżnicowanie stopnia upośledzenia umysłowego, które obejmuje, jak i ze względu na zaburzenia zachowania, motywacji, emocjonalności i dysfunkcje jakie im towarzyszą. Upośledzenie umysłowe odnosi się nie tylko do sfery poznawczej człowieka, ale obejmuje całą jego osobowość
6. Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Kirejczyka.
upośledzenie umysłowe to istotnie niższy od przeciętnego w danym środowisku, globalny rozwój umysłowy jednostki, z nasilonymi równocześnie trudnościami w zakresie uczenia się i przystosowania, spowodowany we wczesnym okresie rozwojowym przez czynniki: dziedziczne, wrodzone i nabyte po urodzeniu, wywołujące trwałe zmiany w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego
7. Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Kościelskiej.
Upośledzenie umysłowe traktuje się nie jako zaburzenie organiczne, ale psychologiczne; jako stan, do którego się dochodzi w rezultacie nieprawidłowego procesu rozwojowego. Jest ono więc jest stanem, który w głównej mierze jest wynikiem zablokowania aktywności poznawczej dziecka i właściwego korzystania z doświadczeń.
8.Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Lewickiego.
oligofrenia jest to zahamowanie lub upośledzenie rozwoju psychicznego, wrodzone albo bardzo wcześnie nabyte, prowadzące często do zaburzeń w przystosowaniu społecznym.
9.Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Radochońskiego.
upośledzenie umysłowe (dawniej oligofrenia) posiada szerokie znaczenie i odnosi się do stanów zahamowania lub niepełnego rozwoju intelektualnego jednostki występujących w okresie rozwojowym, tj. pomiędzy 0 a 18 rokiem życia
10. Podaj definicję upośledzenia umysłowego wg Mrugalskiej.
upośledzenie umysłowe: "nie jest stanem niepełnej sprawności, dysfunkcją organizmu, powstałą na skutek nieprawidłowej budowy lub uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego o różnej etiologii. Przyczyny mogą mieć podłoże genetyczne, dotyczyć działania szkodliwych czynników w okresie płodowym, okołoporodowym lub we wczesnym dzieciństwie.
1.Scharakteryzuj problem epidemiologii upośledzenia umysłowego i podaj dane statystyczne.
niepełnosprawność intelektualna ( ang. intellectual disability),
dotycząca ok. 3% populacji.
częstość jej występowania wśród dzieci
▪do lat 16 waha się od 2 do 4%,
▪wśród osób dorosłych od 1 do 2%
upośledzenie umysłowe występuje stosunkowo często, a jego odsetek waha się od 1,3% do 1,8% ogólnej populacji świata.
w większości państw Europy liczbę upośledzonych umysłowo określa się w granicach 1% - 2% ogółu ludności.
u dzieci wykrywa się upośledzenie umysłowe
w pierwszych latach życia wykrywa się 1% dzieci lekko upośledzonych;
3% dzieci upośledzonych w wieku szkolnym,
2% w wieku przedszkolnym.
ogół dzieci upośledzonych w wieku szkolnym 75% stanowi stopień lekki, a 25% głębsze upośledzenie.
2.Opisz i scharakteryzuj poszczególne ujęcia kwestii etiologii upośledzenia umysłowego
Sowa:
pierwotne, t.j. czynniki genetyczne – rodzice przekazują nieprawidłowe lub uszkodzone geny i chromosomy działające na embrion i płód i powodujące jego nieprawidłowy rozwój (najczęstsza przyczyna upośledzenia).
wtórne, mające wpływ na korę mózgową:
przed urodzeniem dziecka, np. choroby zakaźne przyszłej matki (odra, aktywny stan kiły, ale i niedożywienie i alkoholizm matki),
w czasie urodzenia dziecka, np. uszkodzenia mózgu w wyniku niedotlenienia lub wylewów,
po urodzeniu dziecka, na skutek chorób np. zapalenie opon mózgowych, zapalenie mózgu, uszkodzenia na skutek urazów (nieszczęśliwe wypadki)
czynniki środowiskowe i kulturowe – odnoszą się przede wszystkim do lżejszych postaci niedorozwoju i rozumiane są jako brak lub nie zapewnienie dziecku odpowiednich warunków rozwojowych, stymulacji, niezbędnej do prawidłowego rozwoju.
Kościelak:
charakter czynnika (czynniki dziedziczne, zakaźne, działania mechaniczne, zatrucia, konflikt serologiczny, zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, urazy czaszki i mózgu, niewłaściwe odżywianie, działanie szkodliwych promieni, choroby psychiczne, niewłaściwe postępowanie lekarskie, skrajna nędza, izolacja społeczna);
stopień wywołanego upośledzenia (grupa czynników powodująca głębsze upośledzenie umysłowe np. nieprawidłowości genowe i chromosomowe, infekcje bakteryjne i wirusowe, bloki metaboliczne, zamartwica płodu, mechaniczne uszkodzenia mózgu, choroby zakaźne, niewłaściwe postępowanie lekarskie oraz grupa czynników wywołująca upośledzenie lżejsze np. uwarunkowania rodzinne, kulturowe, środowiskowe, izolacja społeczna, lżejsze uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, genetyczne tj. dziedziczenie niskiej inteligencji po rodzicach);
okres, w jakim czynnik zadziała. Wyróżnia się czynniki działające:
na komórki rozrodcze rodziców – gametopatia;
w okresie rozwoju płodowego – prenatalne (embriopatia);
w czasie porodu (okołoporodowe) – czynniki perinatalne (na tle uszkodzenia układu nerwowego w czasie porodu);
po urodzeniu się dziecka – postnatalne (na tle uszkodzenia układu nerwowego w pierwszych latach po urodzeniu).
zewnętrzne (endogenne) lub zewnętrzne (egzogenne) pochodzenie czynnika.
Obuchowska:
kliniczne – upośledzenie umysłowe jako defekt biologiczny uszkadzający nieodwracalnie struktury i funkcje układu nerwowego;
rozwojowe – traktuje człowieka całościowo biorąc pod uwagę jego słabości i mocne strony oraz środowisko w którym żyje, a upośledzenie umysłowe ujmuje jako niepowodzenie w procesie rozwoju człowieka;
społeczne – istotny jest nie defekt mózgu, lecz zachowanie osoby a upośledzenie umysłowe to fakt społeczno – kulturowy.
3.Podaj tradycyjną klasyfikację upośledzenia umysłowego
Idiotyzm – stopień najgłębszy, osoby o ilorazie inteligencji poniżej 20
Imbecylizm – stopień średni, osoby o ilorazie inteligencji pomiędzy 20 a 50
Debilizm – stopień najsłabszy, osoby o ilorazie inteligencji pomiędzy 50 a 70
4.Podaj inne klasyfikacje upośledzenia umysłowego
Clarkowie
Lekki niedorozwój umysłowy – iloraz int. 52 – 67, pomiędzy 2 a 3 odchyleniami standartowymi
Umiarkowany niedorozwój umysłowy – iloraz int. 36 – 51, pomiędzy 3 a 4 odchyleniami standartowymi
Znaczny niedorozwój umysłowy – iloraz int. 20 – 35, pomiędzy 4 a 5 odchyleniami standartowymi
Głęboki niedorozwój umysłowy – iloraz int. 0 – 19, pomiędzy 5 i większymi odchyleniami standartowymi
Mrugalaska
- lekkie upośledzenie umysłowe lub upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim
- umiarkowane upośledzenie umysłowe lub upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym
- znaczne upośledzenie umysłowe lub upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym
- głębokie upośledzenie lub upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim
1.Czym jest Zespół Downa
Zespół Downa - trisomia 21, dawniej zwany mongolizmem
należy do najczęstszych i najbardziej charakterystycznych postaci upośledzenia umysłowego.
L. Down opisał tę postać niedorozwoju w 1811 roku.
Zespół ten stanowi około 10% wszystkich niedorozwojów umysłowych.
w około 75% przypadków stwierdza się upośledzenie umysłowe umiarkowane i znaczne,
w 20% upośledzenie głębokie,
w 5% lekkie upośledzenie umysłowe
w Polsce żyje obecnie około 45 - 60 tysięcy osób z zespołem Downa.
szacuje się że dziennie rodzi się ich troje
2.Podaj i opisz przyczyny Zespołu Downa
Znaczna większość przypadków nie jest dziedziczna.
Tylko w jednym przypadku na 100 można wykazać, dziedziczny charakter zaburzenia.
Przypadki dziedziczenia pojawiają się wówczas, gdy matka lub ojciec są nosicielami translokacji, chociaż nie wykazują cech klinicznych Zespoły Downa.
Prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z Zespołem Downa jest zależne od wieku rodziców, a szczególnie wieku matki.
Ustalono związek pomiędzy zwiększaniem się ryzyka poczęcia dziecka z Zespołem Downa
3.Podaj epidemiologie Zespołu Downa
Zespół Downa spowodowany jest aberracją chromosomową charakteryzującą się występowaniem dodatkowego chromosomu albo jego części, na skutek translokacji chromosomowej. Zwiększenie ryzyka zachorowania na Zespół Downa to także wiek matki – im więcej lat ma matka tym większe prawdopodobieństwo urodzenia dziecka z ZD.
4.Opisz osobę z Zespołem Downa
spłaszczona potylica lub małogłowie
spłaszczona nasada nosa
drobne, skośnie, szeroko rozstawione szpary powiekowe
nisko osadzone, małe małżowiny uszne
powiększony język
bruzdy na języku tzw. język mosznowy
wąskie, krótkie usta
1.Czym jest Zespół Patau
Zespół Patau nazywany jest także
trisomią 13
zespołem Bartholina-Patau
Trisomią D, ponieważ aberacja liczbowa dotyczy najczęściej chromosomu 13 z grupy D.
2.Podaj i opisz przyczyny Zespołu Patau
u około 20% jedno z rodziców jest nosicielem translokacji.
wiek matki. Choć obecnie problem narodzin dzieci z Zespołem Patau występuje u coraz młodszych matek
u około 5% chorych diagnozuje się mozaikowatość (obecność u jednej osoby dwóch lub więcej linii komórkowych o różnych kariotypach).
3.Podaj epidemiologie Zespołu Patau
- wiek matki (chyba, pewna nie jestem….)
SURDO
Ujęcie problemu osób głuchych w poszczególnych okresach historycznych
Starożytna Grecja- stosunek negatywny, wyrażany poprzez prawa zakazujące karmienia i utrzymywania przy życiu dzieci głuchoniemych (Arystoteles i Platon), zalecenia uśmiercania (spartańskie prawodawstwo Likurga).
Starożytny Rzym- odbierające jedynie głuchoniemym prawo sporządzania testamentu, jednakże zachowujące wszelkie inne swobody obywatelskie (dotyczyło to jednak tylko wolnych obywateli, niesłyszący niewolnicy nie mieli żadnych praw).
W Egipcie i Persji - głusi otaczani byli nabożną czcią, głuchotę bowiem uznawano za rzadki dar bogów, uniemożliwiający popełnienie grzechu za pomocą mowy.
Średniowiecze- odsunięto niesłyszących na margines społeczeństwa, zgodnie z przyjętym poglądem Św. Augustyna, który twierdził, że głuchoniemi są niezdolni do przyjęcia i zrozumienia wiary chrześcijańskiej. Nie umiano powiązać braku słuchu z niemożnością mówienia, co doprowadzało niekiedy do posądzania osób niesłyszących o zdolność szkodzenia innym ludziom za pomocą ,,sił nieczystych”. Podejmowano jednak próby "leczenia" głuchoty poprzez podcinanie języka. Próby tego rodzaju nie dawały pozytywnych efektów a panujący w średniowieczu pogląd, że myślenie jest niemożliwe bez mówienia pozbawiały niesłyszących możliwości kształcenia.
Znaczenie Pedro Ponce de León dla rozwoju edukacji i opieki nad osobami z wadą słuchu
hiszpański zakonnik Pedro Ponce de León (1520-1584) podjął się, począwszy od 1555 roku, nauki czytania, pisania i mówienia niesłyszących metodą pracy indywidualnej. Wykształcił on łącznie 12 uczniów głuchych od urodzenia, przeważnie synów szlacheckich, osiągając zadziwiające jak na owe czasy wyniki nauczania
Znaczenie Gerolamo Cardano dla rozwoju edukacji i opieki nad osobami z wadą słuchu
włoski filozof, matematyk i lekarz Gerolamo Cardano (1501-1576) stworzył pierwsze podstawy teoretycznego nauczania niesłyszących a przedstawił je w swoim dziele pt. Paralipomena. Główną jego ideą było, aby "głuchoniemy słyszał za pomocą czytania a mówił za pomocą pisma".
wiek XVII Powstają kolejne prace, w których pojawia się tematyka związana z głuchotą i kształceniem niesłyszących.
w 1648 roku Philocophus - książka angielskiego lekarza i antropologa Johna Bulwera,
w 1669 roku Elementy mowy Anglika Williama Holdera,
Surdus loquens (Głuchy mówiący) holenderskiego pedagoga Jana Konrada Ammana Jednak zarówno prace teoretyczne jak i działalność praktyczna w zakresie nauczania niesłyszących dotyczą przypadków pracy indywidualnej.
Znaczenie Abbé Charles-Michel de l'Epée dla rozwoju edukacji i opieki nad osobami z wadą słuchu
francuski opat Abbé Charles-Michel de l'Epée (1712-1789)to twórca jednej z pierwszych szkół dla głuchych oraz twórca metody nauczania opartej na wykorzystaniu naturalnego sposobu porozumiewania się głuchoniemych - naturalnych i skodyfikowanych gestów, ujednoliconych w postaci znaków języka migowego, obejmujących zarówno poszczególne litery (alfabet palcowy) jak i całe słowa, to autor wydanej w 1776 roku książki Institution des sourds et muets par la voice des signes methodiques.
Szkoły powstają kolejno w Wiedniu (1779), Rzymie (1784), Bordeaux (1786), Pradze (1786), Szlezwiku (1787), Berlinie (1788), Neapolu (1789), Groningen (1790), Londynie (1792) i wielu innych miastach. W szkołach tych, które wzorowały się na już istniejących placówkach, stosowano w nauczaniu albo metodę oralną albo mimiczn
Wiek XIX
w roku 1817 powstaje w Warszawie pierwsza szkoła dla dzieci głuchych założona przez ks. Jakuba Falkowskiego. Łącznie do końca XIX stulecia powstało na ziemiach polskich zaledwie 5 placówek kształcących dzieci niesłyszące . Pierwsze szkoły dla niesłyszących były równocześnie pierwszym miejscem, gdzie niesłyszące dzieci dowiadywały się o społecznym charakterze swej niepełnosprawności, gdzie poznawały innych niesłyszących
Niemiecka metoda uczenia głuchoniemych, tzw. Metoda ustna, przekształciła się- po jej ogłoszeniu na kongresie w Mailand, w 1880 r.- w tzw. czystą metodę niemiecką. Metoda ta nastawiona była na uczenie mowy drogą wyłącznie wizualno-taktylną, nie przywiązywała natomiast dostatecznej wagi do wykorzystywania resztek słuchowych. To zaniedbanie musiało spowodować reakcję przeciwników, zwłaszcza, że wyniki nauczania w ówczesnych szkołach dla głuchych nie były zadowalające i nie odpowiadały rosnącym wymaganiom rozwijającego się kapitalizmu. Na tych podstawach ukształtował się na przełomie XIX i XX wieku ruch audytywny.
Rola i znaczenie ruchu audytywnego i jego przedstawiciele
Pionierami tego ruchu byli przede wszystkim lekarze: Urbantschitsch, otiatra wiedeński, oraz Betzold, profesor otiatrii w Monachium.
Na poglądy naukowe Urbantschitscha wywarła wpływ teoria rozwoju, którą głosili Lamarck, Darwin i Haeckel.
Urbantschitsch przyjmował, że za pomocą ćwiczeń słuchowych można ożywić „uśpiony narząd” i wyrwać go z „letargu”, wywołanego brakiem aktywności. Jakkolwiek przypuszczano to okazało się błędne, w praktycznej swej działalności.
W celu naukowego uzasadnienia swoich metod Urbantschitsch zmierzał do dokładniej oceny wydolności słuchu. Zbudował on przyrząd, tzw. harmonikę, instrument podobny do fisharmonii, wytwarzający tony o różnej wysokości i różnym natężeniu, które doprowadzano do ucha osoby badanej za pomocą gumowego przewodu. Dźwięki wytwarzane przez ten instrument nie były jednak czystymi tonami, choć mogły mieć duże natężenie. Przyrządem tym posługiwał się Urbantschitsch w ćwiczeniach słuchu.
Ruch audytywny zwrócił uwagę społeczeństwa na szczególną sytuację dziecka słabo słyszącego, przyczyniając się przez to do tworzenia szkół specjalnych dla dzieci niedosłyszących. Osiągnięcia ruchu audytywnego dowiodły również, iż takie zawężenie wychowania słuchowego, jak to robił Urbantschitsch, utrudnia dalszy, pomyślny rozwój idei. Wynikają stąd następujące konsekwencje: wychowanie słuchowe powinno opierać się na jak najbardziej ściśle sprecyzowanych podstawach i powinno obejmować możliwie najszerszy zakres zagadnień.
Znaczenie widełek stroikowych w diagnostyce osób z wadą słuchu
Betzold wraz z fizykiem Edelmanem skonstruował zestaw widełek stroikowych, na które nałożone były ruchome ciężarki. Przyrząd ten pozwalał na wytwarzanie dowolnych tonów czystych w zakresie częstości odbieranych przez słuch ludzki. Dokładne badania wychowanków zakładu dla głuchych w Monachium pozwoliły Betzoldowi wykazać, że znaczny odsetek tych uczniów posiada resztki słuchu, które dzięki systematycznym ćwiczeniom można wykorzystywać w procesie kształtowania ich mowy. Większość nauczycieli dzieci głuchych bardzo niechętnie odniosła się do wysuwanego przez Betzolda postulatu poglądowego nauczania dźwięków. W roku 1900 na zjeździe nauczycieli głuchych w Hamburgu odrzucono propozycję różnicowania uczniów ze względu na stan ich słuchu, przyjęto natomiast zasadę różnicowania ich ze względu na uzdolnienia. Jedynie w zakładach na terenie Bawarii utworzono tzw. klasy słyszące dla dzieci mających takie resztki słuchu, które można było wykorzystać w nauczaniu mowy.
Opracowano metodę badania słuchu za pomocą zestawu widełek stroikowych wytwarzających tony, których częstości stanowią szereg ciągły. Metodą tą posługiwano się w diagnostyce medycznej przez ponad 30 lat. Później przekształciła się ona w powszechnie dziś używaną audiometrię progową; niektóre próby stroikowe stosuje się z powodzeniem jeszcze dziś. Ruch audytywny zwrócił uwagę społeczeństwa na szczególną sytuację dziecka słabo słyszącego, przyczyniając się przez to do tworzenia szkół specjalnych dla dzieci niedosłyszących. Osiągnięcia ruchu audytywnego dowiodły również, iż takie zawężenie wychowania słuchowego, jak to robił Urbantschitsch, utrudnia dalszy, pomyślny rozwój idei.
Znaczenie Gusztáv Bárczi dla rozwoju edukacji i opieki nad osobami z wadą słuchu
W połowie trzeciego dziesięciolecia XX w. budapesztański audiolog i nauczyciel głuchych, Gusztáv Bárczi , zaskoczył specjalistów nowym ujęciem problemu głuchoty.
Bárczi przypuszczał, że przyczyny głuchoty tkwią nie w uszkodzeniu obwodowego narządu zmysłowego, ale w mózgu. Ta całkiem nowa teoria wzbudziła na nowo zainteresowanie wychowaniem słuchowym; wyniki, które osiągał Bárczi, wywołały sensację. Na tej podstawie postawił on hipotezę, że głuchota jest szczególnym rodzajem agnozji akustycznej. Hipoteza ta była niezupełnie słuszna, w praktyce okazała się jednak niezwykle owocna. Stosując w rewalidacji głuchoniemych metody zapożyczone z postępowania w przypadkach afazji, osiągnął Bárczi wyniki bezsprzecznie dobre, uznawane nawet przez jego przeciwników.
Podstawy teoretyczne, na których opierał się Bárczi, wywołały jednak gwałtowny sprzeciw innych fachowców
Znaczenie Marii Góral dla rozwoju edukacji i opieki nad osobami z wadą słuchu
W Polsce początek lat sześćdziesiątych to okres, gdy zajmowano się małym dzieckiem z wadą słuchu jedynie jako przypadkiem medycznym. Rewalidację, usprawnianie słuchowe, nauczanie rozpoczynano głownie z dzieckiem w wieku szkolnym. Co prawda dużo wcześniej podejmowano próby opieki przedszkolnej, ale były one krótkotrwałe.
Maria Góral jako lekarz, zaczęła sygnalizować i eksponować potrzebę wczesnego zajęcia się małym dzieckiem z wadą słuchu. W 1959 r. było otwarcie pierwszej w Polsce Poradni dla Matki i Dziecka Głuchego we Wrocławiu .Dotychczas dzieckiem zajmowali się nauczyciele surdopedagodzy. Rodzice, jako osoby niekompetentne, nie byli włączani do rewalidacji. Maria Góral była pierwszą osobą w Polsce, która uwypukliła rolę rodziny, szczególnie rodziców, w usprawnianiu dziecka z wadą słuchu.
Aparat słuchowy
Używanie aparatów słuchowych umożliwia dziecku prawidłowe wykorzystywanie jego istniejących zdolności słuchowych w percepcji dźwięków. Aparaty słuchowe wzmacniają i odpowiednio przetwarzają dźwięki, dzięki czemu słyszalny jest optymalny przekrój dźwięków występujących w otaczającym dziecko środowisku.
Implant ślimakowy
Implant ślimakowy to miniaturowe urządzenie, które pozwala dzieciom z bardzo głębokim ubytkiem słuchu odbierać dźwięki. Urządzenie zawiera zwój elektrod, które wszczepiane są w ślimak ucha środkowego.
Implant jest zwykle zalecany u dzieci z głębokim obustronnym ubytkiem słuchu, gdy użycie aparatów słuchowych nie dało widocznych rezultatów. Wszczepienie implantu rzadko odbywa się zanim dziecko osiągnie wiek 18 miesięcy
Pomoc techniczna w edukacji niesłyszących:
wzmacniacze elektroakustyczne
monofonatory i polifonatory (służą do terapii logopedycznej) urządzenia spełniające podobne funkcje do aparatów słuchowych,
oprogramowanie do komputerów IBM PC -służące nauce mowy dzieci niesłyszących,
analizatory mowy- urządzenia przedstawiające przebiegi akustyczne mowy w formie wizualnej, przeznaczone do ćwiczeń artykulacyjnych
Urządzenia techniczne stosowane w miejscach publicznych
pętla induktofoniczna ze wzmacniaczem obejmująca całe pomieszczenie lub część,
intrafon to urządzenie na podczerwień, które przybliża głosy aktorów i eliminuje zakłócenia.
zespół miejsc na widowni wyposażonych w gniazdka słuchowe podłączone do wzmacniacza elektroakustycznego,
przekaz migowy przez tłumacza,
sygnalizacja świetlna zastępująca dźwięki
1.Pojęcie głuchoty i niedosłuchu wg:
M. Grzegorzewskiej
Głuchym nazywamy człowieka , który pozbawiony całkowicie lub w dużej mierze słuchu , a więc i treści słuchowych płynących ze świata , i który wskutek tego znajduje się w gorszych warunkach niż człowiek słyszący w pracy procesów poznawczych i przygotowywania się do życia społecznego . Rozumienie mowy ludzkiej tą drogą staje się dla niego niemożliwe , a w pracy i wszelkich potrzebach życia słuch nie ma dla niego żadnego lub wystarczającego znaczenia
E.S. Levina
Głuchy to człowiek, u którego zmysł słuchu jest niewystarczająco funkcjonalny dla zwykłych potrzeb życia
B. Szczepankowskiego,
Podstawową , a zarazem najbardziej ogólną , definicją jest taka , która obejmuje wszystkie osoby z niesprawnością słuchu . Pojęcie to jest bardzo obszerne i obejmuje wszystkie te osoby , u których występuje uszkodzenie słuchu , bez względu na stopień , rodzaj i moment powstania tego uszkodzenia
T. Gałkowskiego
Określenie głuchoty odnosi się do osoby, u której ubytki słuchu nie pozwalają na normalny rozwój mowy ustnej. Głuchoniemą nazywamy osobę, która wskutek głuchoty nie opanowała mowy, nie posługuje się nią i nie rozumie jej na drodze odczytywania z ust. Osoba niedosłysząca to ta, u której ubytki słuchu pozwalają opanować mowę w sposób naturalny."
Podstawowe terminy
Niedosłuch
•Niedosłuch to uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim lub umiarkowanym, utrudniające, lecz nie uniemożliwiające wyłącznie drogą słuchową.
Głuchota
•To uszkodzenie słuchu w stopniu znacznym lub głębokim, uniemożliwiające rozumienie mowy wyłącznie drogą słuchową.
Słabo słyszący
•Osoba, która ma trudności z rozumieniem mowy bez aparatów słuchowych, lecz rozumie ją wyłącznie drogą słuchową w sprzyjających warunkach za pomocą aparatów lub bez nich
Głuchy
•Osoba, która bez pomocy wzroku nie jest w stanie rozumieć mowy, nawet przy użyciu aparatów słuchowych, ale ma zachowaną lub ukształtowaną mowę czynną
Głuchoniemy
•Osoba, która na skutek głuchoty nie jest w stanie rozumieć mowy i nie posługuje się nią
Jak słyszymy
Część percepcyjna:
ucho zewnętrzne – wychwytywanie i kierowanie dźwięków na błonę bębenkową
ucho środkowe – przenoszenie drgań do ucha wewnętrznego
Ucho wewnętrzne:
przekształcanie dźwięków na impulsy bioelektryczne
nerw słuchowy
ośrodek słuchu – płat skroniowy
2.Ośrodki słuchu w mózgu
Płat skroniowy: zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny, fonematyczny i wrażenia dźwiękowe;
obszar Wernickego - rozumienie mowy, gramatyka, prozodia;
Uszkodzenia płatów skroniowych:
zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i percepcji dźwięków;
zaburzenia wybiórczej uwagi na bodźce słuchowe i wzrokowe;
3.Etapy rozwoju mowy
1 miesiąc: Faza odruchowego płaczu 2 miesiąc: Pierwszy okres gaworzenia Występuje również u niesłyszących niemowląt. Produkowane są dźwięki przypominające samogłoski i spółgłoski. 5-7 miesiąc: Okres imitacji mowy Dziecko imituje to co słyszy (również mowę). Pojawiają się ciągi sylab 8-9 miesiąc: Wstępne rozumienie mowy Coraz więcej skojarzeń między przedmiotami w otoczeniu a elementami lingwistycznymi 10-12 miesiąc: Faza fizjologicznej echolalii Dziecko czuje się zmuszone powtarzać dźwięki wypowiadane do niego
13-18 miesiąc: Faza jednowyrazowych zdań
Pierwsze celowo użyte słowa rozpoczynają właściwy rozwój mowy. W
tym okresie zwiększa się u dziecka świadomość symboli.
19-24 miesiąc: Formowanie zdań dwuwyrazowych
Pod koniec drugiego roku dziecko posiada zakres 300-900 słów.
Komunikacja skoncentrowana jest wobec tego, co można wyrazić
w konkretnych słowach
3 rok: Formowanie zdań trzy- i więcej wyrazowych
Częste niepoprawności gramatyczne
4 rok: Gotowe są podstawy mowy
Możliwe jest formowanie zdań przy użyciu wielu struktur
składniowych. Język staje się narzędziem wyrażania myśli
4.Epidemiologia wad słuchu
uszkodzenie słuchu jest najczęstszym występującym u ludzi defektem narządów zmysłu .Dotyczy ono aż około 10% społeczeństwa. Według międzynarodowych danych epidemiologicznych jedno dziecko na 100 jest dotknięte głębokim niedosłuchem od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa, a kolejne jedno dziecko na 100 traci słuch przed osiągnięciem dorosłości
W krajach rozwiniętych ciężkie upośledzenie słuchu dotyczy 0,3% populacji w wieku 30-50 lat i około 2,3% u osób w wieku 60-70 lat. 4 na 1000 niemowląt rodzi się z nieodwracalnym ubytkiem słuchu o różnym nasileniu. Średni wiek dziecka, w którym wykrywany jest niedosłuch w Polsce to 3 lata. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu ocenia częstość występowania zaburzeń słuchu u dzieci w wieku od 6 do 18 roku życia na 17,8 %.
W około 30 % przypadków niedosłuchu u dzieci nie udaje się znaleźć istotnej przyczyny
Z najnowszych badań epidemiologicznych wynika, że 1/5 dzieci w wieku szkolnym ma uszkodzenia słuchu lub upośledzenia słyszenia najczęściej wskutek następstwa infekcji górnych dróg oddechowych
5..Cztery rodzaje ubytku słuchu
Ubytek zmysłowo-nerwowy
•Ubytek słuchu typu zmysłowo-nerwowego jest efektem zniszczenia lub uszkodzenia komórek czuciowych (rzęsek słuchowych) w ślimaku i zazwyczaj bywa trwały. Tego rodzaju ubytek słuchu, zwany także “głuchotą nerwową”, może występować w stopniu lekkim, umiarkowanym, znacznym lub głębokim.
•W przypadku ubytków zmysłowo-nerwowych w stopniu lekkim do znacznego zazwyczaj stosuje się aparaty słuchowe lub implanty ucha środkowego. Implanty ślimakowe stanowią często rozwiązanie dla osób ze znacznym lub głębokim ubytkiem słuchu.
Ubytek przewodzeniowy
•Każdy problem w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego, który uniemożliwia prawidłowe przewodzenie dźwięku, określany jest jako przewodzeniowy ubytek słuchu. Przewodzeniowy ubytek słuchu występuje zazwyczaj w stopniu łagodnym lub umiarkowanym, w przedziale od 25 do 65 decybeli.
•W pewnych przypadkach przewodzeniowy ubytek słuchu może być przejściowy. W zależności od specyfiki konkretnego przypadku skuteczna może okazać się interwencja farmakologiczna lub chirurgiczna. Poprawę słuchu może też przynieść zastosowanie aparatu słuchowego lub implantu ucha środkowego.
Ubytek mieszany
•Ubytek słuchu typu mieszanego jest kombinacją ubytku typu zmysłowo-nerwowego oraz przewodzeniowego. Jego przyczyną są problemy z uchem wewnętrznym oraz zewnętrznym lub środkowym.
•Opcje leczenia obejmują farmakoterapię, interwencję chirurgiczną, stosowanie aparatów słuchowych lub implantację ucha środkowego.
Ubytek centralny
•Problem wynikający z braku lub uszkodzenia nerwu słuchowego może powodować ubytek słuchu typu centralnego. Tego rodzaju uszkodzenie bywa zazwyczaj bardzo głębokie i nieodwracalne.
•Aparaty słuchowe oraz implanty ślimakowe nie są w stanie skompensować ubytku, ponieważ nerw nie przewodzi informacji akustycznych do mózgu.
6.Klasyfikacja uszkodzeń słuchu dziecka
Okres prenatalny
•Zakażenia, choroby wirusowe przebyte przez matkę w czasie ciąży np. wirusem cytomegalii, toksoplazmozy, opryszczka, świnka, różyczka
•Czynniki genetyczne
Okres okołoporodowy
•Urazy okołoporodowe np. niedotlenienie, zamartwica
•Wcześniactwo
•Waga urodzeniowa poniżej 1500 g
•Niska punktacja Apgar (0-4 punktów w pierwszej minucie)
•Wentylacja mechaniczna dłuższa niż 5 dni
•Przedłużająca się żółtaczka
•Nieprawidłowa budowa twarzoczaszki
Okres wczesnego dzieciństwa
•Przebyte przez dziecko choroby zakaźne
•Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
•Przyjmowane leki ototoksyczne
•Niedoleczone przeziębienie
•Lekceważone infekcje oraz zapalenia ucha środkowego
•Przebywanie w nadmiernym hałasie
7.Skutki uszkodzeń słuchu
Sfera ruchowa
•zaburzenia chodu przy uszkodzeniu narządu równowagi
•trudności w orientacji
•szuranie stopami przy chodzeniu (głuchota głęboka)
•mniejsza sprawność ruch.- słabsza koordynacja statyczna i dynamiczna, szybkość i precyzja ruchu
•częstsza leworęczność
Sfera poznawcza
•niemożność odbioru doznać słuchowych – trudności w orientacji
•opóźnienie rozwoju intelektualnego – z powodu trudności w opanowaniu mowy
•trudności w opanowaniu mowy w sposób naturalny
•kompensacyjna rola wzroku, zmysłu wibracji i dotyku
•spostrzeżenia – charakter synkretyczny – zwracanie uwagi na to, co silniej rzuca się w oczy, chociaż może być mniej istotne
•dostrzeganie w obiektach tego, co jest specyficzne i indywidualne, a nie tego, co ogólne i rodzajowe
•brak lub niedokładność spostrzeżeń powoduje niedokładność wyobrażeń
•zapamiętywanie mechaniczne, bez kojarzenia, co sprawia, że opanowany materiał nie jest operatywny
•myślenie – u osób nie posługujących się mową dłuższe utrzymywanie się myślenia konkretnego, sytuacyjnego, egocentryzmu
Sfera emocjonalna
•kształtowanie się osobowości w warunkach trudności
•opóźnienie rozwoju uczuć wyższych (pochodna rozwoju myślenia abstrakcyjnego
•niestałość emocjonalna, konfliktowość, drażliwość, brak autokrytycyzmu
Sfera społeczna
•Izolacja
•zawężenie styczności do grupy podobnych
•poczucie mniejszej wartości, unikanie sytuacji mówienia
8.Klasyfikacja BIAP
| Stopień ubytku słuchu | Poziom decybeli | Przykład odsłuchu | Potencjalne wyzwania |
|---|---|---|---|
| Słuch normalny | poniżej 20 dB | szeleszczące liście | Brak problemów związanych ze słuchem. |
| Lekki ubytek słuchu | 20-45 dB | cicha mowa/szept, pstrykające palce | Mogą pojawić się trudności ze słyszeniem cichych odgłosów. Noszenie aparatu słuchowego może przynieść korzyści. |
| Średni ubytek słuchu | 40-60 dB | cicha / normalna mowa, radio na normalnym poziomie | Głos o normalnym natężeniu, w czasie rozmowy docierający z przodu i z bliska, powinien być w pełni zrozumiały. Zazwyczaj trzeba wypróbować aparat słuchowy. Może być potrzebna także dodatkowa pomocy (np. system FM) i wsparcie w szkole. |
| Średnio-ciężki ubytek słuchu | 60-75 dB | normalna / głośna mowa, dzwonek do drzwi | Rozmowa musi być głośna, by mogła zostać usłyszana. Głos o normalnym natężeniu powinien być w czasie rozmowy słyszalny za pomocą aparatu słuchowego. Pomocne byłoby dodatkowe wsparcie (np. system FM) lub uprzywilejowane miejsce siedzenia w szkolnej klasie . |
| Ciężki ubytek słuchu | 75-90 dB | dzwoniący telefon, grzmot, płaczące dziecko | Głosy o dużym natężeniu są słyszalne, jeśli dochodzą z bliska. Zazwyczaj konieczne będzie korzystanie z aparatu słuchowego. Niezbędne jest korzystanie z dodatkowej pomocy (np. systemu FM) i uprzywilejowane miejsce siedzenia w szkolnej klasie. |
| Głęboki ubytek słuchu | 90dB lub więcej | ciężarówka, piła | Konieczne jest wyposażenie w odpowiednio dobraną technologię wzmocnienia (np. aparat słuchowy, implant ślimakowy). |
TYFLO
Los niewidomych był związany z sytuacją społeczno-ekonomiczną ,a także z poglądami filozoficznymi w danej epoce. Im większe panowało zacofanie kulturalne w społeczeństwie, im mniej wiedziano o psychologii człowieka, im bardziej były okrutne prawa wobec ludzi biednych bezdomnych, tym mniejsze możliwości życia i gorsze warunki mieli niewidomi.
W czasach starożytnych sytuacja niewidomych była tragiczna opisuje ją Schoeffler: „Prowadzeni przez psa przeciągają ulicami, starając się swoim kalectwem wzbudzić miłosierdzie. Schronieniem dla nich jest otwarte sklepienie, pies jedynym towarzyszem ich nędzy, ich pożywieniem okruchy ze stołu bogaczy, ich jedynym majątkiem kij żebraczy, koc, słomianka i worek. Śmierć w odludnym kącie jest ich wybawieniem.”
wielu dzieciom niewidomym odmawiano prawa do życia, ojcowie zobowiązani byli do zabijania dzieci ułomnych i niewidomych
żydzi sprzedawali dzieci niewidome ludziom zamożnym, gdzie zmuszali chłopców do żebraniny a dziewczęta do prostytucji
dorośli niewidomi byli wykorzystywani do ciężkich prac w kopalniach, w kamieniołomach, przy obracaniu kamieni młyńskich
u ludów germańskich, afrykańskich i azjatyckich masowo oślepiano jeńców wojennych lub przestępców, a następnie byli kierowani do ciężkich prac
Wraz z rozwojem nauki, kultury poprawą warunków materialnych zmieniły się także poglądy dotyczące praw niewidomych do życia, do wykształcenia i podejmowania pracy. Momentami przełomowymi były tutaj-chrześcijaństwo ze swymi zasadami miłości bliźniego i praktyką filantropi Stopniowo zmieniły się stosunek ludzi zdrowych do niewidomych, kalek i chorych. W średniowieczu dzięki różnym instytucjom religijnym rozwinęła się akcja charytatywna:
powstały nowe schroniska, szpitale.Dzięki temu niewidomi mieli pierwszeństwo w korzystaniu z tego rodzaju placówek jako najbardziej poszkodowani i bezradni.
Znaczenie Denisa Diderota dla rozwoju opieki i kształcenia osób niewidomych
Denis Diderot, autor pierwszej poważnej pracy z zakresu psychopedagogiki
ociemniałych Listy o niewidomych na użytek tych, którzy widzą, przekonywał jako pierwszy,
że osobę niewidomą można wykształcić.
Znaczenie Valentina Hauy`a dla rozwoju opieki i kształcenia osób niewidomych
W roku 1784założył w Paryżu pierwszą szkołę dla osób niewidomych której celem było:
przy pomocy książek z wypukłym drukiem nauczyć niewidomych czytania
pisania, rachunków, języków, historii, geografii, matematyki, muzyki, kształcić ich w sztukach i rzemiośle
Znaczenie Maurice de la Sizeranne dla rozwoju opieki i kształcenia osób niewidomych
Francuski niewidomy tyflolog w 1883roku założył w Paryżu instytucję która miała na celu zapewnienie niewidomym różnorodnej pomocy, która nie leżała w zamierzeniach zakładów kształcenia
Zaprosił do współpracy odpowiednio przygotowanych niewidomych pełniących rolę nauczycieli a nawet kierowników instytucji dla niewidomych
Znaczenie Ludwika Breille dla rozwoju opieki i kształcenia osób niewidomych
Braille w trzecim roku życia utracił wzrok. Niezadowolony z dotychczas stosowanego wypukłego alfabetu, stworzył nowy prosty, a jednocześnie doskonały system pisma punktowego, który przetrwał do dziś.
System Braille’a opiera się na sześcio-punkcie ( po trzy punkty w dwóch pionowych rzędach), którego różne kombinacje dają litery, cyfry, interpunkcję, znaki nutowe. Alfabet Braille’a nie od razu zyskał popularność i nawet w instytucie paryskim nie był początkowo uznany. Przez długie lata uczniowie Instytutu posługiwali się nim po kryjomu. Trzeba było dwudziestu pięciu lat wysiłków Braille’a, wówczas już pedagoga, i jego przyjaciół, aby jego system uznany został przez władze oświatowe.
Znaczenie ks. Szczygielskiego
w roku 1842przy powstałym 23 października 1817 roku, a istniejącym do dnia dzisiejszego Instytucie dla Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie założył pierwszą Polsce szkołą dla niewidomych
w 1853 w Wolsztynie
powstała szkołą dla osób niewidomych która w 1873 przeniesiona została do Bydgoszczy gdzie istnieje do dnia dzisiejszego
w 1859 we Lwowie
przy fundacji FundacjiWincentego Zaremby Skrzyńskiego założono prywatną szkołę dla osób niewidomych
po I wojnie światowej
Powstały kolejne szkoły dla niewidomych w Wilnie, Łodzi i Laskach pod Warszawą
Znaczenie Róży Czackiej
w 1910roku otworzyła pierwszy dom dla niewidomych dziewcząt. W ośrodku podjęto między innymi działania:
kształcenia niewidomych w zakresie koszykarstwa, plecionkarstwa i trykotarstwa, stworzono szkołę dla niewidomych chłopców
stworzono ochronkę dla małych niewidomych dzieci, stworzono schronisko dla niewidomych staruszek, objęto opiekę nad niewidomymi rodzinami
w1911zarejestrowała Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi którego celem było:
wykształcenie i wychowanie zastępu dzielnych niewidomych, którzy powinni stać się pionierami sprawy i służyć innym niewidomym swoją pracą i przykładem, pomagając towarzyszom niedoli i sami znajdując radość w użytecznej pracy.
szkoła stawiała sobie ambitne zadania, aby doprowadzić niewidomych do przeciętnie wyższego poziomu umysłowego i kulturalnego.
w latach 1923-1926zakłady Towarzystwa zostały przeniesione do Lasek koło Warszawy, gdzie formami działalności były między innymi:
szkoły wraz z internatami, zakłady opieki zamkniętej dla dorosłych, biblioteka brajlowska.
dr K. Szymanowski
w1830 roku przy Wojewódzkim Zakładzie dla Ociemniałych w Bydgoszczy założył specjalistyczny oddział dla dzieci niedowidzących którego celem była ochrona dzieci przed utratą resztek wzroku
4 grudnia 1950 r.
powstała w Warszawie pierwsza szkoła dla dzieci niedowidzących o normalnym rozwoju umysłowym.
1 września 1955 r.
powstała w Łodzi szkoła z internatem dla dzieci niedowidzących
Obecnie w Polsce istnieje sieć specjalistycznych ośrodków dla dzieci niewidomych do których zaliczyć można między innymi:
Państwowy Zakład dla Dzieci Niewidomych w Bydgoszczy
Państwowy Zakład dla Dzieci Niewidomych w Owińskachkoło Poznania
Państwowy Zakład dla Dzieci Niewidomych we Wrocławiu
Państwowy Zakład i Szkoła Muzyczna dla Niewidomych w Krakowie
Zakład dla Dzieci Niewidomych w Laskach koło Warszawy
Istnieją również specjalistyczne ośrodki dla dzieci słabo widzących między innymi w:
Warszawie, Łodzi, Lublinie